Thursday, January 31, 2019

Πέτρος Βουνισέας, “Το νεροπίστολο”


Η αλληγορία πλάθει ένα φανταστικό σενάριο και μέσα απ’ αυτό αντικατοπτρίζει τη δική μας πραγματικότητα. Ο Βουνισέας με τον χειμαρρώδη λόγο του μας βομβαρδίζει με τις ιδέες και τις εκρήξεις του.



Πέτρος Βουνισέας
“Το νεροπίστολο”
εκδόσεις Κέδρος
-2018


Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Πριν από πέντε χρόνια διαβάσαμε το “Η ζωή είναι ένα σύνολο από” και μείναμε κατάπληκτοι. Κάθε ιστορία μια δισέλιδη κατά μέσο όρο μαχαιριά. Μια μαχαιριά όχι τόσο επειδή είναι οξεία και κοφτερή, όσο επειδή σε ελάχιστες παραγράφους ορθώνει το θέμα και το ρίχνει ορθόπλωρο πάνω στον αναγνώστη. Κι έτσι τώρα ξαναβρήκαμε βιβλίο του να μας σοκάρει.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω
ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Να μας σοκάρει. Ναι. Αιρετικό, προκλητικό, ανατρεπτικό. Out of the box. Η πρώτη σκέψη είναι ερεθιστική κι έπειτα χτίζεται όλο το υπόλοιπο οικοδόμημα. Τρεις φίλοι, ο Κρος, ο Έρος κι ο Όμα πάσχουν από γεροντομορφισμό, αφού στα 9 τους χρόνια είναι ήδη σαν 70 ή 80. Ηλικιακά δηλαδή είναι μικρά παιδιά, αλλά βιολογικά έχουν πρόωρη γήρανση που τους φθείρει μέχρι θανάτου. Οι γονείς τους τρέμουν την ιδέα, αλλά κυρίως την έκθεση των παιδιών και της οικογένειας στη χλεύη και τον οίκτο της κοινωνίας. Γι’ αυτό τα έχουν κλείσει σε ένα ειδικό σχολείο. Οι δυο οικογένειες είναι πλούσιες, ενώ η μία φτωχή. Καθεμία όμως βυθίζεται στις παθογένειες ενός καθωσπρέπει εγώ, που από κάτω είναι σαν τάφος ακάθαρτος και ρυπαρός. Πλούτη, ερωτισμός μέχρι ηδονοθηρίας, επίδειξη, αριβισμός, κι αντίστοιχα μικροαστισμός, θρησκοληψία, υποκρισία…

Η οργή των μικρομέγαλων, όταν μαθαίνουν ότι δεν ήξεραν την αλήθεια κι ότι έχουν προσδόκιμο ζωής τέσσερα-πέντε χρόνια, εκτοξεύεται εναντίον των ενηλίκων, αλλά και του Θεού, ο οποίος δεν υπάρχει, αλλά, αν υπάρχει, θα δεχτεί τα πυρά τους

Η γλώσσα του Βουνισέα είναι καταιγιστική. Ένα είδος προφορικού χείμαρρου, που τσουβαλιάζει κατάρες κι ευχές, βρισιές και αφηγήσεις, ένα παιχνίδι με τις λέξεις που δεν γίνεται λεξιθηρία και ναρκισσισμός, μια σύνθεση ετερόκλιτων πραγμάτων που αντικατοπτρίζει όλη την αντιφατικότητα της εποχής μας: π.χ. μικρομέγαλα, αλλά και τελειοατελείς, σοβαροαστείοι, ιδιοαλλιώτικος, ήτανδενήταν κ.ο.κ.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
To “Νεροπίστολο” είναι μια δυστοπική αλληγορία, που προσπαθεί να δείξει το γερασμένο πρόσωπο της ανθρωπότητας. Όχι για να καταδείξει τη γήρανσή της, αλλά για να την αφυπνίσει από μια γεροντική νοοτροπία υποκρισίας και βολέματος. Η χειμερία νάρκη σπρώχνει τα προβλήματα κάτω απ’ το χαλί, η παράλληλη πραγματικότητα (των πέντε αστραποβόλων Σταρ) δεν μπορεί να φωτίσει τη σκοτεινή ζωή μας,

Αυτό που χαμηλώνει τη στάθμη της αξίας του βιβλίου είναι ότι η υπόθεση, που στην αρχή απλώνεται πολυπρόσωπα και ποικιλότροπα, δεν ολοκληρώνεται. Έτσι, το έργο φαίνεται να κινείται στα όρια του διδακτισμού, καθώς υποκαθιστά το αφηγηματικό πλαίσιο με σχόλια και λόγια. 

> Ο Πέτρος Βουνισέας γεννήθηκε το 1974 στις αρχές του καλοκαιριού. Η μεγαλύτερή του επιθυμία είναι να εκφράζεται μέχρι την τελευταία του στιγμή χρησιμοποιώντας μελάνι. Αυτό που απλώνουν οι σουπιές γιατί φοβούνται και οι άνθρωποι γιατί δεν θέλουν να φοβούνται πια.
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, January 28, 2019

Λεονάρδο Παδούρα, “Η διαφάνεια του χρόνου”


Ένα άγαλμα της Παρθένου γίνεται αφορμή για μια κλοπή και μερικούς φόνους. Από θρησκευτικό και μυστικιστικό σύμβολο, γίνεται συλλεκτικό κομμάτι και εμπορικό προϊόν.


Leonardo Padura
“La transparencia del tiempo”
2018

Λεονάρδο Παδούρα
“Η διαφάνεια του χρόνου”
μετ. Κ. Αθανασίου
εκδόσεις Καστανιώτη -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Το προηγούμενο μυθιστόρημα του συγγραφέα, οι “Αιρετικοί”, μας άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις, επιβεβαιώνοντας πόσα καλά ισπανόφωνα βιβλία κυκλοφορούν γύρω μας.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Ο ήρωας είναι ένας πρώην αστυνομικός, ο Mario Conte, που νιώθει ξοφλημένος, ώσπου ένας παλιόφιλος, ομοφυλόφιλος και συλλέκτης, ο Bobby, του αναθέτει να βρει ένα αγαλματίδιο της Παναγίας της Ρέγλα. Είναι μια καθιστή Παναγία σε μαύρο ξύλο, που του έκλεψε ο φίλος του, ο Raintel, ο οποίος σήκωσε ό,τι είχε στο σπίτι του και εξαφανίστηκε.

Η ιστορία ξεκινά ως αστυνομική έρευνα, αλλά δεν παύει να έχει και κοινωνιολογικές διαστάσεις. Η Havana, μια ετερόκλιτη πόλη, μια αντιθετική κοινωνία, μια αμαλγαματώδης πρωτεύουσα που ζει με τις αντιφάσεις της: “Αυτή η επιβλητική πόλη συνυπήρχε πάντα, σχεδόν τοίχο με τοίχο, με την υποβαθμισμένη επικράτεια όπου ζούσαν ο Νυχτερίδας και η παρέα του: Μαύροι, Κινέζοι, πουτάνες, λούμπεν, προλετάριοι, σαντέρος και νιάνιγος”. Δίπλα δηλαδή στην πλούσια Parque Central απλώνονται παρακμιακές γειτονιές και lumpen συνοικίες. Ο γέρος που αντί για παπούτσια έχει βάλει σακούλες, ο άλλος που παίρνει φθαρμένα ρούχα, τα σουλουπώνει και τα ξαναπουλά φτηνά, ο τρίτος που σκέφτεται να φύγει για τη USA είναι δείγματα μιας εξαθλιωμένης κοινωνίας, η οποία δεν κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα του τουρισμού.

Η Παρθένος της Ρέγλα είναι το κέντρο του μυθιστορήματος. Όχι μόνο επειδή αυτήν ψάχνουν όλοι. Αλλά και επειδή συνοψίζει τη θρησκευτική, μυστικιστική, ιστορική, καλλιτεχνική, οικονομική θεώρηση πολλών ανθρώπων. Για τον καθένα είναι κάτι άλλο. Το ίδιο πολύτιμο ίσως, αλλά κάτι άλλο. Επομένως, ο ένας την αναζητεί για τις προσωπικές αναμνήσεις, αλλά ο άλλος δολοφονεί για την ιστορική της αξία, που μπορεί να μεταφραστεί σε κέρδος. Ο άλλος πιστεύει σ’ αυτό το αγαλματίδιο ως θρησκευτικό σύμβολο κι ο άλλος το εκλαμβάνει ως συλλεκτικό καλλιτέχνημα.

Το μυθιστόρημα δεν τρέχει, ήδη από την αρχή. Τα στοιχεία έρχονται αργά και πολλά γύρω γύρω αναλώνουν τις σελίδες. Είτε επειδή ο Padura θέλησε να βάλει παράλληλα με την αστυνομική υπόθεση το κουβανέζικο περιβάλλον, είτε επειδή άφησε την αφήγηση να κυλήσει αργά, διαβάζουμε αργόσυρτα και δεν εξαπτόμαστε από την ένταση που περιμέναμε.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Ανάμεσα στον αστυνομικό γρίφο και την έρευνα και τις κουβανέζικες νοοτροπίες όπως και τις εκδοχές πρόσληψης του αγάλματος της Παρθένου, η ανάγνωση δεν αποδίδει τα αναμενόμενα.


> Γεννήθηκε το 1955 στην Αβάνα. Έχει εργαστεί ως σεναριογράφος, δημοσιογράφος και κριτικός. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα και δοκίμια. Εκείνη όμως που τον έκανε παγκοσμίως γνωστό είναι η αστυνομική τετραλογία του "Οι τέσσερις εποχές" με πρωταγωνιστή τον ντέντεκτιβ Μάριο Κόντε, στην οποία ήρθαν αργότερα να προστεθούν άλλα δύο βιβλία με τον ίδιο ήρωα, "Παρελθόν χαμένο στην ομίχλη" (ή: "Η αχλή του χθες") και το "Αντιός, Χέμινγουεϊ". Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ έχει βραβευτεί στην Κούβα, την Ισπανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δομινικανή Δημοκρατία και την Αυστρία.
Πάπισσα Ιωάννα


Friday, January 25, 2019

Stefan Zweig, “Μενορά – Το θαμμένο κηροπήγιο”


Η περιπλάνηση του εβραϊκού λαού θα έληγε αν η επτάφωτη λυχνία ξαναγύριζε στον νέο Ναό του Σολομώντα. Κι αυτός ο θρύλος παίρνει στα χέρια του Zweig δραματικές διαστάσεις, με αποτέλεσμα μια απλή υπόθεση να εκτοξεύεται σε τραγική κορύφωση.


Stefan Zweig
“Der begrabene Leuchter”
1937

“Μενορά – Το θαμμένο κηροπήγιο”  
μετ. Μ. Αγγελίδου
εκδόσεις Άγρα -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Ο Zweig είναι ένας μικρός θεός της γραφής. Ο Zweig είναι μια απ’ τις εγγυημένες λύσεις στις οποίες βρίσκω καταφυγή όταν θέλω ένα καλό κλασικό βιβλίο. Και συνήθως δεν με προδίδει.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Η μενορά είναι η επτάφωτη λυχνία, το ιερό σκεύος των Εβραίων, που πρωτοφυλασσόταν στον Ναό του Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ. Έκτοτε το έκλεψαν οι Βαβυλώνιοι, αλλά οι Εβραίοι ξαναγύρισαν στη Χαναάν μαζί με τα ιερά κειμήλιά τους, ώσπου δεύτερος άρπαγας, ο Ρωμαίος Titus, λεηλατεί την Ιερουσαλήμ και παίρνει στη Ρώμη μεταξύ άλλων και την επτάφωτη λυχνία.

Η ιστορία του Zweig ξεκινά το 455 μ.Χ., όταν οι Βάνδαλοι με αρχηγό τον Geiserich, εφορμούν στη Ρώμη και, χωρίς να σκοτώσουν κανέναν ή να κάψουν τίποτα, λαφυραγωγούν την πόλη, αρπάζοντας όλα τα πολύτιμα αγάλματα, ψηφιδωτά, σκεύη, κειμήλια, ώστε σαν πειρατές να τα πάνε στην πρωτεύουσά τους την Καρχηδόνα και να τα πουλήσουν μετά ως πλιάτσικο. Έτσι, και το χρυσό κηροπήγιο χάνεται, κηροπήγιο το οποίο θεωρείται ιερό και, όταν αυτό βρεθεί ξανά στην Ιερουσαλήμ, τότε και ο εβραϊκός λαός θα συγκεντρωθεί πάλι στη γενέτειρα γη.

Τελευταίος αυτόπτης μάρτυρας της μενορά ήταν ο εφτάχρονος τότε Veniamin, ο οποίος έζησε ογδόντα ακόμα χρόνια, ώσπου μια πληροφορία βεβαίωνε ότι η επτάφωτη λυχνία μεταφέρθηκε από τον Βυζαντινό στρατηγό Βελισάριο στην Κωνσταντινούπολη. Αποφασίζει λοιπόν να μεταβεί στην Πόλη και να προσπαθήσει να βρει το ιερό σκεύος. Μαζί του ένας εικοσάχρονος νέος, ο Joaquim [κι ένα μικρό αγόρι (το οποίο δεν ξανακούγεται), που θα γίνει ο νέος μάρτυρας-φορέας των εμπειριών που θα ζήσουν ώστε να τις μεταφέρει στις επόμενες γενιές]. Η συνάντηση με τον Ιουστινιανό φέρνει μερικά οφέλη που δεν ικανοποιούν τις προσδοκίες…

Η Επτάφωτη λυχνία συμβολίζει την παράδοση των Εβραίων, που, αν και σκορπίστηκαν σε όλη τη γη, υπάρχει πάντα αυτή ως κέντρο, ως περιφερόμενο κέντρο, το οποίο κάποια στιγμή θα τους συγκεντρώσει όλους στην Ιερουσαλήμ. Έτσι, η αναζήτησή της –κάτι σαν το Ιερό Δισκοπότηρο του Χριστιανισμού- σημαίνει και την επιδίωξη της επανόδου στην προπάτειρα γη, την επανένωση του εβραϊκού λαού στο προγονικό έδαφος. Είναι ένα είδος σιωνιστικού μηνύματος, το οποίο μέσα στο παρελθόν βρίσκει λαβές για να οδηγήσει τους απανταχού Εβραίους στη Γη της Επαγγελίας, απ’ όπου οι άνεμοι της Ιστορίας τους σκόρπισαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Το 1937, όταν ο Hitler είναι καθεστώς και ήδη διώκει τους Εβραίους, ο Zweig δίνει ελπίδα μέσα απ’ το σιωνιστικό μήνυμά του ότι η πραγματική ουσία του εβραϊσμού δεν θα χαθεί.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Η ιστορία αυτή καθαυτή μοιάζει απλή και χωρίς τόνο, αν και ο Zweig της δίνει δύναμη, ροή, ορμή πέρα και πάνω απ’ την υπόθεση. Ακόμα περισσότερο. Ο συγγραφέας οδηγεί τον Veniamin να θεωρηθεί σωσίας, που δεν ανταποκρίνεται στον ρόλο του κι έτσι μετατρέπεται σε τραγικό πρόσωπο. Μ’ αυτόν τον τρόπο, η σιωνιστική πρόθεση δεν μένει απλώς ιδεολογία, αλλά προς το τέλος αποκτά έξοχη τραγική διάσταση, δίνοντας στο μυθιστόρημα μορφή δράματος. Το δράμα του εβραϊκού λαού στα χέρια ενός μεγάλου συγγραφέα σαν τον Zweig μετουσιώνεται σε μυθιστόρημα υψηλής έντασης. Και συνάμα επειδή η μενορά ιστορικά χάθηκε, ο συγγραφέας δίνει μια ελπίδα ότι το πραγματικό ποτέ δεν χάνεται κι ότι κρύβεται μέχρι να έρθει η ώρα του.

In2life, 19/12/2018


> Ο πολυταξιδεμένος και πολυγραφότατος Στέφαν Τσβάιχ γεννήθηκε στη Βιέννη στις 28 Νοεμβρίου 1881. Ως το 1935 -αν εξαιρέσουμε το πολυάριθμα ταξίδια του στο εξωτερικό- ζει στην Αυστρία (Βιέννη και Σάλτσμπουργκ). Μεταφράζει Βερλαίν, Μπωντλαίρ και Βεράρεν, δημοσιεύει ποίηση ("Ασημένιες χορδές", "Τα πρώτα στεφάνια"), νουβέλες ("Φόβος", "Αμόκ", "Σύγχυση των αισθήσεων" κ.ά.), θεατρικά ("Βολπόνε"), δοκίμια, καθώς και τα περισσότερα έργα μια μεγάλης σειράς βιογραφικών μελετών και λογοτεχνικών πορτρέτων για μεγάλες προσωπικότητες του παρελθόντος ("Τρεις δάσκαλοι: Μπαλζάκ-Ντίκενς-Ντοστογιέφσκι", "Ρομαίν Ρολάν", "Μαρία Αντουανέτα", "Μαρία Στιούαρτ", "Θρίαμβος και τραγωδία του Εράσμου του Ρότερνταμ" κ.ά.). Το 1933, με την ανάληψη της εξουσίας από τους εθνικοσοσιαλιστές στη γειτονική Γερμανία, τα βιβλία του Τσβάιχ γίνονται στόχος της ναζιστικής προπαγάνδας. Το 1935 εγκαταλείπει οριστικά την Αυστρία, εγκαθίσταται στο Λονδίνο και το 1940 αποκτά τη βρετανική υπηκοότητα. Το 1941 φεύγει για τις ΗΠΑ και από κει για τη Βραζιλία. Πικραμένος από τα πολιτικά γεγονότα και από το τέλος της εποχής που περιγράφει στο αυτοβιογραφικό του έργο "Ο χθεσινός κόσμος", αυτοκτονεί μαζί με τη γυναίκα του στις 23 Φεβρουαρίου 1942 στην Πετρόπολη, κοντά στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, January 21, 2019

Ελένη Γιαννάτου, “Κύριος Πηνελόπη”


Ένα λεκτικό υφαντό, από μια ανυπόμονη Πηνελόπη, είναι νοήμον ή όχι; Γράφεται για να περάσει ένα μήνυμα ή για να είναι το ίδιο το μήνυμα της ξομπλιαστής ύπαρξής μας;


Ελένη Γιαννάτου
“Κύριος Πηνελόπη”
εκδόσεις Κίχλη -2018



Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Σκηνή:
Μου δίνει το βιβλίο ο Πατριάρχης Φώτιος μ’ ένα αμφιλεγόμενο χαμόγελο. Το κάνει συχνά κι εγώ απλώς συγκατανεύω.
Το επόμενο βράδυ τον παίρνω τηλέφωνο.
-Γιατί μου το ’δωσες;
-Διάβασα τέσσερα κεφάλαια και στάθηκα. Είπα να το δει η Ιωάννα.
-Γιατί;
-Ως γυναίκα θα ’πιανες ό,τι δεν βλέπω εγώ. Το style αλλά και…
-Και;
-Είναι διηγήματα ή μυθιστόρημα; Καθένα απ’ αυτά διαβάζεται αυτόνομα ή ως μπίλιες μπιλιάρδου;
-…

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Όπως καταλάβατε, αμηχανία. Οκτώ ενότητες που δεν επικοινωνούν, αλλά συνάμα συνδέονται με μια αόρατη γραμμή που τις διαπερνά. Η λύση για το τι είναι ίσως βρίσκεται στη σελίδα 97. Είναι ένα λογοτεχνικό μοντάζ:
Είχε γράψει ένα μυθιστόρημα, μοντάροντας διάφορα κείμενα από λογοτεχνικά κι επιστημονικά βιβλία, από θεατρικούς και κινηματογραφικούς διαλόγους, από άρθρα, από εγχειρίδια χρήσης, από συστατικά τροφίμων… «ένα μυθιστόρημα-ύμνο στις παρεμβολές και στα ραδιοφωνικά παράσιτα»”.

Αν το καλοσκεφτούμε είναι ένα παλίμψηστο που ενσωματώνει στις μικρές ιστορίες οι οποίες συνδέονται αόριστα λογοτεχνικά κείμενα, κινηματογραφικά films, ζωγράφους, στίχους από τραγούδια, θεατρικά έργα… κι όλα αυτά σε 8 ιστορίες που ψάχνουν να βρουν το νόημα πίσω από τις λέξεις. Ο γείτονας διερευνά την προσωπικότητα του ποιητή, που ζει δίπλα του, ένας καθηγητής στην Κεφαλονιά συγχρωτίζεται με τον παράξενο ζωγράφο Χάρη Ντεσπεράτο, μια καθηγήτρια από την ΑΣΚΤ περιηγείται με τον συνάδελφο στο σχολείο Θωμά, μια άνεργη φιλόλογος, μια τριαντάχρονη πέφτει σε γκρεμό και σκέφτεται έναν καθηγητή, ο άνεργος θείος παίζει με το παιχνίδι του ανιψιού του… Βγάζετε άκρη για τις σχέσεις των προσώπων και των πραγμάτων;

Το αφήγημα είναι ένα δείγμα “Ντοντοϊσμού”. Μια παιγνιώδης κατασκευή συρραφών και παραπομπών. Ένα γεμάτο χιούμορ και παρωδία κείμενο με απρόσμενες συνάψεις και γελοιογραφικά αποδομένες καταστάσεις. Μια κουρελού με ποικίλα νήματα και κουρέλια, ραμμένα μ’ έναν ανατρεπτικό τρόπο. Όλα χωράνε κι όλα αποκλείονται. Ένα χωνευτήρι ιδεών και καρικατουρών που παίζει με τη συγγραφή και με την ανάγνωση.

Η ομηρική Πηνελόπη αποκαθηλώνεται, καθώς δεν μένει πιστή. Η νέα εκδοχή είναι ότι έδιωξε η ίδια τον Οδυσσέα, αφού αυτός δεν μπορούσε να αντέξει τη συνεχή της ενασχόληση με τον αργαλειό. Έτσι αναδεικνύεται σε προστάτιδα των συγγραφέων. Κι αυτοί όλη μέρα (ή νύχτα) ράβουν και ξηλώνουν, γράφουν και σβήνουν σε μια ατέρμονη αναμονή. Περιμένουν τον Godot, τους βαρβάρους ή απλώς την έμπνευση. Συρράπτουν συχνά ετερόκλητα ράκη, συνδέουν ανόμοια κομμάτια υφάσματος, φτιάχνουν ευφάνταστα υφαντά που δεν έχουν νόημα. Νόημα είναι η ίδια η ύφανση. Η ίδια η διαδικασία της γραφής είναι μια ανακύκλωση, μια ευτράπελη χωματερή, απ’ όπου όλα μπορούν να ξαναβγούν με άλλη μορφή.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Κατανοητό το λεκτικό παιχνίδι. Αλλά κάπου χάθηκα και κάπου έχασα το νόημα. Αυτές οι αυτοαναφορικές κατασκευές μερικές φορές είναι τόσο ομφαλοσκοπικές που με αφήνουν στο περιθώριο. Κάπου οι ατάκες φαίνονται ρηχές και σχετικά εξυπνακίστικες, κάπου η όλη σύλληψη πάσχει από την ίδια της τη φύση.


> Η Ελένη Γιαννάτου γεννήθηκε το 1979 στον Πειραιά. Σπούδασε Θεατρολογία και Κλασική Φιλολογία στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Ο "Κύριος Πηνελόπη" είναι το πρώτο της βιβλίο.
Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, January 17, 2019

André Aciman, “Να με φωνάζεις με τ' όνομά σου”


Με μακρινό πρόγονο το “Θάνατος στη Βενετία” του Thomas Mann και κινηματογραφικό αδελφάκι το “Brokeback Mountain” ο συγγραφέας πιάνει μια ομοφυλοφιλική εφήμερη σχέση και την απογειώνει, εστιάζοντας στην εσωτερική διαπάλη του νεαρού 17χρονου πρωταγωνιστή.



André Aciman
“Call me by your name”
2007

“Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου”
μετ. Ν. Μάντης
εκδόσεις Μεταίχμιο -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Η ιδέα να διαβάσουμε το βιβλίο ξεκίνησε με αφορμή την ταινία του Guadagnino, που είχε κερδίσει τις εντυπώσεις. Το βιβλίο, περιμέναμε, θα ήταν καλύτερο και ίσως φανεί πιο εσωτερικό.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Μια οικογένεια Εβραίων φιλοξενεί στο σπίτι τους στην ιταλική πόλη Μπ. έναν νεαρό σπουδαστή για έξι εβδομάδες, ο οποίος δουλεύει την εργασία του. Σ’ αυτή τη φάση φιλοξενούμενος είναι ο 24χρονος Oliver, επίσης Εβραίος, που μελετά τη φιλοσοφική σκέψη του Ηράκλειτου. Ο δεκαεφτάχρονος γιος της οικογένειας Elio ερωτεύεται τον Oliver και “λιώνει” από κρυφό πόθο γι’ αυτόν.

Το κείμενο κερδίζει εξαρχής καθώς εκφράζει τις σκέψεις του ερωτευμένου αφηγητή με μια γλώσσα πλούσια σε πόθο, καημό και απαντοχή και μεστή βουβών συναισθημάτων, που μερικώς αμφιταλαντεύονται, αλλά, καθώς εξελίσσεται το δράμα του, σταδιακά κορυφώνονται. Στην ουσία η αφήγηση του Elio δεν εξιστορεί τα γεγονότα αυτά καθεαυτά, αλλά εξιστορεί την προσπάθειά του να πλησιάσει και να εξομολογηθεί στον Oliver τον πόθο του. Παρελαύνουν έτσι από μπροστά μας όλες οι δυσκολίες, οι ανασφάλειες, τα εμπόδια, οι ενδείξεις κι οι αντενδείξεις ότι ο άλλος κατάλαβε, οι δισταγμοί αλλά και τα σενάρια που πλάθονταν στο μυαλό του. Απ’ τη μια, προσπαθούσε να μην προδοθεί στον ερώμενό του αλλά και στους άλλους κι απ’ την άλλη μεθόδευε, δειλά και άτολμα, τα βήματά του ώστε να φτάσει στον στόχο του. Ποιον στόχο; Δεν ήξερε κι αυτός καλά καλά, αλλά θα ήταν ικανοποιημένος με μια νύχτα πάθους, ένα πήδημα που θα φέρει τα κορμιά τους σε επαφή, μια ηδονική προσέγγιση…

Κι η εμφάνιση μιας ενδιαφερόμενης κοπέλας, της Marcia, με την οποία ο Elio συνάπτει σεξουαλικές σχέσεις, δείχνει μια τάση συγκάλυψης της ομοφυλοφιλικής του διάθεσης ή μια αμφιταλάντευση που πονά περισσότερο; Ή μήπως το κάνει για να ζηλέψει ο Oliver; Τελικά, ο Elio έφτασε δειλά και ανασφαλώς στον σκοπό του, έζησε για λίγες μέρες την κορύφωση, πήγε με τον Oliver στη Ρώμη κι, όταν αυτός έφυγε για την Αμερική, άφησε ανεξίτηλο το ίχνος του στη ζωή του νεαρού πρωταγωνιστή.

Η λογοτεχνία τρέφεται απ’ το ανάμεσα. Βρίσκει το μεταίχμιο της ανθρώπινης ψυχολογίας, που προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ δύο πόλων, και στήνει έξοχα σκηνικά δράσης και εσωτερικής πάλης. Απ’ την αρχαία τραγωδία μέχρι το σύγχρονο μυθιστόρημα, το ανάμεσα αποτελεί πρόσφορο έδαφος για να αναδείξει ο λογοτέχνης τις συγκρούσεις στο εσωτερικό του ανθρώπου.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Το βιβλίο έγινε, όπως είπα προηγούμενα, και ταινία το 2017 με τίτλο “Call me by your name”. Ιταλο-γαλλική ταινία, σε σενάριο James Ivory και σκηνοθεσία Luca Guadagnino, με τους: Armie Hammer, Timothée Chalamet, Michael Stuhlbarg κ.ο.κ. Ο Μήτσης χαρακτηρίζει το έργο “ένα κομψοτέχνημα «εσωτερικής» πλοκής, το οποίο μετατρέπει την ψυχολογική περιπέτεια του νεαρού ήρωα σε αληθινό συναισθηματικό θρίλερ”. Ανάλογα και το βιβλίο, εξωτερικεύει έναν εσωτερικό αγώνα του νεαρού Elio με τον εαυτό του και αναδεικνύει τη (σεξουαλική) ωρίμαση και τις δυσκολίες κατάκτησης της ισορροπίας. Είναι ένα βιβλίο που συνδυάζει τις μικρές εξελίξεις με τα εσωτερικά διλήμματα και αξίζει να διαβαστεί σελίδα σελίδα.

In2life, 15/10/2018


> Ο Andre Aciman (Αντρέ Ασιμάν) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1951. Η οικογένειά του -εβραίοι µε καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη και την Ιταλία- αναγκάστηκε να φύγει από την Αίγυπτο το 1965 επί Νάσερ για να εγκατασταθεί στην Ιταλία. Το 1968 µετακόµισαν εκ νέου στη Νέα Υόρκη όπου ο Ασιµάν ζει µέχρι σήµερα. Πτυχιούχος του Lehman College και του Harvard, υπότροφος Guggenheim, διακεκριµένος καθηγητής Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο City University της Νέας Υόρκης και ειδικός στον Προυστ, είναι επίσης συγγραφέας τεσσάρων µυθιστορηµάτων και αρκετών δοκιµίων.
Έργα του έχουν δηµοσιευτεί στο New Yorker, New York Review of Books, New York Times, Paris Review και στη συγκεντρωτική έκδοση The Best American Essays. Μεταξύ άλλων διακρίσεων, το αυτοβιογραφικό του Έξοδος από την Αίγυπτο (Μεταίχµιο, 2013) τιµήθηκε µε το Whiting Writers’ Award. Είναι παντρεµένος µε τρία παιδιά.
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, January 14, 2019

Τζέφρυ Ευγενίδης, “Δελτία παραπόνων”


Στο εξωτερικό το μυθιστόρημα καλπάζει, αλλά η short form δεν είναι πάντα τόσο σθεναρή. Η μεγάλη σύνθεση είναι ώριμη, η μικρή χάνει στην κορύφωση…


Jeffrey Eugenides
“Fresh Complaint”
2017

Τζέφρυ Ευγενίδης
“Δελτία παραπόνων”
μετ. Α. Παπασταύρου
εκδόσεις Πατάκη -2018


Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):
Το προηγούμενο έργο του Eugenides που διαβάσαμε ήταν εξαιρετικό: το “Middlesex” διαπλέκει την οικογενειακή ιστορία με την Ιστορία του 20ου αιώνα, καταρχάς η Μικρασιατική Καταστροφή κι έπειτα η μετανάστευση στην Αμερική, η εκβιομηχάνιση, το κραχ του 1929, η ποτοαπαγόρευση, ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος κ.ο.κ. Εντέλει, όμως, κι αυτό καταλήγει σε μια ατομική περιπέτεια, στην υπαρξιακή και σεξουαλική αυτογνωσία της ηρωίδας που γίνεται ήρωας. Έτσι το νέο του μυθιστόρημα μπήκε σχετικά εύκολα στο καλάθι των αγορών.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):
Το βιβλίο αποτελεί μια σειρά 10 διηγημάτων.  Οι “Παραπονιάρες” στηρίζεται στο βιβλίο “Two Old Women” της Velma Wallis και πραγματεύεται τη φυγή μιας 88χρονης γυναίκας από το γηροκομείο με την 68χρονη φίλη της, προκειμένου να ζήσουν μόνες, χωρίς τις δεσμεύσεις μιας εγκλωβισμένης ζωής. Στο “Air Mail” ο Mitchell Grammaticus βρίσκεται σε μια παραλία στην Άπω Ανατολή, όπου έχει πάθει δυσεντερία και κάνει πλήρη νηστεία, για να συνέλθει, στο “Χρησμικό αιδοίο” ο γιατρός-σεξολόγος Peter Luce, ο οποίος ειδικεύεται σε περιπτώσεις ερμαφροδιτισμού, έχει μια στήλη για συμβουλές και πιστεύει ότι το φύλο καθορίζεται σε μεγάλο ποσοστό απ’ τη ανατροφή στα πρώτα στάδια, στην έγκαιρη καταγγελία ο φυσικός Mathew Wilks μπλέκει όταν του γίνεται κολλιτσίδα μια Ινδοαμερικανή φοιτήτρια ονόματι Prakrti, στους “Ιδιότροπους κήπους” ο Sean βρίσκει τυχαία στον δρόμο δυο νεαρές, του αρέσει η Annie, αλλά, πηγαίνοντάς τις στο εξοχικό του, δεν μπορεί τελικά να βρεθεί μ’ αυτήν, στο “Timeshareo πατέρας του αφηγητή αγοράζει και πουλά μοτέλ, σπίτια κ.ο.κ., ρισκάροντας συνεχώς τη στέγη τους και τα οικονομικά τους,

Δεν τα διάβασα από το πρώτο ώς το τελευταίο αλλά ανάκατα. Έτσι κι αλλιώς, τα διηγήματα δεν είναι δημοσιευμένα με τη σειρά με την οποία γράφτηκαν. Τελικά με ποια σειρά μπαίνουν τα διηγήματα σε μια συλλογή; Με τη χρονολογική σειρά ώστε να δείξουν την πορεία της σκέψης του συγγραφέα; Από το καλύτερο προς τα κάτω; Με μια αδιόρατη συνοχή που τα συνδέει κι ωθεί τον αναγνώστη να περάσει ομαλά απ’ το ένα στο άλλο;

Τα κείμενα του Eugenides είναι ρεαλιστικές αφηγήσεις με δόσεις πολυφωνικότητας, καθώς συνήθως δύο γραμμές, δύο πρόσωπα, δύο οπτικές γωνίες συνδιαλέγονται. Άνθρωποι που προσπαθούν να ξεφύγουν απ’ τον ασφυκτικό πολιτισμό, ιστορίες με λίγο πολύ κοσμοπολίτικο χρώμα (ο Eugenides ως Ελληνοαμερικάνος, δηλαδή υβριδικός άνθρωπος, ξέρει να συναντά ετερόκλιτους πολιτισμούς), αφού έχουμε δίπλα στους Αμερικάνους τοπία άλλων χωρών (Ινδία, Ταϊλάνδη, Ιρλανδία) και ανθρώπους με άλλη κουλτούρα.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):
Το “Middlesex” είναι πολύ πιο δυναμικό, πολύ πιο οξύ. Αυτά σαν να είναι πολύ ρηχά, πολύ άνευρα, πολύ ουδέτερα.


> Ο Τζέφρυ Ευγενίδης (Jeffrey Eugenides), κατάγεται από την Προύσα της Μικράς Ασίας και γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου 1960 στο Ντιτρόιτ του Michigan. Σπούδασε αγγλική και αμερικανική λογοτεχνία και φιλολογία και δημιουργική γραφή στα πανεπιστήμια Μπράουν και Στάνφορντ. Το πρώτο του μυθιστόρημα, "Αυτόχειρες παρθένοι" ("The Virgin Suicides"), εκδόθηκε το 1993 και έγινε ταινία το 1999, σε σκηνοθεσία της Σοφίας Κόπολα, με πρωταγωνιστές τους Κίρστεν Ντανστ, Τζος Χάρτνετ, Καθλίν Τέρνερ και Τζέημς Γουντς. Το βιβλίο αυτό έχει μεταφραστεί σε 15 γλώσσες. Το δεύτερο μυθιστόρημά του "Middlesex" -κυκλοφόρησε στα ελληνικά με τίτλο "Ανάμεσα στα δύο φύλα"- που εκδόθηκε το 2003, απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και βραβεύτηκε με το βραβείο Πούλιτζερ. Επίσης, είχε συμπεριληφθεί στη βραχεία λίστα για το βραβείο του National Book Critics Circle Award, το λογοτεχνικό βραβείο του International IMPAC Dublin και το Prix Medicis της Γαλλίας. Το "Σενάριο γάμου" ("The Marriage Plot", 2011) ήταν υποψήφιο για το National Book Critics Circle Award την επόμενη χρονιά. Κάποια από τα έργα του έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά όπως "The New Yorker", "The Paris Review", "The Yale Review", "Granta", "Best American Short Stories". Εκτός απο το βραβείο Πούλιτζερ, έχει επίσης βραβευτεί με το Whiting Writer's Award, και με το Harold D. Vursell Award, από την Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων. Το 2014 εκλέκτηκε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών.
Έζησε για λίγα χρόνια με την σύζυγό του Karen Yamauci και την κόρη τους στο Βερολίνο, ενώ σήμερα κατοικεί και πάλι στο Σικάγο.

Πάπισσα Ιωάννα

Friday, January 11, 2019

Ηλίας Γκότσης, “Μια μικρή άγνωστη λύπη”


Οι λύπες και οι φόβοι των ανθρώπων τους συνοδεύουν σαν κακοί φίλοι, τους οδηγούν στην αυτοκτονία αλλά και όσοι ζουν βιώνουν και συμπάσχουν ανάλογα τραυματικά αισθήματα.



Ηλίας Γκότσης
“Μια μικρή άγνωστη λύπη”
εκδόσεις Αρμός
-2018


Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Το βιβλίο μού το σύστησε η Μάτσα στο diastixo.gr. Ο Γκότσης ως συγγραφέας είναι εντελώς άγνωστος, άλλωστε είναι το πρώτο του έργο, αλλά είναι, απ’ όσο κατάλαβα, γνωστός στους κύκλους των ψυχοθεραπευτών.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω
ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Το φοβερό στοιχείο που με κατέπληξε και το θεώρησα εξαιρετική ιδέα για ένα μυθιστόρημα είναι η προσωποποίηση των συναισθημάτων. Σ’ ένα βασικό κι εκτενές κεφάλαιο η Λύπη γίνεται φίλη-κολλητσίδα και ο Φόβος ένας παρδαλός τύπος. Οι πρωταγωνιστές και κυρίως ο αφηγητής Μιχάλης τούς αντιμετωπίζει σαν είναι πραγματικά πρόσωπα, με εμμονές και αυτονόητες προσκολλήσεις. Αυτό το εύρημα δίνει στα συναισθήματα και στους φόβους έμψυχη διάσταση, παύουν να είναι ελεγχόμενα και αποκτούν μια μερική; αυτονομία. Έτσι, μέσα στο κείμενο αποκτούν μυθιστορηματική αξία, συνοδεύουν τους ανθρώπινους πρωταγωνιστές και επεκτείνουν το casting.

Ο αρχικός αφηγητής μαζεύει ιστορίες από τον κόσμο των κλοσάρ και των απόκληρων της ζωής. Η πρώτη ιστορία αφορά στον Μιχάλη, ο οποίος ζει με τη Λύπη και τον Φόβο, αφού ο ίδιος έχει ανασφάλειες ειδικά μετά την αυτοκτονία του πατέρα του, τον σε αυτοκινητικό δυστύχημα θάνατο της μητέρας του και μια ακόμα αυτοκτονία που συνέβη στην πολυκατοικία του. Η ιστορία δεν τρέχει αλλά με βήματα σημειωτόν, με μικρά βήματα μπροστά και με σπειροειδείς πορείες ξαναμαθαίνουμε τις συνθήκες που οδήγησαν στους θανάτους αλλά και τα συναισθήματα, εμμονικά και αμείλικτα, που άφησαν πίσω τους.

Στο μυθιστόρημα κυριαρχούν οι αντανακλάσεις και οι ταυτίσεις. Ο Μιχάλης νιώθει τα συναισθήματα των αυτοχείρων σαν να τα βιώνει ο ίδιος. Η μάνα του συναισθάνεται τον πατέρα που έφυγε. Κάθε ήρωας ζει τη δική του ζωή και μαζί συμπάσχει με τους άλλους.

Στην ουσία έχουμε ένα μυθιστόρημα συναισθημάτων –όπως λέμε μυθιστόρημα ιδεών. Δεν προκρίνονται τόσο οι δράσεις και οι πράξεις, αλλά οι σκέψεις, τα συναισθήματα και τα ενοχλητικά ψυχικά δράματα. Έτσι, πρωτεύοντα ρόλο παίζουν οι ίδιοι οι άνθρωποι, οι χαρακτήρες σε ένα μυθιστόρημα χαρακτήρων. Αυτό βέβαια ενέχει έναν σημαντικό κίνδυνο, καθώς το μυθιστόρημα μετατρέπεται σε παράλληλες ψυχαναλυτικές εξομολογήσεις. Αντί δηλαδή να ισομοιράσει πράξεις και εξομολόγηση, όπως ίσως είχε κατά νου ο συγγραφέας, έριξε τελικά το βάρος στον ψυχισμό και στην εξωτερίκευσή του, γεγονός που δημιουργούσε πολλές κοιλιές σε μερικά σημεία.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):
Ενδιαφέρον project. Φιλόδοξη σύνθεση με ορισμένα πολύ θετικά ευρήματα, αν και στην πράξη θα μπορούσαν οι αναλογίες να είναι πιο καλές. Το τέλος αναδεικνύει τον εγκιβωτισμό της αφήγησης του Μιχάλη στο βιβλίο του συλλογέα ιστοριών. Αν μπορούσε να οργανώσει πιο αρχιτεκτονικά τη δομή του έργου, ο Γκότσης, αξιοποιώντας την ψυχική διάσταση των ηρώων του, θα έγραφε ένα ακόμα καλύτερο έργο.

In2life, 28/11/2018 


> Ο Ηλίας Γκότσης γεννήθηκε στη Μεσσηνία το 1967. Σπούδασε Κοινωνιολογία και στη συνέχεια εκπαιδεύτηκε στη Συστημική και Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία. Έχει δουλέψει για πολλά χρόνια ως οικογενειακός, ατομικός και ομαδικός ψυχοθεραπευτής. Από το 1995 εργάζεται στον ΟΚΑΝΑ, όπου από το 2002 έως το 2015 υπήρξε υπεύθυνος της Μονάδας Απεξάρτησης Εφήβων και Νέων ΑΤΡΑΠΟΣ-ΟΚΑΝΑ, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια είναι υπεύθυνος για τις εκπαιδευτικές δράσεις του οργανισμού.
Πάπισσα Ιωάννα