Friday, February 29, 2008

Choccofreddo: Μίλοραντ Πάβιτς

Μίλοραντ Πάβιτς, “Δεύτερο σώμα”

Το Πάβιτς τον εκτιμώ, αλλά δεν μου αρέσουν κατά μέσο όρο τα έργα του! Αντίφαση; Ναι, γι’ αυτό εξηγούμαι. Σημειολογικά είναι ένας Έκο των Βαλκανίων, ο οποίος μεταμοντερνίζει την παραδοσιακή γραφή και εκσερβίζει τις καινοτόμες τεχνικές της Ευρώπης. Έχω διαβάσει 3-4 έργα του -με εμβληματικότερο το “Λεξικό των Χαζάρων”- στα οποία πειραματίζεται και συνεχώς αναζητεί μορφικούς νεωτερισμούς, για να ντύσει τις ιδέες του. Ωστόσο, ως αναγνώστη δεν με συγκινεί το αποτέλεσμα, δεν βρίσκω τα βιβλία του καθηλωτικά, πολλές φορές ούτε καν αφορμή προβληματισμού, πολύ μάλλον στερημένα μιας τέτοιας πλοκής που θα αναδείξει την ιστορία και δεν θα μείνει σε πειραματισμούς και αναζητήσεις.
Το “Δεύτερο σώμα” επιχειρεί να προσεγγίσει ένα χριστιανικό και φιλοσοφικό ζήτημα: αν ο άνθρωπος πέρα από το σάρκινο σώμα του έχει και ένα πνευματικό. Σημεία από την Καινή Διαθήκη, ιστορικά δεδομένα, προβληματισμοί των ηρώων συμφύρονται σε μια σπειροειδή αφήγηση, χωρίς γερούς αρμούς. Αυτή καθεαυτή η ιστορία περιστρέφεται γύρω από την προσπάθεια να συνδυαστεί το νερό από την Έφεσο, το δακτυλίδι που δείχνει το μέλλον και μερικά “μάντρα”, ώστε πρόσωπα της ιστορίας και του μύθου να γνωρίσουν τι μέλλει να τους συμβεί.
Εντέλει, πέρα από μεμονωμένα επεισόδια που για μερικές σελίδες κερδίζουν την προσοχή του αναγνώστη, πέρα από ένα ομιχλώδες ενδιαφέρον για το τι θα γίνει μετά –του οποίου οι προσδοκίες μάλλον διαψεύδονται- έμεινα με μια ανούσια γεύση, με μια αίσθηση ανικανοποίητου.

Πατριάρχης Φώτιος
29.2.2008

Wednesday, February 27, 2008

Iced blended coffee: Τηλέμαχος Κώτσιας

Τηλέμαχος Κώτσιας, “Τεκμήριο αθωότητας”

Θέμα από τα φλέγοντα (από αυτά που ίσως, όπως έλεγε ο Μάνος Κοντολέων, στο προηγούμενο ποστ, θέτει ένα σημαντικό ζήτημα): δωροδοκία ιατρού που ζήτησε μίζα για να χειρουργήσει. Θέμα, θα λέγαμε, τηλεοπτικής ειδησεογραφίας που εν κενή επικαιρότητα θα κέρδιζε μερικές στήλες. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει η λογοτεχνία για να το αναδείξει;
α. παρουσίαση του γιατρού ως αρνητικού χαρακτήρα που τα παίρνει χωρίς αναστολές.
β. παρουσίαση του γιατρού ως θύματος σκευωρίας
γ. παρουσίαση του γιατρού ως φορέα του πνεύματος της εποχής
δ. παρουσίαση του θύματος ως κοινωνικού αγωνιστή
ε. παρουσίαση του θύματος ως τραγικού προσώπου που ταλανίζεται από διλήμματα
ς. παρουσίαση της ιστορίας ως καρκίνωμα του ιατρικού λειτουργήματος
ζ. παρουσίαση της ιστορίας ως δείγμα της κοινωνικής σήψης
η. …
Τι κάνει ο Κώτσιας; Τίποτα και όλα. Μια διεκπεραιωτική αφήγηση, ουδέτερη, άχρωμη, ρηχή, χωρίς εσωτερικές εντάσεις, τραγικές συγκρούσεις, ακραία αδιέξοδα κ.λπ. Ο γιατρός έχει χρηματιστεί, αλλά το βάρος πέφτει στις συνέπειες της αποκάλυψης στη ζωή του. Ωραία. Κανείς ωστόσο δεν βλέπει την εσωτερική καταρράκωση παρά μόνο την εξωτερική, μια εξέλιξη δουλεμένη με λέξεις κι όχι με εντάσεις.
Η λογοτεχνία δεν γράφεται με προθέσεις. Ούτε με ένα πιασάρικο θέμα που θα μπορούσε να γίνει δράμα αλλά δεν έγινε. Θέλει ήρωες που να παλεύουν με τον εαυτό τους, τις συνθήκες, τη μοίρα και να εξελίσσονται μετανιώνοντας ή μένοντας σταθεροί στη στάση τους, συντριβόμενοι ή συνεχίζοντας πωρωμένοι τον βίο τους, κερδίζοντας σε αυτογνωσία ή πλήττοντας εμμενώς τον στόχο τους. Δεν είδα καμία ρήξη, ούτε ψυχολογικά, ούτε υφολογικά, ούτε θεματικά…
Η Μικέλα Χαρτουλάρη αναρωτιέται σε άρθρο της στα Νέα (20.10.2007) μήπως καταστρέψαμε έναν συγγραφέα ωθώντας τον να γράψει «ελληνικά» λογοτεχνήματα μετά από πολλά έργα βορειοηπειρωτικού χαρακτήρα;

Πατριάρχης Φώτιος
27.2.2008

Friday, February 22, 2008

Ουίσκι με πάγο: κακό βιβλίο και κριτική

Το θάβεις ή το αγνοείς;

Διαβάζω πολλές φορές ένα βιβλίο, το οποίο κρίνω ότι στερείται ποιότητας. Φυσικά είναι γνώμη μου και τίποτα άλλο. Η σκέψη μου συχνά ταλαντεύεται ανάμεσα σε μια ηχηρή σιωπή και σε μια αρνητική παρουσίαση. Τι κάνει ένας μπλόγκερ;
Φαντάζομαι ότι το ίδιο δίλημμα απασχολεί και τους κριτικούς. Εκατοντάδες βιβλία, πολλά από τα οποία είναι ανούσια, κακά, κακογραμμένα, άτεχνα ή έστω με μια καλή ιδέα που δεν πραγματώνεται στην πράξη περνάνε από τα χέρια τους …και τα μάτια τους. Τι κάνουν; Γράφουν για να αναδείξουν τις αδυναμίες τους; Αδιαφορούν για να μη δώσουν βήμα σε ένα άτεχνο κείμενο;
Η δική μου σκέψη τείνει μέχρι τώρα ως εξής: Επειδή το ιστολόγιο είναι για μένα (μεταξύ άλλων) ένα ημερολόγιο αναγνώσεων, προτιμώ να αναρτώ όλα όσα διάβασα, με σκοπό να συγκεντρώσω σταδιακά όλα τα αναγνωστικά βιώματά μου. Λειτουργώ σαν ρεπόρτερ και όχι σαν αξιολογητής. Φυσικά, επιδιώκω να κρίνω όσα διαβάζω κι έτσι να μην αφήσω στην πλάνη όσους με επισκέπτονται.
Αντίθετα, ο κριτικός –μου φαίνεται- σκέφτεται διαφορετικά, αν κρίνει κανείς από τις λίγες αρνητικές κριτικές που κυκλοφορούν, εκτός κι αν πρόκειται για ένα πολυσυζητημένο βιβλίο για το οποίο υποχρεούται να πάρει θέση. Για το κακό βιβλίο είναι μάταιο να ασχοληθεί, αφού και χάσιμο χρόνου είναι αλλά και περιττό να χαραμίσει μια κριτική για ένα έργο που θα χαθεί από το προσκήνιο άμεσα. Παράλληλα, το κακό βιβλίο δεν πρέπει να δυσφημιστεί, γιατί κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με διαφήμιση. Η αδιαφορία το καταδικάζει στη σιωπή και στην απόρριψη. Το κόσκινο που λέγεται «κριτική» δεν αξίζει να κρατήσει ούτε στο ελάχιστο κείμενα που δεν έχουν θέση σε ένα πρώτο ξεσκαρτάρισμα της τρέχουσας παραγωγής, ώστε σταδιακά οι γενιές κριτικών και αναγνωστών να ξεδιαλέξουν ακόμα πιο αυστηρά το διαχρονικά καλό από το εφήμερα αναγνώσιμο.
Τελικά, το θάβω ή το αγνοώ; Αναρτώ ένα κείμενο που δεν θα λάβει ούτε ένα σχόλιο –και δικαίως- ή το ξεχνώ προχωρώντας σε άλλα;

Πατριάρχης Φώτιος

Tuesday, February 19, 2008

Espresso freddo shakerato: Μαρία Μαρκουλή

Μαρία Μαρκουλή, “Ντράιβ ιν”

Είκοσι ένα σύντομα, απλά, δυνατά στη γραφή διηγήματα. Αφήγηση καθαρή, χωρίς τεχνάσματα, χωρίς πειραματισμούς, με απλή πορεία στην πλοκή. Ωστόσο, κερδίζουν με το ύφος που θυμίζει καθημερινό λόγο, με τις σκηνές που είναι οικείες και μακρινές μαζί, με τις ιστορίες που έχουν μια ταξιδιάρικη διάθεση (το αυτοκίνητο πρωταγωνιστεί σε όλα τα κείμενα), αλλά και μια προσπάθεια να δείξουν τον κόσμο από άλλη σκοπιά. Μερικά μάλιστα διηγήματα έχουν μια αλλόκοτη, μεταφυσική σκοπιά με δόσεις παραλόγου. Πιο αναλυτικά για κάποια από αυτά:
-“Ο θεός στο βενζινάδικο”: ίσως το καλύτερο διήγημα. Ένας νεαρός υπάλληλος βενζινάδικου δίνει και δεν δίνει πληροφορίες σε όποιον περνάει για τον δρόμο ή τους προπορευόμενους· μέχρι που εμφανίζεται μια κούκλα…
-“Ο Μπάμπης διαβάζει τις πινακίδες”: μια γυναίκα ταξιδεύει με τον παπαγάλο της σκοπεύοντας να χωρίσει, αλλά ο σύζυγός της την προλαβαίνει και αλλάζει η ρότα της.
-“Η εξαδέλφη Ευτυχία ήξερε καλύτερα”: μια γηραιά κυρία σταματά να οδηγεί, προσλαμβάνει σοφέρ και ψάχνει τον γιο της, ώσπου συναντά έναν άγνωστο που θα ήθελε να είναι γιος της.
Είναι αισιόδοξο να παρακολουθείς νέες φωνές να εμφανίζονται, να αστράφτουν και μετά ανησυχείς αν έχουν μεδούλι να συνεχίσουν ή αν κατέθεσαν όλη τους την ψυχή στο πρώτο –και μοναδικό αξιόλογο- έργο τους. Ελπίζω να ξαναδώ τη Μαρκουλή με ανανεωμένη πνοή.
Πατριάρχης Φώτιος

Monday, February 18, 2008

Fruttoccino. Τηλέμαχος Μουδατσάκις

Τ. Μουδατσάκις, “Άμφια εταίρας”

Λίγα λόγια. Το θέμα των εταίρων παρουσιάζεται συχνά με νοσταλγία και με μια ρομαντική προσέγγιση (βλ. Στεφανάκης, Καμιλέρι, Μάρκες κ.λπ.). Ο Μουδατσάκις μετατοπίζει το βάρος στη δυναμική της Μεγάλης Μαχλάδος, όπως αποκαλεί την ηρωίδα του, που παίρνει αποφάσεις και ενεργεί με αποφασιστικότητα. Το κλίμα του Ηρακλείου της δεκαετίας του 1920 θα μπορούσε να βοηθήσει στη απόδοση ενός ιστορικού μυθιστορήματος, αν δεν θαβόταν κάτω από τόνους ποιητικότητας (κακέκτυπο ίσως της Γαλανάκη), που δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την λίγο αστυνομική, λίγο ερωτική, λίγο ηθογραφική υφή του μυθιστορήματος. Δεν έμεινα καθόλου ικανοποιημένος.

Πατριάρχης Φώτιος

Friday, February 15, 2008

Ιστολέσχη ανάγνωσης (2η φάση)

Ιστολέσχη ανάγνωσης (2η φάση)

Ξεκινάει η 2η φάση της ιστολέσχης ανάγνωσης. Μετά από μια περίοδο διαλόγου συνυπογράφω με τον Ναυτίλο και θέτω προς ανάγνωση το βιβλίο του:

Ζυλιέν Γκρακ "Ένα μπαλκόνι στο δάσος",
εκδ. Ινδικτος .

Ο από κοινού σχολιασμός θα αρχίσει την Τετάρτη 5 Μαρτίου, ώστε να διαβάσουν το βιβλίο όσοι θέλουν να συμμετέχουν. Είναι ευκαιρία να μπορέσουμε να συζητήσουμε πάνω σε ένα βιβλίο δίνοντας ο καθένας τη δική του σκοπιά.
Μεταφέρω μια πρώτη γεύση από την ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου:
"Όλο το φθινόπωρο και τον χειμώνα στο προστατευμένο οχυρό τους στις Aρδέννες ο υπολοχαγός Γκράνζ και οι άντρες του ζουν χωρίς να τους αγγίζει ο πόλεμος. Περιμένοντας τους Γερμανούς -και μολονότι ο μηχανισμός του πολέμου σαν μια κλιμακούμενη απειλή εγκαθίσταται αργά, σχεδόν ανεπαίσθητα, γύρω από την τετραμελή φρουρά- ένα απατηλό αίσθημα ασφάλειας συνεπαίρνει τον Γκρανζ και η ομορφιά των δρυμώνων των Aρδεννών τρέφει αφειδώλευτα τις ονειροπολήσεις του. Θα ζήσει τον έρωτα με ένα κορίτσι που θα συναντήσει στο δάσος μια βροχερή Kυριακή, θα συνδεθεί με τους άντρες που διοικεί, θα κρυφτεί βαθιά μέσα στην υποχρεωτική του απομόνωση. Θα δοκιμάσει την άνοιξη την παράξενη ανακούφιση ότι η περίοδος της εκκρεμότητας, της περιπλάνησής του, τελείωσε. Tο Mπαλκόνι στο δάσος εξιστορεί την εσωτερική κατάσταση της αναμονής και ξετυλίγοντας την πικρή διάψευση του ήρωα για ό,τι μέλλει να ʼρθεί, καθρεφτίζει εκείνο που πολλοί ένιωθαν λίγο πριν αρχίσει η εισβολή των Nαζί στην Eυρώπη.
Tο Mπαλκόνι στο δάσος έχει τη χαρακτηριστική τής γραφής του Ζυλιέν Γκρακ -αμείωτη σχεδόν- υψηλή πυκνή ένταση και είναι ταυτόχρονα το πιο ολοκληρωμένο μυθιστόρημα του συγγραφέα."
Όσοι πιστοί προσέλθετε!
Πατριάρχης Φώτιος

Monday, February 11, 2008

Ιστολέσχη ανάγνωσης 1β

Ιστολέσχη ανάγνωσης (β' βήμα)

Μέχρι τώρα έχουν προταθεί τα εξής βιβλία:
- Ντορίνα Παπαλιού, "Γκάτερ"
- Μίλαν Κούντερα, "Κωμικοί έρωτες"
- Ζυλιέν Γκρακ, "Ένα μπαλκόνι στο δάσος"
- Μ. Καραγάτσης, "Κίτρινος φάκελος"
- Chrystine Brouillet, "Οι 9 ζωές του Εδουάρδου"
- Μ. Καραγάτσης, "10"

Ως οικοδεσπότης αποσύρω τα δύο πρώτα έργα που πρότεινα εγώ. Επίσης, καλό είναι να αφήσουμε τον Καραγάτση (παρότι τρελαίνομαι να ήταν ο "Κίτρινος φάκελος λ.χ.), για να τον βάλουμε στην επόμενη ακριβώς ιστολέσχη, μιας που φέτος είναι το έτος του.
Μένουν επομένως 2 έργα, αν συμφωνείτε κι εσείς. Ας καταλήξουμε μέχρι την Παρασκευή στο 1 ή σ' αυτό για το οποίο θα δεχτώ περισσότερες της μιας εισηγήσεις.
Πατριάρχης Φώτιος

Tuesday, February 05, 2008

Ιστολέσχη ανάγνωσης

Ιστολέσχη ανάγνωσης

Μετά από μια πρόσφατη γόνιμη συζήτηση, νομίζω ότι ωρίμασαν οι συνθήκες να δημιουργήσουμε ένα πολυσυμμετοχικό πεδίο ανάγνωσης. Μια πρόταση της zizugataki άναψε το φιτίλι για μια ιστολέσχη ανάγνωσης, όπου πολλοί συντονίζονται σε μια παράλληλη ανάγνωση ενός βιβλίου, ώστε να διεξαχθεί διάλογος σε κοινή βάση. Θέτω το πλαίσιο προκειμένου να συνεχίσουμε:
1. Προτείνουμε όλοι ένα-δυο βιβλία που νομίζουμε ότι δυνάμει είναι άξια να πυροδοτήσουν συζητήσεις.
2. Θέτουμε μια προθεσμία για να μαζέψουμε προτάσεις και να συγκλίνουμε, αν είναι δυνατόν, σε ένα κοινώς αποδεκτό βιβλίο. Φυσικά, αυτό ίσως δεν μπορεί να γίνει αλλά ούτως ή άλλως δεν χρειάζεται να αρέσει σε όλους η επιλογή (ας προκύψει και αντίλογος κατά τη διάρκεια της συζήτησης). Η τελική επιλογή κατ’ ανάγκη θα είναι συμβατική.
3. Ξεκινώ προτείνοντας δύο βιβλία, που στο μυαλό μου –χωρίς να τα έχω διαβάσει ακόμα- μπορεί να συζητηθούν: το “Γκάτερ” της Ντορίνας Παπαλιού (εκδόσεις Κέδρος) ή το “Κωμικοί έρωτες” του Μίλαν Κούντερα (εκδόσεις Εστία). Ένα ελληνικό κι ένα ξένο, ένα μυθιστόρημα και μια συλλογή διηγημάτων, μια πρωτοεμφανιζόμενη και ένας κλασικός.
4. Περιμένω προτάσεις μέχρι ας πούμε την Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου, οι οποίες και θα δημοσιεύονται. Μακάρι να επιλεγεί ένα βιβλίο που να μην το έχω υπόψη μου και να ξεκινήσω κι εγώ από μηδενικής βάσης.
5. Το Σάββατο 16 Φεβρουαρίου ορίζεται το βιβλίο και θέτουμε μια προθεσμία ας πούμε 20 ημέρες, για να το διαβάσουν όλοι όσοι θέλουν. Τέλος προθεσμίας η Τετάρτη 5 Μαρτίου, οπότε και κάποιος –ελπίζω όχι εγώ, αλλά ένας θαμώνας του Βιβλιοκαφέ- να στείλει τη γνώμη του και πάνω σ’ αυτήν να ξεκινήσει ο διάλογος.
Επειδή συχνά συζητάμε ατελεύτητα για τη διαδικασία, ας μη μείνουμε σ’ αυτήν, εκτός αν κάποιος έχει όντως μια ουσιαστική διαφωνία. Αν λειτουργήσουμε καταρχάς έτσι, μπορούμε την επόμενη φορά να μάθουμε από αυτήν τη δοκιμή και να αλλάξουμε τους όρους.

Καλή αρχή
Πατριάρχης Φώτιος

Sunday, February 03, 2008

Μικρά σφηνάκια: σχόλια

Βιβλίο: ο χώρος των πολλών επιλογών


1. ΔΙΑΒΑΖΕΙ κανείς εκεί έξω;
Οι επισκέπτες των βιβλιόφιλων ιστολογίων δεν διαβάζουν βιβλία. Ο Librofilo το κατάλαβε πρώτος κι έκλεισε τα σχόλια. Εγώ αναρωτιέμαι τόσα βιβλία που παρελαύνουν από τα blogs γιατί δεν προσελκύουν σχόλια και δεν ωθούν σε διάλογο. Μάλλον τραβάει πιο πολύ ό,τι ιντριγκάρει και προκαλεί, παρά το ίδιο το βιβλίο.
2. Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ εκτός βιβλίου
Να και κάτι ερεθιστικό: η συγγραφέας-ηθοποιός Λένα Κιτσοπούλου γυμνή σε λεύκωμα καλλιτεχνικού γυμνού. Δείτε την στον Ταχυδρόμο των Νέων.
3. ΕΚΕΒΙ και ιδεολογία
Ο τέως πρόεδρος του ΕΚΕΒΙ Δημήτρης Νόλλας είχε δηλώσει ότι ανέλαβε τη θέση για να αποδείξει ότι και η δεξιά μπορεί να δημιουργήσει πολιτισμική πολιτική. Ο νυν πρόεδρος Πέτρος Μάρκαρης είναι αριστερός. Πιστεύει κανείς ότι εξακολουθούν να υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές;
4. Ο ΚΡΟΝΟΣ και τα παιδιά του
Το Βήμα συρρικνώνει όλο και πιο πολύ τα λογοτεχνικά Βιβλία. Σήμερα μια αγγλόφωνη βιογραφία του νεανικού Στάλιν, ένα σχόλιο του Μπακουνάκη για ένα γαλλόφωνο –τι πρωτότυπο- (μεταφρασμένο στα ελληνικά) μυθιστορηματάκι, ένα βιβλίο ιστορίας, ένα βιβλίο για γνωστούς ηθοποιούς του θεάτρου, μια γερμονόφωνη αυτοβιογραφία της γυναίκας του Φον Κάραγιαν και επιτέλους μια συνέντευξη με τον συγγραφέα Δ. Στεφανάκη. Καμία κριτική ελληνικής πεζογραφίας (πού είναι η Θεοδοσοπούλου ή όποιος άλλος;), ποίηση στα αζήτητα, άλλη παρουσίαση λογοτεχνικού κειμένου γιοκ… Θλίβομαι.
5. 30 ΕΥΡΩ για μια σακούλα βιβλία
Το παζάρι βιβλίου στην Κλαυθμώνος είναι μια ευκαιρία ψαξίματος. Κι ενώ το στοκ είναι λίγο πολύ το ίδιο κάθε χρόνο, εγώ ως επισκέπτης είμαι διαφορετικός, με άλλα ενδιαφέροντα, με άλλες διαθέσεις… Όλο και κάτι χρήσιμο θα προκύψει.
6. ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΣ Βιζυηνός
Η ταινία “Εξιλέωση” αποδεικνύει πόσο κινηματογραφικό μπορεί να είναι ένα μυθιστόρημα όταν παίζει με την αφηγηματικότητα, δημιουργεί δύο παράλληλες γραμμές, μία της “πραγματικότητας” και μία του εγκιβωτισμένου βιβλίου που την αναπαριστά, αλλά φυσικά όχι ακριβώς. Ο Ίαν μακ Γιούαν πετυχαίνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον, όταν ο αναγνώστης-θεατής αντιληφθεί τη διπλή ματιά, ειδικά της συγγραφέως που επεμβαίνει και εξωραΐζει την πραγματικότητα. Φυσικά, όποιος προσεγγίσει την “Εξιλέωση” μπορεί να δει τον πυρήνα του “Αμαρτήματος της μητρός μου” του Βιζυηνού, φυσικά στη μεταμοντέρνα του εκδοχή.
7. ΠΑΙΔΙΚΟ βιβλίο και απόλαυση
Πάντα πίστευα ότι το καλό παιδικό βιβλίο διαβάζεται και από μεγάλους, γιατί περιέχει τη χαμένη χαρά της ανάγνωσης, χωρίς να στερείται πολυπλοκότητας, προβληματισμού και ενδιαφέροντος. Η έκθεση στην HELEXPO είναι μια ανάδειξη του χώρου.


Κλείστε την τηλεόραση και διαβάστε!
Πατριάρχης Φώτιος