Sunday, May 30, 2021

Agatha Christie, “Και δεν έμεινε κανένας” (ή “Δέκα μικροί νέγροι”)

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -7. Ένας ένας δολοφονούνται σε ένα περίκλειστο νησί, ώσπου σκοτώνονται όλοι. Τότε ποιος σκηνοθέτησε και εκτέλεσε τις δολοφονίες; Πώς ο γρίφος φτάνει σε αδιέξοδο κι η φοβερή Agatha Christie βγάζει λαγό απ’ το καπέλο της;

 

Agatha Christie

“And Then There Were None

1939

“Και δεν έμεινε κανένας” (ή “Δέκα μικροί νέγροι”)

μετ. Γ. Μπαρουξής

εκδόσεις Ψυχογιός

2018

 

Ο Πατριάρχης Φώτιος θυμάται το βιβλίο με τον ελληνικό τίτλο “Δέκα μικροί νέγροι”. Εγώ το διαβάζω με τον νέο τίτλο που είναι πιστότερη μετάφραση του τελευταίου αγγλικού.


> Άγκαθα Κρίστι (1890-1976). Η βασίλισσα του εγκλήματος γεννήθηκε στο Torquay του Ντέβον της Αγγλίας με το όνομα Agatha Mary Clarissa Miller. Ο πατέρας της, Frederick Alvah Miller, ήταν ένας επιτυχημένος αμερικανός χρηματιστής και η μητέρα της, Clarissa Margaret Boehmer, κόρη αξιωματικού του βρετανικού στρατού. To 1914 παντρεύτηκε τον συνταγματάρχη Archibald Christie της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας, με τον οποίο απέκτησαν μία κόρη, αλλά ο γάμος τους δεν ήταν ευτυχισμένος και τελικά χώρισαν το 1928. Είχε μεσολαβήσει μια σοβαρή κρίση κατάθλιψης της Άγκαθα, όταν έμαθε ότι ο άντρας της την απατούσε, αλλά και η έκδοση του πρώτου της μυθιστορήματος, "Το μυστήριο στο Στάιλς" ("The Mysterious Affair at Styles"), το 1920. Έγραψε πολυάριθμα αστυνομικά μυθιστορήματα και διηγήματα που μεταφράστηκαν σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου και υπολογίζεται ότι έχουν πουλήσει περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια αντίτυπα. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησε τον Ηρακλή Πουαρό, τον μικρόσωμο, πανέξυπνο ντετέκτιβ. Ο Πουαρό, η Μις Μαρπλ και οι άλλοι ήρωές της έχουν κάνει την εμφάνιση τους σε κινηματογραφικές ταινίες, ραδιοφωνικές εκπομπές, τηλεταινίες και θεατρικά έργα βασισμένα στα βιβλία της. Η Άγκαθα Κρίστι συμμετείχε επίσης σε πολλές αρχαιολογικές αποστολές που διοργάνωσε ο δεύτερος, κατά δεκατέσσερα χρόνια νεώτερός της σύζυγος, ο επιφανής αρχαιολόγος Sir Max Mallowan, στη Μέση Ανατολή. Το 1971 τιμήθηκε με τον τίτλο της Λαίδης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Dame Commander of the British Empire, DBE).


ΣΤΟ ΜΙΚΡΟ νησί του Νέγρου, ανοιχτά των αγγλικών ακτών, υπάρχει μια έπαυλη, η οποία θρύλοι αναφέρουν ότι αγοράστηκε από τον κύριο Owens. Κι εκεί καλούνται με παραπλανητικές επιστολές οκτώ προσκεκλημένοι κι ένα ζευγάρι υπηρετών, που αποκλείονται λόγω κακοκαιρίας για ένα διάστημα. Οι οικοδεσπότες δεν εμφανίζονται ποτέ, κι ένας δίσκος γραμμοφώνου εγκαλεί έναν έναν από τους δέκα για ένα έγκλημα που έκαναν παλιά, αλλά δεν αποδείχθηκε ποτέ. Οι ίδιοι (οι περισσότεροι) τα αρνούνται, αν και μέσα τους ξέρουν την αλήθεια.

ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑΚΙ με δέκα νέγρους που πεθαίνουν ένας ένας ώσπου “δεν έμεινε κανένας” είναι ο οιωνός αλλά και το σχέδιο, με το οποίο χάνονται σταδιακά κι όλοι οι καλεσμένοι. Ο πρώτος πνίγηκε από το ουίσκι του, η δεύτερη στον ύπνο της από καρδιακή ανακοπή κ.ο.κ. Η πορεία των θανάτων, των φονικών ίσως, τραβά μαζί της τους αναγνώστες, οι οποίοι την παρακολουθούν μαζί με τους ήρωες, χωρίς να μπορούν να την ανακόψουν.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ της Christie μοιάζει μοναδικό. Βεβαίως ακολουθεί ορισμένα κλασικά μοτίβα που τα έχει εφαρμόσει και αλλού, αλλά όλα αυτά μαζί δημιουργούν ένα καινούργιο αποτέλεσμα: κλειστός χώρος, περιορισμένοι ύποπτοι, άγνωστοι μεταξύ τους παριστάμενοι, ένας γιατρός που πιστοποιεί τους θανάτους, ενοχές και κατηγορίες, που ποτέ δεν αποδείχθηκαν δικαστικά, ένας δαιμόνιος εκδικητής που αναλαμβάνει να τους τιμωρήσει, αλληλοϋποψίες και λογικά συλλογιστικά βήματα που ωστόσο οδηγούν όλους (και τον αναγνώστη) σε αδιέξοδο.

ΑΜΑ ξεκινήσεις την Christie πορώνεσαι. Η μεθοδική εξέλιξη των πάντων, χωρίς κενά και ασάφειες, ο detective που φαίνεται άκακος (εδώ δεν έχουμε βέβαια ούτε Πουαρό ούτε Μαρπλ), η ατμόσφαιρα που υποβάλλει τον θάνατο, αλλά δεν τον φωνάζει, το παρελθόν και η ψυχολογία των προσώπων, οι συλλογισμοί που έχουν βάση αλλά αποδεικνύονται …αβάσιμοι, ο χώρος και οι διάλογοι, όλα πείθουν ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα, στην κλασική του εκδοχή, έχει πέραση ακριβώς επειδή είναι ένα αφηγηματικό θαύμα. Όλοι ξέρουν τι θα ακολουθήσει, αλλά κανείς δεν μπορεί να το προλάβει και να το εμποδίσει, επειδή δεν ξέρει από τι προέρχεται. Ένα ένα σωριάζονται τα πτώματα, αλλά ποιος είναι υπεύθυνος για αυτά, πέρα από τον αόρατο κύριο Owens; Κι αυτό προκαλεί τρόμο αλλά και ανασφάλεια, που εκδηλώνεται με καχυποψία και αλληλοκατηγορίες.

ΚΑΙ ΝΑ ΠΟΥ αντιλαμβάνομαι ότι το αστυνομικό της Agatha Christie μπορεί να γίνει ψυχολογικό θρίλερ. Και μάλιστα πολυφωνικό. Κάθε ζωντανός περνάει φρικτά σ’ αυτή τη φυλακή, υποψιάζεται τους πάντες, φτάνει στο όριο της υστερίας, ξαναθυμάται τη δική του ενοχή και παραφρονεί πριν δολοφονηθεί.

ΤΕΛΙΚΑ, Η ΑΠΟΘΕΩΣΗ της λογικής και της αφήγησης φέρνει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με τη δική του σκέψη, που τον παγιδεύει. Ποιος είναι ο ένοχος; Κάποιος που κρύβεται στο νησί; Μάλλον το αποκλείουμε γρήγορα. Τότε κάποιος από τους δέκα παριστάμενους, φυσικά απ’ αυτούς που μένουν ζωντανοί, ειδικά μετά τον τρίτο φόνο, όταν όλοι συνειδητοποιούν ότι κινδυνεύουν. Όλοι είναι ύποπτοι και μαζί ερευνητές που ψάχνουν την αλήθεια, όλοι είναι δυνάμει ένοχοι και μαζί φιλόσοφοι που σκέπτονται τις πιθανές εκδοχές της απειλής. Κι η απάντηση έρχεται ευφυής και ανατρεπτική να ξαναγράψει όλη την ιστορία με άλλο πρίσμα, που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί παρά μόνο η Αγγλίδα συγγραφέας.

ΕΝΤΕΛΕΙ, πάλι το έγκλημα μένει ατιμώρητο, όπως και στο “Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές”, αν και ο θύτης αποκαλύπτεται.

Πάπισσα Ιωάννα

Thursday, May 27, 2021

Agatha Christie, “Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές”

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -6. Μέσα σε ένα τρένο δολοφονείται με δώδεκα μαχαιριές ένας στυγερός απαγωγέας και δολοφόνος. Ποιος από τα δεκατρία άτομα που επιβαίνουν τον σκότωσε και γιατί;


Agatha Christie

“Murder on the Orient Express”

1934

“Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές”

μετ. Φ. Φιλίππου

εκδόσεις Ψυχογιός

2018


Συνεχίζω ακάθεκτη. Πήρα στη σειρά αστυνομικά έργα και ξαναγυρίζω στις πηγές τους, στην καθαρή λογική αφήγηση της Agatha Christie και στους έλλογους συλλογισμούς του Ηρακλή Πουαρό.


> Άγκαθα Κρίστι (1890-1976). Η βασίλισσα του εγκλήματος γεννήθηκε στο Torquay του Ντέβον της Αγγλίας με το όνομα Agatha Mary Clarissa Miller. Ο πατέρας της, Frederick Alvah Miller, ήταν ένας επιτυχημένος αμερικανός χρηματιστής και η μητέρα της, Clarissa Margaret Boehmer, κόρη αξιωματικού του βρετανικού στρατού. To 1914 παντρεύτηκε τον συνταγματάρχη Archibald Christie της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας, με τον οποίο απέκτησαν μία κόρη, αλλά ο γάμος τους δεν ήταν ευτυχισμένος και τελικά χώρισαν το 1928. Είχε μεσολαβήσει μια σοβαρή κρίση κατάθλιψης της Άγκαθα, όταν έμαθε ότι ο άντρας της την απατούσε, αλλά και η έκδοση του πρώτου της μυθιστορήματος, "Το μυστήριο στο Στάιλς" ("The Mysterious Affair at Styles"), το 1920. Έγραψε πολυάριθμα αστυνομικά μυθιστορήματα και διηγήματα που μεταφράστηκαν σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου και υπολογίζεται ότι έχουν πουλήσει περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια αντίτυπα. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησε τον Ηρακλή Πουαρό, τον μικρόσωμο, πανέξυπνο ντετέκτιβ. Ο Πουαρό, η Μις Μαρπλ και οι άλλοι ήρωές της έχουν κάνει την εμφάνιση τους σε κινηματογραφικές ταινίες, ραδιοφωνικές εκπομπές, τηλεταινίες και θεατρικά έργα βασισμένα στα βιβλία της. Η Άγκαθα Κρίστι συμμετείχε επίσης σε πολλές αρχαιολογικές αποστολές που διοργάνωσε ο δεύτερος, κατά δεκατέσσερα χρόνια νεώτερός της σύζυγος, ο επιφανής αρχαιολόγος Sir Max Mallowan, στη Μέση Ανατολή. Το 1971 τιμήθηκε με τον τίτλο της Λαίδης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Dame Commander of the British Empire, DBE).


ΚΛΑΣΙΚΟ έργο αστυνομικής λογοτεχνίας. Αυτό του κλειστού χώρου. Ένα τρένο που ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό το Καλέ αποκλείεται κάπου στη Γιουγκοσλαβία από τα χιόνια. Κι εκεί, μια νύχτα γύρω στη 1.00, δολοφονείται ο Ratchet, πλούσιος Αμερικανός, ο οποίος είχε αλλάξει όνομα, επειδή είχε απαγάγει και δολοφονήσει τη μικρή Daisy Armstrong. Όλοι μόλις μαθαίνουν ποιος ήταν επιδοκιμάζουν τη δολοφονία του, αφού ήταν ένα τέτοιο τέρας. Αλλά ποιος απ’ όλους, 13 τον αριθμό, τον σκότωσε;

ΤΑ ΙΧΝΗ και οι ενδείξεις περιορίζονται στις δώδεκα μαχαιριές που επιβεβαίωσε ο Έλληνας γιατρός Κωνσταντίνου, στον χώρο της κουκέτας του, στις καταθέσεις που παίρνει με τη σειρά ο Πουαρό και στις χρονικές ενδείξεις που, όταν μπαίνουν σε μια ακολουθία, χαρτογραφούν το τοπίο της νύχτας. Ποιος ντύθηκε φροντιστής και μπήκε στην κουκέτα του, προφανώς από τη διπλανή με την οποία συνδεόταν με μια πόρτα; Ποια γυναίκα περιφερόταν με ένα άλικο κιμονό; Ποιοι κρύβουν στοιχεία από τους επιβάτες, που «έτυχε» να συνταξιδεύουν μαζί του; Αλλά κι ο ίδιος, που είχε δεχτεί απειλητικά γράμματα, τι ακριβώς φοβόταν;

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ στηρίζεται στον περιορισμένο χώρο ενός τρένου, που μειώνει τις πιθανότητες. Στηρίζεται στον περιορισμένο αριθμό παρισταμένων και δη υπόπτων, γεγονός που ορίζει συγκεκριμένες εκδοχές. Βέβαια, δεν υπάρχουν τα απαραίτητα αστυνομικά μέσα. Γι’ αυτό όλα πρέπει να περάσουν από τα “μικρά φαιά κύτταρα” του Ηρακλή Πουαρό κι εκεί να γίνουν οι αναγκαίες συνάψεις. Λόγια, μικρά ευρήματα, αδιόρατες κινήσεις, αλλά πάνω απ’ όλα σκέψεις και συλλογισμοί που συνδέουν μικρά και μεγάλα. Η αστυνομική λογοτεχνία της εποχή, το ξανασκέφτομαι, αποθεώνει τη λογική ως την ύψιστη δύναμη του ανθρώπου, η οποία μπορεί να λύσει κάθε πρόβλημα.

ΑΠ’ ΤΗΝ ΑΛΛΗ, είναι και το πεδίο της δικαιοσύνης και της εκδίκησης. Ο Ratchet είχε σκοτώσει μια αθώα ύπαρξη και το δικαστήριο δεν μπόρεσε να βρει αδιάσειστα στοιχεία, ώστε να τον καταδικάσει. Επομένως, η δικαιοσύνη δεν μπορεί πάντα να αποδοθεί μέσω των δικαστηρίων. Όμως όλοι ξέρουν ότι ο αθωωθείς θύτης ήταν ένοχος. Και μάλιστα ειδεχθής. Τι κάνει λοιπόν μια τέτοια κοινωνία; Ίσως κάποιος αναλαμβάνει να πάρει τον νόμο στα χέρια του, να τον τιμωρήσει με θάνατο και όλοι οι άλλοι θα του πουν “μπράβο”, ακόμα κι αν, σύμφωνα με τον γράμμα του νόμου, είναι δολοφόνος. Όλοι εκφράζουν τη χαρά τους που σκοτώθηκε ένα τέτοιο κάθαρμα, αλλά φυσικά κανείς δεν αναλαμβάνει τη νομική ευθύνη της πράξης.

Η AGATHA Christie επιδιώκει να ξεπεράσει τον εαυτό της. Όποιος έχει διαβάσει μερικά έργα της κλασικής αστυνομικής λογοτεχνίας, θα έχει καταλάβει ότι ο ένοχος πρέπει να είναι αυτός που δεν υποπτεύεται εύκολα κανείς. Επομένως, οι συγγραφείς σκαρφίζονται ένα σωρό δαιδάλους, για να βγάλουν έναν καινούριο κάθε φορά λαγό απ’ το καπέλο τους. Ο πιο αθώος, ο πιο μακρινός, το πιο ισχυρό άλλοθι, ο ίδιος ο γιατρός που επιβεβαιώνει τον φόνο, ο πιο αξιόπιστος μάρτυρας, ο ίδιος ο αστυνόμος σε νεότερες εκδοχές κ.ο.κ. Η Αγγλίδα συγγραφέας τα έχει δοκιμάσει όλα αυτά σε άλλα της έργα. Επομένως, τώρα θέλει να βάλει ένα στοίχημα πάνω απ’ όλα αυτά, να ξεπεράσει τον εαυτό της, να στήσει την πιο πολύπλοκη υπόθεση.

ΕΝΤΕΛΕΙ το “Οριάν Εξπρές” είναι από τα πρώτα μυθιστορήματα που ξέρω το οποίο ανακαλύπτει τον ένοχο, αλλά δεν τον οδηγεί στη δικαστική εξουσία για να δικαστεί. Όπως είχα ξαναγράψει στο “Έγκλημα και εκδίκηση: η οπτική της λογοτεχνίας” το 2013, η δίκαιη τιμωρία ενός στυγερού δολοφόνου από κάποιον άλλον μερικές φορές συγχωρείται και, παρόλο που αποκαλύπτεται εξωδικαστικά ο ένοχος, δεν οδηγείται σε δίκη. Γιατί; Μα γιατί ακόμα και η Αγγλίδα συγγραφέας λύνει το αίνιγμα, αλλά θεωρεί και προβάλλει ότι η δολοφονία είχε πολύ μεγάλη ηθική βάση.

Πάπισσα Ιωάννα

Monday, May 24, 2021

Ντίπα Αναππάρα, “Περιπολία για τζίνι στη μοβ γραμμή”

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -5. Οι εξαφανίσεις παιδιών σε κοινωνίες όπως η Ινδία είναι ένα κοινωνικό και κοινωνιολογικό φαινόμενο, αλλά μπορεί να γίνουν κάλλιστα και αστυνομικό μυθιστόρημα. Όταν μάλιστα εκπορευτούν από την οπτική γωνία ενός εννιάχρονου επίδοξου ντετέκτιβ, αποκτούν πιο ανάλαφρο χαρακτήρα, ώστε να σηκώσουν το βάρος οδυνηρών καταστάσεων.

 


Deepa Anappara

“Djinn Patrol on the Purple Line”

2020

Ντίπα Αναππάρα

“Περιπολία για τζίνι στη μοβ γραμμή”

μετ. Ν. Μπούρη

εκδόσεις Πατάκη -2020


Ινδία. Αγγλική σκέψη αλλά ανατολίτικο συναίσθημα. Μεταποικιακές κοινωνίες, όπου ο τρίτος κόσμος συναντά τον πρώτο, όπου η παράγκα και οι παραγκουπόλεις δεν έχουν νερό, αλλά έχουν τηλεόραση!


> Η Deepa Anappara µεγάλωσε στην Κεράλα της νότιας Ινδίας και εργάστηκε ως δηµοσιογράφος σε διάφορες πόλεις, όπως το Μουµπάι και το Δελχί. Τα ρεπορτάζ της για τον αντίκτυπο της φτώχειας και της θρησκευτικής βίας στην εκπαίδευση τιµήθηκαν µε πολυάριθµα βραβεία. Είναι κάτοχος MA Δηµιουργικής Γραφής από το University of East Anglia του Νόριτς και ετοιµάζει το διδακτορικό της. Η "Περιπολία για τζίνι στη Μοβ Γραµµή" είναι το πρώτο της µυθιστόρηµα, που µεταφράζεται σε 22 γλώσσες και έχει αναγνωριστεί από την κριτική ως ένα από τα καλύτερα µυθιστορήµατα του 2020· έχει τιµηθεί µε το πρώτο βραβείο του λογοτεχνικού φεστιβάλ του Μουµπάι Taka Literature Live!, ήταν στη βραχεία λίστα του JCB Prize και στη µακρά λίστα του Women’s Prize, ενώ ένα τµήµα του απέσπασε το Lucy Cavendish Fiction Prize, το Bridport/Peggy Chapman-Andrews Award και το Deborah Rogers Foundation Writers Award.


ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ των εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων και των εκατομμυρίων παιδιών, μια εξαφάνιση ενός από αυτά ίσως να μην ενδιαφέρει παρά μόνο την οικογένειά του. Κι όμως, αυτό το “μικρό” μπορεί να είναι η χαραμάδα μέσω της οποίας θα δούμε το ευρύ, αφού η αναζήτησή του θα αναδείξει με απλό τρόπο όλο το ινδικό κοινωνικό μοντέλο.

Ο ΜΙΚΡΟΣ Τζάι είναι εννέα χρονών, αλλά παρακολουθεί τον κόσμο από το φτωχό του σπίτι κι από τις κινήσεις της οικογένειάς του και των φίλων του, με μοναδικό του φόβο τα τζίνι. Ακόμα περισσότερο, είναι επηρεασμένος από τα αστυνομικά σήριαλ, που τροφοδοτούν τη φαντασία του. Έτσι, όταν εξαφανίζεται ο συμμαθητής του Μπαχαντούρ, πιστεύει ότι ως μετρ της ντετεκτιβικής θα μπορέσει να λύσει τον γρίφο. Μαζί με τη φίλη του Παρί και τον Φαΐζ ξεκινάνε να βρουν τον συμμαθητή τους: η επιλογή δεν είναι τυχαία, αφού βάζει ένα κορίτσι μέσα σε μια συντηρητική κοινωνία κι έναν μουσουλμάνο σε μια φανατικά ινδουιστική νοοτροπία να πρωταγωνιστούν στο πλάι του μικρού Τζάι. Η δεύτερη εξαφάνιση του Ομβιρ εξακολουθεί να υποδεικνύει εκούσιες φυγές παιδιών για να ζήσουν σε πιο ονειρεμένες καταστάσεις από τη φτώχια του συνοικισμού.

ΕΙΝΑΙ όμως έτσι; Η εξαφάνιση άλλων παιδιών, με αποκορύφωμα της αδελφής του Τζάι Ρούνου, οδηγεί πιο δραστικά τη σκέψη στην εγκληματικότητα των φτωχοσυνοικιών, όπου τα παιδιά είναι εύκολα θύματα, η αστυνομία κωφεύει και γίνεται κι αυτή Α[   ]ΝΟΜΙΑ, η παιδική εργασία ή άλλες παρανομίες είναι στην ημερήσια διάταξη.

ΜΕ ΠΑΙΔΙΚΗ ΜΑΤΙΑ, άρα με αφέλεια και χιούμορ, ο Anappara στήνει ένα τύποις αστυνομικό μυθιστόρημα. Ο μικρός ντετέκτιβ και οι φίλοι του σκέφτονται παιδικά, δρουν όμως με τόλμη, απομακρυνόμενοι μάλιστα από τα όρια του μπάστι με τις παράγκες. Κάνουν απλές σκέψεις αλλά με φυσικό τρόπο προχωράνε τις έρευνες, ξεπερνώντας τον εαυτό τους. Φυσικά, δεν πετυχαίνουν παρά ελάχιστα πράγματα και δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να λύσουν γρίφους, αλλά μέσω αυτών μαθαίνουμε την πραγματικότητα και απλωνόμαστε σταδιακά σε όλον τον ιστό της ινδικής σκηνής.

ΈΤΣΙ όχι μόνο λύνουμε μέσω της αφήγησης το αστυνομικό πρόβλημα, αλλά και βλέπουμε όλο το κοινωνικό πλαίσιο της Ινδίας: τη διαμάχη των Ινδουιστών με τους Μουσουλμάνους, το νέφος που πνίγει την πόλη, τη φτώχια και τις κακές συνθήκες διαβίωσης, τους 40-50 μαθητές σε κάθε σχολική τάξη, τις απαγωγές νεαρών ατόμων, και μάλιστα από αγνώστους (ίσως για εμπόριο οργάνων ή…).

ΤΟ ΤΕΛΟΣ μένει ανοικτό. Φυσικά υπονοούνται πράγματα και ενοχές, αλλά η συγγραφέας δεν θέλει να δώσει ολοκληρωμένη, τελεσίδικη γνωμάτευση. Αφήνει τις υπόνοιες αλλά δεν κλείνει το έργο με την σαφή ανακάλυψη των ενόχων. Η παιδική συνείδηση του μικρού Τζάι συλλαμβάνει τι γίνεται, αλλά ακριβώς λόγω της παιδικότητας δεν το εκτινάσσει στο απόγειο της τραγωδίας και της οδύνης.

In2life, 13/4/2021 

Πάπισσα Ιωάννα

Friday, May 21, 2021

Χίλντα Παπαδημητρίου, “Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου”

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -4. Πότε ένα αστυνομικό γίνεται κοινωνικό; Και πότε διατηρεί πέρα απ’ την αστυνομική χροιά και τη λογοτεχνική στόφα; Τι χρειάζεται δηλαδή ένα βιβλίο για να συνδυάσει το μυστήριο με την αισθητική;

 

Χίλντα Παπαδημητρίου

“Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου”

εκδόσεις Μεταίχμιο

-2021

 

Αστυνομικό μέσα στην καραντίνα είναι μια νότα ξεγνοιασιάς και βουλιάγματος. Την Παπαδημητρίου την έχουμε ξαναδιαβάσει: “Για μια χούφτα βινύλια” και “Έχουνε όλοι κακούς σκοπούς”.


> Η Χίλντα Παπαδηµητρίου γεννήθηκε στην Καλλιθέα το 1957. Μεγάλωσε στη Νέα Σµύρνη, ακούγοντας Neil Young και Bob Dylan. Σπούδασε νοµικά και για µια εικοσαετία είχε το δισκάδικο στην πλατεία της Νέας Σµύρνης. Από το 1994 ασχολείται επαγγελµατικά µε τη µετάφραση (µεταξύ άλλων, έχει µεταφράσει John Barth, Percival Everett, Jonathan Coe, Bob Dylan, Leonard Cohen, Raymond Chandler). Έχει συνεργαστεί µε µουσικά έντυπα (ZOO, Pop & Rock, Sonic) και είναι συντάκτρια του διαδικτυακού µουσικού περιοδικού MiC. Έχει γράψει δύο µονογραφίες για τους Beatles και τους Clash και τρία αστυνοµικά µυθιστορήµατα µε πρωταγωνιστή τον αστυνόµο Χάρη Νικολόπουλο, Για µια χούφτα βινύλια (2011), Έχουνε όλοι κακούς σκοπούς (2013), Η συχνότητα του θανάτου (2016), τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχµιο.

 

ΩΡΑΙΟΣ ΤΙΤΛΟΣ. Ξεκινά με μια μυθιστορηματική ανατροπή των στερεότυπων της δικανικής γλώσσας. Ο τίτλος εξάλλου αντικατοπτρίζει και την κατηγορία που από τις πρώτες σελίδες αντιμετωπίζει ο πρώην αστυνόμος Χαρίδημος Νικολόπουλος, που βγήκε από το σπίτι της φίλης του Ιωάννας Κωνσταντίνου με αίματα στα χέρια, αίματα από το πτώμα της. Γενικά στην αστυνομική λογοτεχνία, ο αστυνόμος δεκαετίες τώρα δεν είναι έξωθεν παρατηρητής αλλά συμμέτοχος και γιατί όχι και ύποπτος.

Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ήταν ψυχολόγος. Με μια μεγάλη αναδρομή παρακολουθούμε τους τρεις τελευταίους μήνες, που φρόντιζε γυναίκες-θύματα trafficking σε έναν ξενώνα και παράλληλα αναζητούσε κυκλώματα που τις έφερναν από τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ. Κάποιος ενοχλήθηκε και τη σκότωσε, ενώ υπόνοιες υπάρχουν ότι και στους κόλπους της αστυνομίας υπάρχουν συνένοχοι.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ απλώνεται ράθυμα προς διάφορες κατευθύνσεις με επάλληλους κύκλους και παράπλευρους ποταμούς δίπλα στο βασικό θέμα που είναι η σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών. Έτσι, φαίνεται ότι το κοινωνικό θέμα μπαίνει στην ίδια μοίρα με την έρευνα, καθώς το λογικό αίνιγμα συμπορεύεται με περιστατικά και δρόμους του trafficking. Η αστυνομική λογοτεχνία θέλει με κέντρο ένα πτώμα να βρει το πτώμα της κοινωνίας και να εξιχνιάσει τις ποικίλες αιτίες που το δολοφόνησαν. Κι αυτό είναι πολύ καλό.

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ωστόσο έχει κενά. Απ’ τη μια, η πορεία της έρευνας κάνει μικρά άλματα κι απ’ την άλλη μερικά παράδοξα, όπως ότι ενώ ο Νικολόπουλος είναι ο κύριος ύποπτος με πολλά ενοχοποιητικά στοιχεία σε βάρος του, δεν διώκεται ή ότι οι αστυνόμοι-φίλοι του συνεργάζονται μαζί του, ενώ έτσι μπορεί να κατηγορηθούν για υπόθαλψη εγκληματία…

ΣΤΑ ΘΕΤΙΚΑ του βρίσκω πολύ δυνατό τον χαρακτήρα της Αΐντας Μητροπούλου, υπαστυνόμου, που είναι αντράκι στη συμπεριφορά και σκύλος στη δουλειά, μαγκίτισσα και ντόμπρα αλλά μαζί αφοσιωμένη σε ό,τι κάνει. Το δικό της χρώμα κάνει πιο πολύχρωμο το έργο και περίμενα πότε θα εμφανιστεί στις σελίδες του για να ξαναμπώ με δυναμική ανάγνωση στο κλίμα. Αυτή αναλαμβάνει τη δύσκολη δουλειά μέσα στο αστυνομικό σώμα, ώστε να ξετρυπώσει όσους συμμετέχουν στη διακίνηση γυναικών. Αυτή πετά φαρμακερές ατάκες και οι διάλογοι στους οποίους συμμετέχει έχουν πιπέρι και αλάτι μαζί.

Πάπισσα Ιωάννα

Tuesday, May 18, 2021

Agatha Christie, “Με ανοιχτά χαρτιά”

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -3. Τρεις παρτίδες μπριτζ που δείχνουν πώς παίζει ο καθένας είναι ένα κάτοπτρο και για το ποιος σκότωσε τελικά το θύμα. Ο Πουαρό ακολουθεί αυτήν την ψυχολογική μέθοδο.

 

Agatha Christie

“Cards on Table”

1936

“Με ανοιχτά χαρτιά”

μετ. Δ. Κανελλοπούλου

εκδόσεις Ψυχογιός

2020

 

Καραντίνα ίσον σιωπηλή ανία. Ο Νέστορας, το σκυλάκι μου, δεν αρκεί για να γεμίσει τις νεκρές ώρες. Ένα κλασικό αστυνομικό απορροφά τον νου κι ίσως αξίζει να σε ρουφήξει κι εσένα μέσα στο τρέξιμό του.


> Άγκαθα Κρίστι (1890-1976). Η βασίλισσα του εγκλήματος γεννήθηκε στο Torquay του Ντέβον της Αγγλίας με το όνομα Agatha Mary Clarissa Miller. Ο πατέρας της, Frederick Alvah Miller, ήταν ένας επιτυχημένος αμερικανός χρηματιστής και η μητέρα της, Clarissa Margaret Boehmer, κόρη αξιωματικού του βρετανικού στρατού. To 1914 παντρεύτηκε τον συνταγματάρχη Archibald Christie της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας, με τον οποίο απέκτησαν μία κόρη, αλλά ο γάμος τους δεν ήταν ευτυχισμένος και τελικά χώρισαν το 1928. Είχε μεσολαβήσει μια σοβαρή κρίση κατάθλιψης της Άγκαθα, όταν έμαθε ότι ο άντρας της την απατούσε, αλλά και η έκδοση του πρώτου της μυθιστορήματος, "Το μυστήριο στο Στάιλς" ("The Mysterious Affair at Styles"), το 1920. Έγραψε πολυάριθμα αστυνομικά μυθιστορήματα και διηγήματα που μεταφράστηκαν σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου και υπολογίζεται ότι έχουν πουλήσει περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια αντίτυπα. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησε τον Ηρακλή Πουαρό, τον μικρόσωμο, πανέξυπνο ντετέκτιβ. Ο Πουαρό, η Μις Μαρπλ και οι άλλοι ήρωές της έχουν κάνει την εμφάνιση τους σε κινηματογραφικές ταινίες, ραδιοφωνικές εκπομπές, τηλεταινίες και θεατρικά έργα βασισμένα στα βιβλία της. Η Άγκαθα Κρίστι συμμετείχε επίσης σε πολλές αρχαιολογικές αποστολές που διοργάνωσε ο δεύτερος, κατά δεκατέσσερα χρόνια νεώτερός της σύζυγος, ο επιφανής αρχαιολόγος Sir Max Mallowan, στη Μέση Ανατολή. Το 1971 τιμήθηκε με τον τίτλο της Λαίδης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Dame Commander of the British Empire, DBE).

 

ΕΧΩ την αίσθηση ότι η κλασική αστυνομική λογοτεχνία γράφεται σαν ένα μαθηματικό πρόβλημα και λύνεται ανάλογα. Εδώ η μετρ του είδους το αποδεικνύει. Στήνει δύο τετράγωνα και ανάμεσά τους ο δολοφονημένος, που εν αγνοία του προκάλεσε τον θάνατό του.

Ο ΜΥΣΤΗΡΙΟΣ, μεφιστοφελικός, συλλέκτης Shaitana καλεί στο σπίτι του τέσσερις που κατά τη γνώμη του έχουν σκοτώσει αλλά δεν αποκαλύφθηκε ποτέ η ενοχή τους. Έτσι συστήνεται ένα καρέ για μπριτζ ανάμεσα στον γιατρό Roberts, τη γηραιά κυρία Lorrimer, την 25χρονη Anne Meredith και τον ταγματάρχη John Despard. Στο διπλανό δωμάτιο ένα ανάλογο τραπέζι φιλοξενεί τέσσερις detective ή δυνάμει detective, τον  γνωστό Hercule Poirot, τον επιθεωρητή της Scotland Yard Battle, τον συνταγματάρχη Race και τη συγγραφέα αστυνομικών έργων Ariadne Oliver (ένα alter ego της Agatha Christie).

Ο SHAITANA κάθεται στο πρώτο δωμάτιο και κάποια στιγμή ανακαλύπτεται νεκρός. Ύποπτοι οι τέσσερις πρώτοι και εξιχνιαστές του εγκλήματος οι τέσσερις δεύτεροι. Είναι να μη μιλάμε για μαθηματικά; Το ίδιο το παιχνίδι με τα χαρτιά υπαγορεύει πάλι έναν μαθηματικό νου, που δρα με βάση την ιδιοσυγκρασία του τόσο στο ίδιο το παιχνίδι όσο και στη ζωή. Τέσσερις παράλληλες έρευνες διεξάγονται με τυπικούς και άτυπους τρόπους, ενώ συγχρόνως τους απασχολεί ποιους άλλους φόνους, σύμφωνα με τον δολοφονημένο, είχαν κάνει οι τέσσερις ύποπτοι, για να έχουν προσκληθεί σ’ αυτό το θανατηφόρο παιχνίδι bridge. Τέσσερις εναντίον τεσσάρων και το παρόν να αναζητεί πληροφορίες στο παρελθόν.

ΚΑΝΕΝΑΣ δεν φαντάζει πιο ένοχος ή πιο αθώος από τους άλλους. Ο καθένας έχει τη φιλήσυχη ζωή του, με μόνο μικρές υπόνοιες να τη σπιλώνουν. Πιθανόν να υπάρχουν στο παρελθόν του ύποπτες στιγμές, αλλά τίποτα χειροπιαστό. Ο πρώτος που ομολογεί το έγκλημα φαίνεται γρήγορα ότι δεν έχει σχέση, αλλά πάλι με την Christie κανέναν δεν αποκλείουμε πριν από την τελευταία σελίδα.

Πιθανές εκδοχές, αφού η αναγνώστρια γίνεται αθέλητα μια μικρή detective:

1.Κανείς απ’ αυτούς δεν είναι ο ένοχος, αλλά κάποιος από το άλλο καρέ!

2.Ένας άλλος που παρεισέφρησε στο δωμάτιο, σκότωσε κι άφησε τους άλλους να εκτεθούν.

3.Οι υποψίες στρέφονται στη νεαρή Ann Meredith, που φαίνεται απειλητική όταν νιώθει να κινδυνεύει. Αυτό με κάνει να υποψιαστώ τους άλλους.

4.Η ίδια η Ann, αφού ενώ φαίνεται ένοχη, θα ήθελε η Christie να μας στρέψει μακριά απ’ αυτήν.

5.Ο πιο αθόρυβος, απ’ τον οποίο ξεκίνησαν οι υπόνοιες, είναι ο γιατρός Roberts, ο οποίος στο τέλος φαίνεται να βγαίνει από το κάδρο. Άρα;

6.Η κυρία Lorimer που ομολόγησε, μετά αυτοκτόνησε (αυτοκτόνησε όντως;) (για να καλύψει τον πραγματικό ένοχο, καθώς ήταν βαριά άρρωστη).

7.Δύο από τους παραπάνω, που συνεργάστηκαν για να μη φανεί η δράση τους. Αυτή η σκέψη με τριβέλιζε απ’ την αρχή, αλλά μάλλον είναι ένας ευσεβής πόθος.

Ο,ΤΙ και να βγει, το δεδομένο είναι ότι η συγγραφέας στήνει τον τετράγωνο ιστό της, πιάνει πρώτ’ απ’ όλα τον αναγνώστη και τον κινεί σαν μαριονέτα απ’ εδώ κι απ’ εκεί. Επειδή όσα λέγονται αφήνουν νήματα προς διάφορες κατευθύνσεις, η ενοχή που θα αποκαλυφθεί στο τέλος μπορεί να εντοπιστεί όπου θέλει η Christie, ενώνοντας τα σημεία που την ενδιαφέρουν. Τι εννοώ; Ότι θα μπορούσε το τελευταίο κεφάλαιο, όπου ο δαιμόνιος Πουαρό θα αποκαλύψει τον δράστη, να είναι γραμμένο (και ραμμένο) στα μέτρα π.χ. του Despard, ενώ θα μπορούσε να γράψει μια παραλλαγή, όπου ένοχη είναι π.χ. η Meredith με την ίδια πειστικότητα. Όλα (τα χαρτιά) είναι πάνω στο τραπέζι, αλλά μόνο η θεά Agatha Christie μπορεί να αποδείξει τον θύτη, επιλέγοντας (είτε εξαρχής είτε σταδιακά) ποιον θα ενοχοποιήσει.

Για τέσσερα άλλα βιβλία της Agatha Christie δείτε και το αφιέρωμα της anagnostria. 

Πάπισσα Ιωάννα

Friday, May 14, 2021

Φίλιππος Φιλίππου, “Ο κήπος με τις φράουλες”

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -2. Είναι σωστό να σκοτώσουμε κάποιον που το αξίζει; Κι αν αυτό μάς βολεύει; Αν αυτό δεν είναι δίκαιο απλώς, αλλά συμφέρει και την τσέπη μας; Ή το αντίθετο;


Φίλιππος Φιλίππου

“Ο κήπος με τις φράουλες”

εκδόσεις Πατάκη

-2020


Ο Φιλίππου είναι γνωστός για τα αστυνομικά του. Ωστόσο, παραδόξως, εμείς εδώ στο ΒΙΒΛΙΟΚΑΦΕ είχαμε διαβάσει έως τώρα ένα ιστορικό, το “Ζωή και θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου”. Καιρός να επανορθώσουμε.


> Ο Φίλιππος Φιλίππου γεννήθηκε στην Κέρκυρα τον Δεκέμβριο του 1948. Έχει εκδώσει συνολικά είκοσι βιβλία. Από το 1968 ως το 1982, με μικρά ή μεγάλα διαλείμματα, ταξίδεψε ως μηχανικός σε φορτηγά καράβια. Το πρώτο του βιβλίο, "Οι Κνίτες, τέκνα της ανάγκης ή ώριμα τέκνα της οργής;" εκδόθηκε το 1983. Ακολούθησαν οι μικρές βιογραφίες "Ιδανικοί αυτόχειρες ή ζήτω ο θάνατος" (1984), το αφήγημα "Οι εραστές της θάλασσας ή Το βιβλίο του άγνωστου ναύτη" (1986), τα αστυνομικά μυθιστορήματα "Κύκλος θανάτου" (1987 και 2007), "Το χαμόγελο της Τζοκόντας" (1988) και "Το μαύρο γεράκι" (1996), η μελέτη "Ο πολιτικός Νίκος Καββαδίας" (1996), το επίσης αστυνομικό "Αντίο, Θεσσαλονίκη" (1999), το αφήγημα "Ομόνοια" 2000. "Ταξίδι στον ομφαλό της Αθήνας" (2000), το μυθιστόρημα "Οι τελευταίες ημέρες του Κωνσταντίνου Καβάφη" (2003), το μυθιστόρημα "Νέα Υόρκη, καλοκαίρι και μοναξιά" (2005), τη βιογραφία "Κωσταντίνος Θεοτόκης, σκλάβος του πάθους" (2006) και τα μυθιστορήματα "Ο θάνατος του Ζορμπά" (2007) και "Ο άντρας που αγαπούσαν οι γυναίκες" (2009), "Ο οργισμένος έφηβος" (2010), "Ο ερωτευμένος Ελύτης" (2011), "Ζωή και θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου", (2012). Το βιβλίο του "Οι τελευταίες ημέρες του Κωνσταντίνου Καβάφη" μεταφράστηκε στα καταλανικά και στα ρουμανικά. Διηγήματά του έχουν περιληφθεί σε γερμανικές ανθολογίες ενώ άρθρα, δοκίμια και βιβλιοπαρουσιάσεις του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Κέρκυρας και της Λευκωσίας. Στις εφημερίδες "Αυγή" και "Εποχή" και στο περιοδικό "Αντί" έγραφε κείμενα για τον πολιτισμό και τη λογοτεχνία. Τα τελευταία χρόνια δημοσιεύει στην εφημερίδα "Το Βήμα" κριτικές και παρουσιάσεις αστυνομικών βιβλίων. Ζει στην Αθήνα.

 \

Ο (ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ) συγγραφέας Αργύρης Φλέσσας είναι σε τεταμένη σχέση με την πλούσια σύζυγό του Φαίδρα Μπόκοτα, επειδή εκείνη θέλει παιδί και δεν μπορούν να κάνουν. Αυτό δυναμιτίζει τον γάμο τους και προκαλεί ψυχρότητα και εντάσεις. Επίσης, μπλοκάρει τον οίστρο του, ενώ πρέπει να παραδώσει τη διασκευή των “Σκλάβων στα δεσμά τους” του Θεοτόκη. Ζει σχετικά περιορισμένα, καθώς δεν έχει δικά του χρήματα, συχνάζει σε μπαράκια, όπου γνωρίζει την ποθητή Αλίκη και την μπαργούμαν Κόρινα, ώσπου…

…Η ΦΑΙΔΡΑ σκοτώνεται σε αυτοκινητικό δυστύχημα, καθώς έπεσε έξω από τον δρόμο. Θλίψη, αλλά κυρίως ανακούφιση, αποφόρτιση από τη χρόνια ένταση και οικονομική άνοδος, καθώς την κληρονομεί, αποδέσμευση με τον πιο τυχαίο τρόπο από έναν πεθαμένο γάμο. Ατύχημα ή αυτοκτονία, αναρωτιέται ο υπαστυνόμος Σταμάτης Μώρος, αλλά τον Αργύρη δεν τον πολυνοιάζει. Θα το βρει η αστυνομία, σκέφτεται. Η νέα ανατροπή φέρνει στο προσκήνιο τον Ηλία Κατσαρέα, ο οποίος με συνεργάτιδα την Αλίκη, δηλώνει ότι σκότωσε επαγγελματικά τη Φαίδρα και αξιώνει ένα τεράστιο ποσό για να μην φανερώσει τίποτα εις βάρος του Φλέσσα.

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ έρχεται με πολλά επεισόδια και αρκετές ανατροπές, σε ένα καλογραμμένο τέμπο. Διαβάζουμε ένα καθαρόαιμο αστυνομικό, όπου οι σχέσεις και η εξαπάτηση συνάπτονται, όπου οι ρόλοι εναλλάσσονται και ο ίδιος ο αφηγητής γίνεται μέρος του όλου μπερδέματος, μετατρεπόμενος από θύμα σε θύτη.

ΚΑΤΩ ΑΠΟ την αστυνομική επιφάνεια, θα ήθελα το βιβλίο να αποκτήσει βάθος, συνδέοντας τον προβληματισμό του με το “Έγκλημα και τιμωρία” του Dostoyevsky, αλλά μου φαίνεται ότι αυτή η πρόθεση έμεινε πρόθεση. Το ψυχολογικό δράμα του Ρασκόλνικοφ δεν περνάει σχεδόν καθόλου στον Φλέσσα, που δεν αμφιταλαντεύεται, αφού διαπράξει τον φόνο. Ούτε το αίσθημα της δικαιοσύνης αναδεικνύεται, επειδή σκοτώνεται κάποιος που του αξίζει να πεθάνει, σύμφωνα με τον πρωταγωνιστή.

ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑ με όρεξη και σχετική περιέργεια. Φυσικά είδα κενά, καθώς ο Κατσαρέας εκβιάζει χωρίς να μπορεί να πείσει για τη δυναμική των επιχειρημάτων του κι ο μόνος που πείθεται είναι ο Φλέσσας. Μάλλον άστοχο. Αν το προσπεράσουμε ωστόσο βρίσκουμε μια αφήγηση που εξελίσσεται, περνά από το έξω στο μέσα, προσθέτει σταδιακά στοιχεία και τρέχει με φυσιολογικό ρυθμό.

Πάπισσα Ιωάννα

Tuesday, May 11, 2021

Agatha Christie, “Η μυστηριώδης υπόθεση στο Στάιλς”

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -1. Το πρώτο αστυνομικό της Άγκαθα Κρίστι. Ο γρίφος σε ένα σπίτι με πλούσιους κληρονόμους και πολλούς υπόπτους. Κι ο γνώριμος Ηρακλής Πουαρό να εμφανίζεται πρώτη φορά και να χτίζει το στυλ του.

 

Agatha Christie

“The Mysterious Affair at Styles”

1920

“Η μυστηριώδης υπόθεση στο Στάιλς”

εκδόσεις Ψυχογιός

2018

 

Όταν μας κατακλύζουν τα σκανδιναβικά μυθιστορήματα και τα άλλα σύγχρονα κοινωνικά αστυνομικά, ίσως είναι η ώρα να ξαναβυθιστούμε στον παλιό κλασικό εκπρόσωπο του είδους, όπως είναι η Agatha Christie. Και μάλιστα με το πρώτο της δημοσιευμένο έργο.

 

> Άγκαθα Κρίστι (1890-1976). Η βασίλισσα του εγκλήματος γεννήθηκε στο Torquay του Ντέβον της Αγγλίας με το όνομα Agatha Mary Clarissa Miller. Ο πατέρας της, Frederick Alvah Miller, ήταν ένας επιτυχημένος αμερικανός χρηματιστής και η μητέρα της, Clarissa Margaret Boehmer, κόρη αξιωματικού του βρετανικού στρατού. To 1914 παντρεύτηκε τον συνταγματάρχη Archibald Christie της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας, με τον οποίο απέκτησαν μία κόρη, αλλά ο γάμος τους δεν ήταν ευτυχισμένος και τελικά χώρισαν το 1928. Είχε μεσολαβήσει μια σοβαρή κρίση κατάθλιψης της Άγκαθα, όταν έμαθε ότι ο άντρας της την απατούσε, αλλά και η έκδοση του πρώτου της μυθιστορήματος, "Το μυστήριο στο Στάιλς" ("The Mysterious Affair at Styles"), το 1920. Έγραψε πολυάριθμα αστυνομικά μυθιστορήματα και διηγήματα που μεταφράστηκαν σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου και υπολογίζεται ότι έχουν πουλήσει περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια αντίτυπα. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησε τον Ηρακλή Πουαρό, τον μικρόσωμο, πανέξυπνο ντετέκτιβ. Ο Πουαρό, η Μις Μαρπλ και οι άλλοι ήρωές της έχουν κάνει την εμφάνιση τους σε κινηματογραφικές ταινίες, ραδιοφωνικές εκπομπές, τηλεταινίες και θεατρικά έργα βασισμένα στα βιβλία της. Η Άγκαθα Κρίστι συμμετείχε επίσης σε πολλές αρχαιολογικές αποστολές που διοργάνωσε ο δεύτερος, κατά δεκατέσσερα χρόνια νεώτερός της σύζυγος, ο επιφανής αρχαιολόγος Sir Max Mallowan, στη Μέση Ανατολή. Το 1971 τιμήθηκε με τον τίτλο της Λαίδης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Dame Commander of the British Empire, DBE).

 

ΤΟ ΠΡΩΤΟ βιβλίο σημαίνει και αμήχανα βήματα, αλλά αποκαλύπτει και το πώς γεννήθηκε η γραφή της Christie, πώς γεννήθηκε ο Ηρακλής Πουαρό, πώς μπήκαν τα θεμέλια ενός είδους, που στηρίζεται στο μυστήριο και στη λογική.


Ο ΦΟΝΟΣ έρχεται με δηλητηρίαση. Στο σπίτι-έπαυλη στο Styles, σκοτώνεται η εβδομηντάχρονη Emily, πλούσια ιδιοκτήτρια. Μένουν πίσω ο κατά πολύ νεότερος τρίτος σύζυγός της Alfred Inglethorp, οι γιοι της John και Lawrence Cavendish, καθώς και πολλοί άλλοι που ζούσαν στο σπίτι. Αφηγητής είναι ο φιλοξενούμενος Arthur Hastings, ερασιτέχνης detective, που καλεί τελικά τον Πουαρό να αναλάβει να λύσει το αίνιγμα. Ο ίδιος γίνεται άτυπα συνεργάτης αλλά κυρίως αυτός που αναδιηγείται όσα ο Βέλγος ειδικός κάνει κατά την έρευνα. Θεμελιώνεται λοιπόν το είδος που θέλει ένα δίδυμο να δρα, απ’ τη μια ο επιδέξιος ντετέκτιβ που προχωρά αργά αλλά μεθοδικά ελέγχοντας και συνδέοντας γεγονότα κι απ’ την άλλη ο αυτόπτης μάρτυρας που βλέπει, απορεί και αφηγείται. Η αντίστιξη είναι εμφανής: ο καλοπροαίρετος αλλά αφελής αφηγητής κι ο κρυψίνους αλλά τετραπέρατος detective, που ξέρει περισσότερα απ’ όσα λέει.

Ο ΠΟΥΑΡΟ αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά απ’ αυτό το πρώτο μυθιστόρημα. Βραχύσωμος, φαινομενικά αφανής, πράος, αλλά ταυτόχρονα σχολαστικός και παρατηρητικός, με οξεία κρίση και συνδυαστικές ικανότητες. Εξωτερικά ατάραχος και ψύχραιμος, αλλά εσωτερικά δαιμόνιος… Πνεύμα ορθολογισμού που δεν μένει στην επιφάνεια, οξύνους, αμφισβητίας, που κρατά τα χαρτιά του και αποκαλύπτει λίγα λίγα μέχρι την τελική εκτόξευση.

ΠΡΟΣΠΑΘΩ να φανταστώ πώς διάβαζε ένας αναγνώστης του 1920 το “νέο” αστυνομικό είδος και πώς μια αναγνώστρια σαν κι εμένα σήμερα. Η βασική διαφορά είναι ότι εγώ, παρόλο που δεν είμαι φανατική, έχω διαβάσει καμιά εικοσαριά-τριανταριά αστυνομικά βιβλία, όπου ναι μεν υπάρχει αυτή αινιγματική μορφή αναζήτησης, αλλά συνάμα το βλέμμα μου πέφτει και στην ψυχολογία του προβληματικού συχνά αστυνόμου, στην κοινωνία και τα προβλήματά της που γεννούν εγκλήματα και δίνουν κίνητρα. Την εποχή όμως εκείνη όλη η προσοχή, και το στοίχημα θα έλεγα, του αναγνώστη θα ήταν να επιμερίσει τις υποψίες του, να τις κατευθύνει σε έναν ή δυο πιθανούς ενόχους και να χαρεί αν βρει τον πραγματικό δράστη. Ακριβώς εκεί λοιπόν η συγγραφέας τον περιμένει στη γωνία, παίζει τη γάτα με το ποντίκι, καθώς στρέφει τις υπόνοιες κάπου, παραπλανά τον αναγνώστη κι έπειτα αποδεικνύει ότι ο ένοχος είναι άλλος, αξιοποιώντας αφανείς ενδείξεις και σημάδια.

ΕΙΜΑΙ περίπου στη μέση του βιβλίου. Οι υπόνοιες όλων είναι στραμμένες στον αχώνευτο Alfred, που παντρεύτηκε τη γηραιά Emily για την περιουσία της, αλλά ο Πουαρό δεν είναι απόλυτα σύμφωνος με αυτήν την εύκολη καταδίκη και το ψάχνει περαιτέρω. Ο ένοχος –έχουμε μάθει πια- θα είναι ο πιο αθώος, αυτός που συνεργάζεται με τις αρχές υπάκουα, αυτός που βρέθηκε πρώτος μέσα στην αφήγηση και έχει κερδίσει την εύνοια του αναγνώστη… Ίδωμεν! Και τότε η συγγραφέας κάνει την ανατροπή στην ανατροπή κι εμφανίζει τον ένοχο που δεν είναι αυτός που περιμέναμε, επειδή περιμέναμε με προσδοκίες του 21ου αιώνα, ενώ αυτή αναφέρεται σε ανθρώπους του 1920!

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ για τον κόσμο της Christie. Είναι ο κόσμος της βρετανικής αριστοκρατίας του μεσοπολέμου και μετά. Ο κόσμος των πλούσιων αριστοκρατών με τους πύργους και το υπηρετικό προσωπικό, με τις ακριβές πορσελάνες και την κόσμια συμπεριφορά, αλλά και τις περιουσίες που είναι πάντα δέλεαρ για τους κληρονόμους. Είναι μια ταξική αντίληψη της κοινωνίας, σύμφωνη με τα βρετανικά δεδομένα που έχουν ιεραρχήσει τον κόσμο σε βαθμίδες, συχνά αδιαπέραστες. Είναι ο κόσμος που αμφισβητεί ο Isighuro στα “Απομεινάρια μιας Μέρας” (“The Remains of the Day”) το 1989. Είναι ο μικρόκοσμος μακριά από την ιστορία, όπου το έγκλημα στηρίζεται σε ιδιωτικά, ιδιοτελή κίνητρα, οικονομικής ή ψυχολογικής φύσεως. Είναι η λογοτεχνία που στηρίζεται στη λογική και στην πίστη ότι όλα εξηγούνται, όλα με θετικό τρόπο αποκαλύπτονται.

Πάπισσα Ιωάννα