Nicole Krauss, “Δάσος σκοτεινό”

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ -2. Δυο εναλλασσόμενες ιστορίες καταλήγουν στο Tel Aviv κι εκεί παίζουν εντός έδρας. Ένας ηλικιωμένος, ένας ραβίνος, μία συγγραφέας, ένας κατάσκοπος, ο Kafka, μια ταινία, ένα ημιτελές… Πολλά νήματα, πολλές αντιστοιχίες και αντιθέσεις…

Nicole Krauss “Forest Dark” 2017 “Δάσος σκοτεινό” μετ. Ι. Ηλιάδη εκδόσεις Μεταίχμιο -2018

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):

Το όνομά της –το επίθετο δηλαδή- δεν μοιάζει αμερικάνικο –αγγλοσαξονικό δηλαδή. Αυτό το Κ, ενώ θα περίμενε κανείς C, δείχνει αλλοδαπή καταγωγή. Παρεμπιπτόντως, πάρα πολλοί Αμερικανοί κατάγονται από αλλού εκτός Βρετανίας.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):

Υπάρχουν δύο είδη Εβραίων: απ’ τη μια, οι Εβραίοι της διασποράς, από τον Μεσαίωνα έως το Ολοκαύτωμα, κι απ’ την άλλη, όσοι κατοικούν στο σύγχρονο Ισραήλ και αναφέρονται στη σύγχρονη Ιστορία του. Οι πρώτοι κυρίως εστιάζουν στις διώξεις που υπέστησαν στο πέρασμα των αιώνων, ενώ οι δεύτεροι κυρίως στη διαμάχη τους με τους Άραβες (ειδικά Παλαιστίνιους) γείτονές του.

Αν ψάξει κανείς την παγκόσμια λογοτεχνία, θα βρει πολλά ονόματα που γράφουν στη γλώσσα τους, αλλά εκφράζουν άμεσα ή έμμεσα την εβραϊκή πολιτισμική ταυτότητα. Άλλοι από αυτούς αναφέρονται στον αδικημένο Εβραίο και στον διά των αιώνων ρατσισμό που υφίσταται, άλλοι υποστηρίζουν την εβραϊκή παράδοση, ενώ άλλοι δείχνουν να τη βλέπουν σαν βάρος και θέλουν να απεξαρτηθούν. Ιδού τα ονόματα όσων πέρασαν από τα τραπέζια του Βιβλιοκαφέ:

- Stefan Zweig, “Μενορά – Το θαμμένοκηροπήγιο” (1937)

- Joseph Roth, “Το κάλπικο ζύγι” (1937)

- Joseph Roth, “Η κρύπτη των καπουτσίνων” (1938)

- Manès Sperber, “Δάκρυ στον ωκεανό” (1950-)

-  Λέο Περούτς, “Νύχτες κάτω από την πέτρινη γέφυρα” (1953)

- Μπέρναρντ Μάλαμουντ, “Ο μάστορας” (1966) 

- Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, “Ένας φίλος του Κάφκα και άλλες ιστορίες” (1970)

- Πατρίκ Μοντιανό, “Ντόρα Μπρούντερ” (1997)

- André Aciman, “Να με φωνάζεις με τ' όνομά σου” (2007)

- Χάουαρντ Τζέικομπσον, “Η περίπτωση Φίνκλερ” (2010)  

- Μισέλ Φάις, "Πορφυρά γέλια" (2010)

- Raphaël Jerusalmy, “Να σώσουμε τον Μότσαρτ” (2012) 

⸛⸛⸛⸛⸛

Στο μυθιστόρημα της Αμερικανοεβραίας Krauss ξεκινά με ματιά από την άλλη άκρη της γης, αλλά γρήγορα εστιάζει με δύο εναλλασσόμενες αφηγήσεις στο Ισραήλ.

Στην πρώτη, ο πατέρας της αφηγήτριας Jules Epstein εξαφανίζεται. Και τα παιδιά του δεν ξέρουν πού πήγε, αν ζει ή αν πέθανε, αφού τον είδαν τελευταία φορά στο Tel Aviv. Ήταν ένας άνδρας, που παρά τα 70 του χρόνια ήταν αειθαλής και ακμαίος, δραστήριος και ενεργός, όπως σε όλη του τη ζωή. Το μυστήριο της εξαφάνισης δεν οδηγεί σε μια αστυνομικού τύπου ιστορία, αλλά σε μια αναδρομή στη ζωή του ήρωα. Και μάλιστα σε μια βραδιά όπου έχασε το παλτό του, καθώς το πήρε κατά λάθος ένας σύμβουλος του Παλαιστίνιου Mahmoud Abbas. Έπειτα συναντά έναν Ραβίνο ο οποίος τον μυεί, με τις επιφυλάξεις και τις αποστάσεις του, στην εβραϊκή τελετουργία. Οι συναντήσεις με θρησκευόμενους Ισραηλινούς του δείχνουν μια άλλη όψη, όχι φανατική αλλά ίσως πιο συνειδητοποιημένη.

Στην άλλη ιστορία, μια συγγραφέας εγκαταλείπει για ένα ταξίδι την οικογένειά της για να κατέβει στο Hilton του Ισραήλ, από μια πρωτοφανή εμμονή με αυτό το ξενοδοχείο. Κάποιος αυτοκτόνησε αλλά δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία, κι αυτή θέλει να γράψει ένα μυθιστόρημα, χωρίς ακόμα να έχει το υλικό της. Στο Ισραήλ  βρίσκει τον Freidman που ξέρει πως η απόγονος του Max Brod έχει στην κατοχή της ένα έργο του Kafka και προσπαθούν να την πείσουν να το παραχωρήσει, ώστε η συγγραφέας να το ολοκληρώσει…

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):

Οι δύο ιστορίες δεν συναντώνται πουθενά, ούτε στο τέλος. Μένουν πάντα παράλληλες και εναλλασσόμενες. Ωστόσο συγκλίνουν, αν μπορώ να υποθέσω καθώς διαβάζω, στην κεντρική ιδέα της Krauss, που είναι η εβραϊκότητα, τόσο για ένα ηλικιωμένο άνδρα στη δύση της ζωής του όσο και για μια Αμερικανοεβραία που πήγαινε συχνά στο Ισραήλ, πάντα όμως ως τουρίστρια. Η ιστορία του Epstein θα μπορούσε να είναι το αναμενόμενο απ’ τη συγγραφέα μυθιστόρημα (ποιος τελικά αυτοκτόνησε στο Hilton;), θα μπορούσε να είναι ο καθρέφτης της ζωής της, αντεστραμμένος και με παραμορφωτικά κρύσταλλα.

Με κέρδισε από την πρώτη στιγμή μ’ αυτό το απαλό άγγιγμα της γραφής. Δεν μπόρεσα βέβαια να συλλάβω όλο αυτό το εβραϊκό υπόβαθρο, αλλά δεν σταμάτησα να διαβάζω με αναγνωστική αδημονία και να βλέπω όποιες παράλληλες κλωστές μπορούσα να συλλάβω ανάμεσα στα δύο stories. 

> Η Νικόλ Κράους γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1974. Έχει γράψει δύο ακόμα μυθιστορήματα: το "Man Walks Into Room", το οποίο συμπεριλήφθηκε στη μικρή λίστα για το Βραβείο της εφημερίδας "Los Angeles Times", και το παγκόσμιο μπεστ σέλερ "Η ιστορία του έρωτα", το οποίο απέσπασε το William Saroyan International Prize for Writing και το Prix du Meilleur Livre Etranger στη Γαλλία ενώ μπήκε στη μικρή λίστα για τα βραβεία Orange, Medicis και Femina. Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά "The New Yorker", "Harper’s", "Esquire", και έχουν ανθολογηθεί για τη σειρά Best American Short Stories. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα πέντε γλώσσες. Ζει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.

Πάπισσα Ιωάννα