Sunday, August 29, 2010

“Therion” του Σ. Καρυδάκη

Οι σπουδές φύλου (Gender Studies) είναι πλέον μια τάση της επιστήμης που καλλιεργείται ιδιαίτερα στις αγγλοσαξονικές χώρες και στη Γαλλία. Όταν ήμουν στη γηραιά Αλβιόνα, ήλθα λίγο ξώφαλτσα σε επαφή με μελέτες και καθηγητές που πραγματεύονταν τη γυναίκα (φεμινιστικές και μεταφεμινιστικές σπουδές), τους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες (Queer and Lesbian Studies), τους τρανσέξουαλ κ.ο.κ.

Freddoccino:
Σπύρος Καρυδάκης
“Therion”
εκδόσεις Εμπειρία Εκδοτική
2010

         Το βιβλίο του Καρυδάκη ξεκινά επιθετικά, όπως και άλλα του έργα, με μια χειμαρρώδη φρασεολογία, με έναν καταιγισμό ιδεών που αντίκεινται στη μέση λογική αλλά πολλές φορές σκόπιμα αντιφάσκουν και μεταξύ-τους. Η αγάπη, η ετεροφυλόφιλη αλλά και η ομοφυλόφιλη, η προδοσία, η φιλία, η σωματική έλξη και η ψυχική επαφή, η εξάρτηση, το δόσιμο μπαίνουν σε ένα μίξερ που παράγει εντέλει ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, ικανό να ανατινάξει την ήρεμη αναγνωστική συνείδηση του καθενός.
       Στην αρχή, λοιπόν, απανωτοί διάλογοι χωρίς δράση, διάλογοι σαν τις πλατωνικές αντιπαραθέσεις ή θεατρικά στημένες στιχομυθίες, γρήγορες και σοφιστικές. Στη συνέχεια κι αφού εξαντληθεί το θέμα τι είναι αγάπη και τι είναι καλύτερο, να δίνεις ή να παίρνεις, μπαίνει στο κύριο θέμα που είναι η εμπορία παιδιών και εφήβων. Αυτή η μετάβαση, ο άξονας της οποίας συντηρείται και στο υπόλοιπο κείμενο, δείχνει την ασυμβατότητα μεταξύ της εσωτερικής προβληματικής για την επικινδυνότητα της αγάπης και της εξωτερικής, που αναφέρεται στην κοινωνική κριτική για την εκμετάλλευση, για το σεξ ή τη μεταμόσχευση οργάνων, νεαρών ατόμων. Στην ουσία, ο Καρυδάκης δεν μπόρεσε με το κοινωνικό θέμα που θίγει να γενικεύσει την ατομική ανάγνωση της αγάπης ή ανάποδα δεν μπόρεσε με τον εσωτερικό φιλοσοφικό προβληματισμό να οριοθετήσει τις κοινωνικές παραμέτρους μιας κοινωνίας ναρκισσιστικής αγάπης.
        Το μυθιστόρημα προχωρεί με άπειρες λεπτομέρειες που σχετίζονται με τις απόψεις και τις κινήσεις πολλών προσώπων, ώστε να εξελιχθεί η δράση αλλά και να φανούν τα πιστεύω, συνειδητά ή ασυνείδητα, των χαρακτήρων. Αυτός όμως ο εσωτερικός κόσμος δίνεται με μια απίστευτα σκληρή εγκεφαλικότητα, που εξετάζει εργαστηριακά τον τρόπο σκέψης και τα συναισθήματα ή τα ελατήριά-τους. Αν ο Κούρτοβικ έχει δίκιο (εξηγώντας τον Κούντερα) ότι ένα μεγάλο πρόβλημα του μυθιστορήματος είναι η ψεύτικη συναισθηματικότητα, άλλο τόσο πρόβλημα είναι και η εγκεφαλική γραφή που μετατρέπει τη ζωή σε αντικείμενο άξενης, εξωτερικής παρατήρησης, χωρίς να αφήνονται οι χυμοί μιας βαθύτερης πραγματικότητας. Ο Καρυδάκης στήνει εγκεφαλικά δύο θέματα, το ένα εκ των οποίων τουλάχιστον άπτεται του συναισθήματος και της ανθρώπινης αίσθησης και δεν είναι (μόνο) προΐόν επιστημονικής-φιλοσοφικής διερεύνησης.
         Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι χειμαρρώδες εντέλει. Γι’ αυτό συγκράτησα από το χθεσινό άρθρο του Κούρτοβικ (28.8.2010) τα χαρακτηριστικά του Καρυδάκη που τον κάνουν ιδιαίτερη περίπτωση: “Για να το πω απερίφραστα, είναι ο πιο άνισος Ελληνας πεζογράφος που γνωρίζω. Τα βιβλία του είναι μια αδιάκοπη διελκυστίνδα ανάμεσα σε υψιπέτιδες ιδέες και στενά προσωπικές εμμονές του θυμικού. Η δομή τους τείνει προς τη διάλυση από την ανεξέλεγκτη σύμφυρση και σύγκρουση των πιο ανόμοιων μοτίβων και στοιχείων, από την αυτοανάφλεξη ενός λόγου που θέλει να πει μεμιάς τα πάντα. Η εξοντωτική για τον αναγνώστη γλώσσα του, τόσο στη σύνταξη όσο και στο λεξιλόγιο, κράμα ποιητικής φρενίτιδας και λεξιθηρικού διανοουμενισμού (με πλήθος λέξεων όπως φιλαργία, αγαθοθέλεια, απαρεμφατικότητα, περίπυστος, προδιανοητικότητα), φτάνει συχνά σε ψηλές κορυφές φιλοσοφικού λυρισμού, αλλά ακόμα πιο συχνά σε μια αφόρητη εκζήτηση, που την κάνει μερικές φορές ακατανόητη.”
           Ενδιαφέρουσα περίπτωση αλλά άγουρη ως προς τον έλεγχο του υλικού του και την υποταγή-του σε μια ιθύνουσα αρχή.
Πατριάρχης Φώτιος

Friday, August 27, 2010

Καλό χειμώνα

Καλώς σας βρήκα. Μετά από τις διακοπές μου στη μητέρα Ήπειρο και μια μικρή εκδρομή στη μαγευτική Κέρκυρα, επέστρεψα στη βάση-μου, άρχισα από τη Δευτέρα τη δουλειά, αλλά δεν παραπονιέμαι. Προσπαθώ ωστόσο να συνέλθω και να προσαρμοστώ, να καλύψω τη δουλειά που μαζεύτηκε πολλή, και τώρα νομίζω ότι είμαι πλέον έτοιμος να ανοίξω ξανά το Βιβλιοκαφέ. Στις διακοπές, εκτός από την ησυχία και την επανασύνδεση με τις ρίζες, πέραν από τη γεωπονική ενασχόληση με είδη μανιταριών της Πίνδου, πρόλαβα ΦΥΣΙΚΑ να διαβάσω, σε πιο χαλαρούς ρυθμούς, πιο αργά κάθε σελίδα, πιο νωχελικά κάθε βιβλίο. Παράλληλα, συνειδητοποίησα ότι το βιβλίο πέραν από διαφυγή είναι και ένα είδος EDUTAINMENT.

           Edutainment: Η λέξη κατασκευάστηκε πάνω στα πρότυπα του τηλεοπτικού infotainment, που αποτελεί ένα υβρίδιο κατά το οποίο παρέχεται στον τηλεθεατή ενημέρωση και ψυχαγωγία μαζί. Είναι μια light εκδοχή των ειδήσεων, οι οποίες πλέον δεν εστιάζονται τόσο στα κοινωνικοπολιτικά θέματα, όσο στα καλλιτεχνοκοινωνικά.
           Το Edutainment, όπως το έπλασα, θα ήθελα να απαλλαγεί από την ελαφρότητα του ξαδέλφου όρου και να αποκτήσει την πολυμάθεια της εκπαίδευσης (education) και τη χαλάρωση της ψυχαγωγίας (entertainment). Το διάβασμα στις διακοπές είναι ακριβώς μια τέτοια μίξη, μια ώσμωση λογοτεχνικής ανάγνωσης, συνυφασμένης με ραθυμία, αργούς ρυθμούς, ενδιαφέρουσες πλοκές, αστυνομικό μυστήριο ή ταξιδιωτικές φαντασιώσεις, κοσμοπολιτισμό κ.ο.κ. και όξυνσης του νου, όχι τόσο με την εκμάθηση νέων δεδομένων όσο με το ακόνισμα πλευρών του εγκεφάλου που έχουν στομώσει από την καθημερινότητα.
          Στο Edutainment δεν περνάς απλώς καλά, αλλά αξιοποιείς τις ελεύθερες ώρες-σου με ένα βιβλίο, το οποίο συνδυάζει αναψυχή και πνευματική δημιουργικότητα, ανάπαυλα και εγρήγορση σκέψης, απορρόφηση και διανοητικό αναπήδημα. Φυσικά, όλα αυτά ισχύουν όταν το βιβλίο μπορεί να συζεύξει ψυχική χαλάρωση και πνευματική κινητικότητα, όταν δηλαδή ρίχνει νερό στον μύλο του μυαλού.

         Σ’ αυτή την πνευματική και ψυχαγωγική διαδρομή με συντρόφευσαν κείμενα που μου έστειλαν φίλοι και θαμώνες του Βιβλιοκαφέ. Ευχαριστώ, λοιπόν, πρώτα απ’ όλα όσους είχαν την καλοσύνη να με τροφοδοτήσουν με τα βιβλία-τους:
- Τον Νώντα Τσίγκα για τα βιβλία που μου έστειλε: “Ου απάν’ κι ου κάτ’ ου κόσμους”, “Μαύρο χιόνι”, Γ. Γκολομπίας “Ψάχνοντας το χρυσάφι” και ένα ψηφιακό δίσκο με άσματα.
- Τον Άντη Ροδίτη για το μυθιστόρημά-του αληθινών γεγονότων “Δέκα χιλιάδες μέλισσες” που αναφέρεται στον Μακάριο.
- Και τον Δημήτρη Αλεξίου για το έργο-του “Αμαρτωλά θαύματα”, που ίσως αποτέλεσε η αφορμή να ασχοληθώ ερευνητικά με τα μανιτάρια.

Κοντά σ’ αυτά κι άλλα βιβλία, αλλά κυρίως οι καλοκαιρινές εμπειρίες που αναζωογόνησαν πνεύμα και σώμα. Καλό χειμώνα.
Πατριάρχης Φώτιος