Ρέιμοντ Κάρβερ, “Ελέφαντας”

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ -6. Ευχάριστη έκπληξη. Όχι γιατί ο Carver δεν θεωρείται μεγάλος, αλλά επειδή εγώ δεν τον είχα γνωρίσει ώς τώρα. Κι αυτός ο μικρός τόμος με τα διηγήματα, τα τελευταία που έγραψε, αποδεικνύουν πολλά για τη γραφή και τη ματιά του.

Raymond Carver “Elephant and Other Stories” 1988 Ρέιμοντ Κάρβερ “Ελέφαντας” μετ. Τ. Παπαϊωάννου εκδόσεις Μεταίχμιο -2019

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):

Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους διηγηματογράφους των USA και ως εκ τούτου του κόσμου.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):

Θαύμασα από την πρώτη σελίδα τη διαύγεια της αφήγησης, καθώς μια γλώσσα στρωτή, λειασμένη, φυσική οδηγεί την ανάγνωση και ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας τις μικρές ιστορίες του και τα πρόσωπα που τις ενσαρκώνουν. Κάθε του ιστορία έχει τόσο σαφές πλαίσιο και μέσα σε λίγες παραγράφους αναδεικνύει το θέμα της, χωρίς να νοιάζεται για τα πριν και τα μετά. Όταν χρειάζονται βέβαια, δίνονται πολλές λεπτομέρειες με αναδρομές που δεν χαλάνε όμως την ανάγνωση.

Οι ιστορίες του δεν είναι ολοκληρωμένες δέσεις και λύσεις, με κορυφώσεις και ανατρεπτικές καταλήξεις. Με άλλα λόγια δεν διαβάζουμε μια ιστορία, στην οποία το τέλος ή το κρίσιμο σημείο θα έλθει και να φωτίσει δυναμικά όλα τα άλλα, θα ανασκευάσει υποψίες και θα δρομολογήσει τη σκέψη προς κάπου αλλού, ούτε θα εντείνει όσα ώς τότε εξιστορούνται. Και τότε τι είναι αυτό που σαγηνεύει στη γραφή του Carver;

Θα έλεγα ότι αυτή η μη-ολοκληρωμένη-αφήγηση ρίχνει τα φώτα της στους χαρακτήρες και στις μεταξύ τους σχέσεις. Σε έναν κόσμο άναρχο και ανοικτό, χωρίς αρχή και τέλος, κάθε κίνηση του ανθρώπου είναι αυτοκαταστροφική. Οι ήρωες μπορεί να έχουν αγαθές προθέσεις, αλλά πέφτουν στην κινούμενη άμμο του αδύναμου εαυτού τους αλλά και των δεσμών τους με τους άλλους. Έτσι, σε κάθε διήγημα όπου καραδοκεί η καφκική ανασφάλεια, ξεδιπλώνονται χαρακτήρες παραδομένοι στην τραγική τους μοίρα. Κι όντως νιώθω από κείμενο σε κείμενο ότι η τραγωδία βρίσκεται στην καθημερινότητα, όχι στα μεγάλα δράματα και στα κολοσσιαία στραπάτσα, αλλά στα μικρά που συσσωρευμένα γίνονται χιονοστιβάδες.

Ο Carver δουλεύει και ξαναδουλεύει τον κλονισμό των σχέσεων, ειδικά των συζυγικών. Οι χαρακτήρες του είναι χωρισμένοι, ξαναπαντρεμένοι, σε διάσταση, βιώνουν τη σύγκρουση με το έτερόν τους ήμισυ, ζουν την καταπίεσή του, ενώ δεν λείπουν οι μπελάδες με τους ανιόντες ή τους κατιόντες συγγενείς που τους γίνονται φόρτωμα. Γι’ αυτό ξαναλέω ότι κάθε διήγημα μετατρέπεται σε μια καλοσχεδιασμένη τραγωδία, χωρίς κορύφωση, χωρίς λύση, χωρίς ίσως κάθαρση.

Και μια τελευταία επισήμανση. Κύριο ρόλο στα διηγήματα του “Ελέφαντα” παίζει η επιστολή, καθώς οι ήρωες επικοινωνούν με τηλεφωνήματα, αλλά πολύ συχνά με γράμματα. Κι εκεί δημιουργούνται σχέσεις αποστολέα και αποδέκτη, αλλά και συντάκτη του επιστολικού κειμένου και αναγνώστη, που προσπαθεί να καταλάβει τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Οι γραπτές αυτές επικοινωνίες δεν λύνουν τα προβλήματα, αλλά συχνά δημιουργούν νέα με τα αινίγματα που αφήνουν.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):

Διάβαζα τα διηγήματα χωρίς να περιμένω το τέλος. Απολάμβανα την πορεία του ήρωα, την τραγικότητα της αδράνειας, το ελαφρύ βάρος μιας οδύνης που δεν γίνεται μελοδραματισμός.

> Ο Ρέιμοντ Κάρβερ γεννήθηκε το 1938 στο Όρεγκον των ΗΠΑ. Διηγηματογράφος και ποιητής, δημοσιεύει το πρώτο του διήγημα το 1961. Επί χρόνια θα εργαστεί ως καθηγητής δημιουργικής γραφής σε διάφορα πανεπιστήμια. Το 1983 θα γνωρίσει την καταξίωση, όταν του απονέμεται το βραβείο Μίλντρεντ και Χάρολντ Στράους από την Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων, το οποίο του επιτρέπει να αφοσιωθεί απερίσπαστος στο γράψιμο. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί η συλλογή διηγημάτων του "Ο καθεδρικός ναός" (εκδ. Οδυσσέας), η οποία ήταν υποψήφια για το βραβείο Πούλιτζερ. Πεθαίνει τον Αύγουστο του 1988. Πολυμεταφρασμένος, έργα του κυκλοφορούν και στα ελληνικά.

Πάπισσα Ιωάννα