Saturday, July 27, 2013

ΒΙΒΛΙΟδιασταυρώσεις

Πόσες φορές ένα βιβλίο φέρνει στον νου-σας ένα άλλο; Πόσες φορές λέτε πως αυτό που διαβάζετε μοιάζει, μιμείται, αποτελεί απόγονο ενός άλλου βιβλίου; Ή δεν σκεφτήκατε ποτέ ότι το τάδε ελληνικό βιβλίο ‘αντιγράφει’ το δείνα ξένο, ότι έχουν κοινούς τόπους, ότι αποτελούν μακρινά ξαδέλφια από άποψη θέματος, χειρισμού ή και τεχνοτροπίας;
 
 
           

Το πείραμα έγινε πράξη πέρυσι τα Χριστούγεννα και, επειδή πέτυχε, το επαναλαμβάνω με τις καλοκαιρινές προτάσεις-μας. Το τελικό βιβλιοδιάγραμμα

είχε πολύ ενδιαφέρον. Από σήμερα, λοιπόν, μπορούμε πάλι να διερευνήσουμε συνειρμικά τι συνδέει αγαπημένα αναγνώσματα μεταξύ-τους. Είναι ένα παιχνίδι συνδέσεων αλλά και συνειρμών, μια σκυταλοδρομία αναγνώσεων στην οποία η μία δίνει τη σκυτάλη στην άλλη.
            Η διαδικασία έχει ως εξής:
1.      Θέτουμε τα όρια του παιχνιδιού-μας: από σήμερα έως το Σάββατο 31 Αυγούστου 2013.
Την Κυριακή (1/9/2013) μπορούμε να δούμε συνολικά τα αποτελέσματα της σύμπραξής-μας.
2.      Καταθέτω εγώ ένα πρώτο σχόλιο, ένα βιβλίο, για το οποίο κάνω σύντομη αναφορά στα βασικά χαρακτηριστικά-του.
3.      Το δεύτερο σχόλιο μπορεί να είναι δικό-σας, αρκεί να σκεφτείτε ποιο άλλο βιβλίο σας θυμίζει αυτό που προηγήθηκε.

4.      Έτσι, ο καθένας καταθέτει τη δική-του πρόταση εξηγώντας ποια ομοιότητα βρίσκει μεταξύ του Χ βιβλίου και της δικής-του πρότασης σε μια αλυσίδα ακολουθιών.
5.      Δεν είναι υποχρεωτικό να σχηματίσουμε μια γραμμική αλυσίδα, αφού ο οποιοσδήποτε μπορεί να ‘κολλήσει’ τη δική-του ψηφίδα όχι στην αμέσως προηγούμενη αλλά σε οποιαδήποτε από τις προηγούμενες θέλει.

Λ.χ.           Α →    Β                 Γ                  Ε                  Ζ 
                                                                          
  Δ                 Στ                               Η
6.      Ο ίδιος φίλος του Βιβλιοκαφέ μπορεί να επανέλθει και να προτείνει κι άλλο βιβλίο, αρκεί να έχει μεσολαβήσει τουλάχιστον ένας άλλος. Προτείνουμε (1) ένα βιβλίο τη φορά και περιμένουμε κάποιον άλλο να μεσολαβήσει πριν επέμβουμε ξανά.
7.      Παίξτε κι εσείς από το σπίτι ή από την παραλία, αναλογιζόμενοι πώς συνάπτονται μυστικά τα βιβλία μεταξύ-τους και πώς το ένα μπορεί να οδηγήσει στο άλλο.
Ας φτιάξουμε μια μεγάλη αλυσίδας με πολλές διακλαδώσεις, ώστε να μάθουμε ποια άλλα βιβλία μπορεί να μας αρέσουν με βάση τον δικό-μας κρίκο. 
 

     Επίσης, το Βιβλιοκαφέ θέλει να κάνει ένα άνοιγμα στον κόσμο που δεν έχει δικό-του ιστολόγιο. Επομένως, προσκαλεί όποιον βιβλιόφιλο θέλει, όποιον βιβλιόφιλο διάβασε ένα καλό βιβλίο και θέλει να γράψει δυο λόγια γι’ αυτό, να στείλει στο μέιλ-μου (sjuzet@hotmail.com) το κείμενό-του με την υπόσχεση εκ μέρους-μου ότι θα το δημοσιεύσω, ώστε να το συζητήσουμε. Το έκανα ήδη με τη φίλη κ.κ. (κατηγορία Ξενώνας), η οποία έγραψε για ένα βιβλίο, και θα το επαναλάβω με όποιον πιστόν προσέλθει… Μαζέψτε ιδέες και καλά βιβλία κι από Σεπτέμβρη θα είμαι διαθέσιμος.
 
[Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από: www.newsbeast.gr, footage.shutterstock.com, www.plushbeds.com, litstack.com και favim.com]
Καλό καλοκαίρι,
με την ξεγνοιασιά που του ταιριάζει,
με τις ανάσες που χρειαζόμαστε,
με τα βιβλία που θα μας συνεπάρουν.
Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, July 24, 2013

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ για το ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Πριν σας αποχαιρετήσω, πριν μαζέψω τις καρέκλες και τα τραπεζάκια του Βιβλιοκαφέ, είπα να σας αφήσω την ευλογία-μου, αλλά και μερικές προτάσεις ιδιαίτερων βιβλίων που αξίζει να πάρετε μαζί-σας στις διακοπές-σας. Δεν είναι μόνο καινούργια και νεοτυπωθέντα, αλλά μερικά είναι ήδη κλασικά, άλλα πιο σπάνια μα εξίσου σημαντικά, μερικά χαλαρά για την παραλία και άλλα βαριά για μονήρεις τύπους.
            Αρχίζω.
            Μόλις τη χρονιά που μας πέρασε εκδόθηκε για πρώτη φορά το μυθιστόρημα του Εμμανουήλ Ροίδη “Ο πρωτομάρτυς”, που βρέθηκε στο αρχείο-του. Ο ήρωάς-του, εμφορούμενος από τα γνωστά της εποχής ιδεώδη, δέχεται τα πυρά του συγγραφέα, γιατί είναι υπερφίαλος και, όπως πιστεύει, “εκ τούτου αρτάται άπασα η ανθρωπότης”, με αποτέλεσμα να υφίσταται τις συνέπειες των επιλογών-του. Ο κεντρικός χαρακτήρας εκφράζει το υπεροπτικό πνεύμα του ανθρώπου, ενώ στη σκιαγράφησή-του ο συγγραφέας επιστρατεύει τις γνωστές διακειμενικές-του αναφορές, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι πλαστές.
            Εξίσου βαθύ αν και αιρετικό είναι το βιβλίο του Γάλλου συγγραφέα Μισέλ Ουελλμπέκ “Οι παρείσακτοι”, που πραγματεύεται την ειρηνική επανάσταση μιας ομάδας νέων, οι οποίοι θέλουν να αλλάξουν το Πανεπιστήμιο στο οποίο φοιτούν. Με δόσεις ειρωνείας, με χιούμορ και ανατρεπτική διάθεση, με αθυροστομία που προκαλεί, με γλώσσα που τσακίζει μικροαστικές συστολές, ο συγγραφέας για άλλη μια φορά καινοτομεί σε ακραίο βαθμό. Πολλοί θα το βρουν βέβηλο, άλλοι θα απολαύσουν το απόλυτο πνεύμα μιας αφηγηματικής διάνοιας.
            Αλλάζω κλίμα και πάω σε ένα ευπώλητο, σε ένα μπεστ-σέλλερ που μπορεί τελικά να υπονομεύει τους νόμους της ροζ λογοτεχνίας. Η πενηντάχρονη πλέον Ντέζυ Μαράτου-Χατζηαργύρη επανέρχεται με τις “Φόνισσες της Σμύρνης”, στο οποίο οι σχέσεις των δύο φύλων διασταυρώνονται με το παρελθόν και η ιστορία μιας οικογένειας κάνει το ταξίδι από τη Μικρά Ασία στην Αθήνα του μεσοπολέμου και έπειτα στο παρόν του 21ου αιώνα.
            Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται ο γνωστός ποινικολόγος Ανδρέας Καβαλώφ, που κατέρχεται στην πεζογραφία μετά από έξι ποιητικές συλλογές. Το αστυνομικό-του μυθιστόρημα “Αίμα στα δικαστήρια” είναι φανερά εμπνευσμένο από γνωστά περιστατικά των δικαστηρίων, και μάλιστα με πρωταγωνιστές επώνυμα πρόσωπα που ενεπλάκησαν με τον ένα ή άλλο τρόπο σε περιφανείς δίκες των τελευταίων είκοσι χρόνων. Ο αναγνώστης, εκτός από την ανακάλυψη του δολοφόνου, προσπαθεί να αναγνωρίσει και τα πραγματικά πρόσωπα πίσω από τις μυθοπλαστικές-τους μάσκες.
            Αίσθηση προκάλεσε επίσης το στοχαστικό έργο του Φίλιππα Χατζησταματέλογλου με τίτλο “Από την πόλη έρχομαι…”. Ένας καθηγητής φιλοσοφίας διορίζεται στο ακριτικό νησί της Φάρνου, όπου ανακαλύπτει μια ομάδα νεοεθνικιστών και τα σχέδιά-τους που, αν εκπληρωθούν, θα ανατρέψουν την ήσυχη ζωή των κατοίκων. Η έντονη δράση εναλλάσσεται με δόσεις φιλοσοφικής και υπαρξιακής αναζήτησης γύρω από την έννοια της ταυτότητας, του έθνους και της σχέσης-μας με τον Άλλο.
            Με βραβείο Booker έχει βραβευτεί το επόμενο βιβλίο του Κενυάτη συγγραφέα N’gowe Okuya που κατέκτησε γρήγορα πολύ υψηλή θέση τόσο στις εκτιμήσεις της διεθνούς κριτικής όσο και του κοινού. “Η εξημέρωση της τίγρης” αναφέρεται στην παγκοσμιοποίηση που σε ένα μετααποικιακό περιβάλλον καθιστά τον αλλοτριωμένο άνθρωπο των καιρών-μας να παίρνει την τύχη στα χέρια-του και να δρομολογεί ένα άλλο αύριο για τη ζωή-του. Σε αντίθεση με άλλα βιβλία, διακρίνεται για τον οπτιμισμό-του σε μια κοινωνία όπου ο ιντετερμινισμός θεωρείται πιο τελεσφόρος από την πεσιμιστική ετεραρχία.
            Ο πρώτoς Ασιάτης Νομπελίστας ο Ινδός Trabithangar Marigupta είναι πιο γνωστός στο ευρωπαϊκό κοινό με το εκτενές βιβλίο-του “Δυο κόμπρες”. Στην ουσία πρόκειται για μία οικογενειακή σάγκα, μια παρακολούθηση δύο δυναστειών στη μυθική Τζαϊπούρ με τα σαράντα παλάτια, τους σαμάνες και όλη εκείνη τη μαγεία του ινδουισμού. Μεταξύ ρεαλιστικού και φανταστικού το έργο του Marigupta ικανοποιεί τόσο τους ντόπιους όσο και τους ξένους, τους Δυτικούς κατά βάση, οι οποίοι ξαναγνωρίζουν τον κόσμο μέσα από την ιδιαίτερη ματιά μιας μακραίωνης κουλτούρας. 
            Φεμινιστική ματιά, χωρίς ακρότητες και τάσεις μισανδρισμού, φέρνει το κλασικό πλέον βιβλίο της Αργεντινής συγγραφέως Sabina Gutierez. “Η σκέψη ανάμεσα στα μάτια” είναι μια πρωτότυπη ιστορία για μια γυναίκα που αποφάσισε να γυρίσει ολόκληρο τον κόσμο και μέσα από το γυναικείο-της βλέμμα οι αναγνώστες ξαναδιαβάζουμε τον τρόπο με τον οποίο η ανθρωπότητα έκτισε το ανδροκρατούμενο προφίλ-της. Η γεωγραφία συνδυάζεται με την ιστορία και αυτή με τη σύγχρονη αντίληψη για τον έμφυλο πολιτισμό.
            Ένα σπαρταριστό ανάγνωσμα, μια ξεκαρδιστική κωμωδία, διακόσιες σελίδες ακράτητου γέλιου είναι το μικρό βιβλιαράκι του νέου συγγραφέα Γιάννη Γαβριλάκη. Ο τριαντάχρονος πεζογράφος στο πρωτόλειό-του γυρίζει τον κόσμο ανάποδα, βάζει τους πολιτικούς να ζουν με 500 ευρώ τον μήνα, κάνει την τρόικα να χρωστάει παντού, ανοίγει τον χορό μιας κοινωνίας που σε ένα αιώνιο καρναβάλι ανατρέπει τη φυσιολογική ζωή. “Η καθημερινότητα χωρίς οίκτο” είναι μια μεθυσμένη σάτιρα που παρασύρει πέρα από το γέλιο και σε πολιτικό προβληματισμό.
            Η Ursula Grünberg είναι γνωστή στο γερμανικό κοινό για την αθυροστομία-της και τον προπέτη τρόπο με τον οποίο παρουσιάζει τα θέματά-της. Στον “Κάπρο από τα δόντια” αναφέρεται στην ιστορία της δεκαεννιάχρονης πόρνης Gelly, η οποία ξεκίνησε με όρεξη τη ζωή-της αλλά τελικά κατάντησε κολ-γκερλ σε έναν οίκο ανοχής του Αμβούργου. Το έργο δεν έχει τόσο κοινωνική βάση, όσο ψυχολογικά ερείσματα αφού με λακανικό τρόπο ανατέμνει την ψυχοσύνθεση του αλλοτριωμένου ανθρώπου της εποχής-μας.
            Το επόμενο έργο έρχεται από τον μεσοπόλεμο, ημιτελές μυθιστόρημα του μοντερνιστή πεζογράφου και ποιητή Theodor Girodeau ονομάζεται “Ο πύργος των ερώτων”. Ο τίτλος έχει την παραπλανητική διάθεση του συγγραφέα, αφού κανένας έρωτας δεν υπάρχει στο έργο. Αντίθετα, η φιλοσοφική διάθεση, ο βαθιά ψυχολογικός τόνος, η συχνά συνειρμική σκέψη αναδεικνύουν το αδιέξοδο του ανθρώπου της εποχής, που βίωσε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το κραχ του 1929, τα ενσωμάτωσε στον ψυχισμό-του και προσπαθεί να κατανοήσει το διαμελισμένο εγώ-του.
            “Η οργή των αιώνων” είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα ιδιαίτερης τεχνικής. Ήρωάς-του είναι ένας νεαρός τσιγγάνος, με το όνομα Αδόλφος Χίτλερ, που περιδιαβαίνει στη μεσοπολεμική Γερμανία του 1920, εποχή κατά την οποία η χώρα βιώνει τις συνέπειες του πολέμου και ο πληθυσμός-της την ανέχεια και την εξαθλίωση. Η μοίρα φέρνει έτσι τα πράγματα, ώστε ο νεαρός Αδόλφος να πιαστεί από την αστυνομία με απρόβλεπτες συνέπειες για την ιστορία του κόσμου. Ο Herman Ess γράφει μια απολαυστική ανατροπή των συνηθισμένων.  

            Όποιος δεν έμεινε ικανοποιημένος και αναζητεί πιο κοινώς αποδεκτά αναγνώσματα, ας δει μια σειρά επιλογών-μου στο In2life.
[Οι φωτογραφίες, εκτός από αυτή του νησιού, που είναι δική-μου, προέρχονται από: sandersonbradfieldandbeyond.co.uk, philipcarrgomm.wordpress.com, oregonabroad.ous.edu, movies.nytimes.com, rethemnosnews.gr, andtoto.org,www.trekearth.com, www.worldofstock.com, amfilegomena.wordpress.com, www.breakingworldnewstoday.com, www.flickr.com και snyderstreasures.com]
Πατριάρχης Φώτιος

Monday, July 22, 2013

“Η αυτοκράτειρα” του Δούκα Καπάνταη

Ερωτογραφία, νο. 4. Ο Καχτίτσης στον πρόσφατα επανεκδοθέντα “Εξώστη” προσπαθεί να αποπροσανατολίσει τον αναγνώστη και να τον οδηγήσει σε ανώδυνα θέματα. Το ίδιο κάνει και ο Καπάνταης, με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο, αφού πετάει κατάμουτρα στους αναγνώστες-του σεξ και βία, για να μην αποκαλύψει το πολιτικό παρασκήνιο μιας Νέας Γης.
 
 
Καφές με μια σταγόνα αίμα:
Δούκας Καπάνταης
“Η αυτοκράτειρα”
εκδόσεις Νεφέλη
2012 

            Δυο βασικά χαρακτηριστικά συναντά ο αναγνώστης που μπαίνει στο βιβλίο του Δούκα Καπάνταη.
Αφενός τη «Νέα γη», έναν ουτοπικό κόσμο που δεν εφάπτεται της γήινης πραγματικότητας, ο οποίος εμφανώς διαμορφώνεται σε μια δική-του οριοθέτηση. Φυσικά, θυμίζει πολύ τον Μεσαίωνα με τα παλάτια, τους Αυτοκράτορες και τις αυτοκράτειρες, τις μηχανορραφίες και τους ακολούθους, τις ποινές και την ελέω Θεού διακυβέρνηση. Συνάμα όμως στο πλαίσιο της επιστημονικής φαντασίας, με κρυστάλλους παρακολούθησης και άλλα μελλοντολογικά μέσα, ο χρόνος εξαϋλώνεται και ο χώρος αναιρείται στην προσπάθεια του συγγραφέα να δώσει αν-ιστορικές διαστάσεις στο έργο-του.
Αφετέρου, ο σεξουαλικός σαδ(ομαδοχ)ισμός απλώνεται σε όλο το έργο παραπέμποντας σε μια νέα αντίληψη της ηδονής, μακριά από τη μικροαστική νοοτροπία της «Παλαιάς Γης». Μάλιστα σε δυο-τρεις σελίδες δίνεται δοκιμιακά η θεωρία περί πορνογραφίας, όπως εκλαμβανόταν στην προηγούμενη πραγματικότητα. Εκεί θεωρούνταν μομφή, οι πορνογράφοι συγγραφείς κατώτεροι των άλλων, η λογοτεχνία με σεξουαλικές σκηνές ονομαζόταν υποκριτικά “ερωτική” κ.ο.κ. (134-137). Ο Καπάνταης έχει σκοπό να αναδείξει το ερωτογραφικό ως ανατροπή και να το αναγάγει ως φυσιολογική στάση σε μια πιο εξελιγμένη μορφή κοινωνίας, η οποία παραδόξως (;) έχει χαρακτηριστικά μεσαίωνα.
Το βιβλίο θέτει ορισμένα ερωτήματα, που ίσως δεν απαντάει το ίδιο αλλά αφήνει το ερέθισμα στον αναγνώστη να τα απαντήσει μόνος-του: υπάρχει ηθική βάση στη λογοτεχνία ή αυτή είναι ένας κόσμος με τη δική-της ηθική; Η κοινωνία του μέλλοντος μπορεί να είναι πιο απελευθερωμένη ή αυτή η απελευθέρωση είναι μια νέα τυραννία; (“Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία”, «Τα Παράθυρα» του Κ.Π. Καβάφη). Ο σαδομαζοχισμός είναι παιχνίδι, τιμωρία, απόλαυση, ανατροπή, αντίσταση; Πώς προχωρά ο άνθρωπος ως προς το σώμα-του και πώς αναθεωρεί τη σεξουαλικότητά-του;
Αν υπάρχει απάντηση στο βασικό ερώτημα περί του σκοπού μιας τέτοιας μυθοπλασίας, αυτή μπορεί να καταξιώσει το όλο εγχείρημα. Πρόκειται για μια μείξη του αισθησιακού με το πολιτικό, αφού ο αφηγητής, πιστός ακόλουθος του αυτοκράτορα Βαρθολομαίου και μυστικοσύμβουλός-του, βρίσκεται σε δύσκολη θέση, καθώς τώρα ο “ανθρώπινος εμετός”, όπως τον αποκαλεί, είναι ο άνθρωπος που σφετερίστηκε τον θρόνο. Η εκτενής αφήγηση σεξουαλικών παρεκτροπών είναι στην ουσία μια προσπάθεια υποκατάστασης και υπεκφυγής. Αντί να εξηγήσει το πολιτικό σκηνικό και τον ρόλο-του μέσα σ’ αυτό, καθυστερεί σκόπιμα, κωλυσιεργεί με κάθε τρόπο και επιχειρεί να αποφύγει την ουσία των πραγμάτων, μεταφέροντας την προσοχή-μας στο δελεαστικό αλλά ουδόλως ουσιώδες θέμα της ακολασίας που έχει εγκαθιδρυθεί.
Αν ξαναδιάβαζα το έργο με αυτό το πρίσμα, θα αναζητούσα ανάμεσα στις λέξεις και τις πορνογραφικές σκηνές, το πολιτικό που σκεπάζεται με σιωπή και με παρεκβάσεις.
 
[Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life στις 10/7/2013. Το υλικό των εικόνων που το κοσμεί αντλήθηκε από: www.minddisorders.com, www.victorianweb.org, sadomasochism-in-scandinavia.tumblr.com, en.wikipedia.org και philsphil.wordpress.com]
Πατριάρχης Φώτιος

Friday, July 19, 2013

Η “Βηθσαβέ” του Ανδρέα Στάικου

Ερωτογραφία, νο. 3. Μια Βηθσαβέ, μια Λολίτα, μια πρόκληση στο γυναικείο κορμί που κάνει τον άνδρα να μην μπορεί να αντισταθεί, καθώς συνδυάζει αθωότητα, έστω και φαινομενική, και βαθιά πονηριά. 
 
 
Καπουτσίνο με κανέλα:
Ανδρέας Στάικος
“Βηθσαβέ”
εκδόσεις Άγρα
2012 

            Στην Παλαιά Διαθήκη η Βηθσαβέ ήταν σύζυγος του Χετταίου Ουρία που την ερωτεύτηκε ο Δαβίδ κι, αφού έβγαλε από τη μέση με δόλο τον άντρα-της, την παντρεύτηκε και γέννησε μαζί-της τον Σολομώντα. Το όνομά-της έχει συνδεθεί με γυναίκες-πόρνες που παρέσυραν τους άντρες σε ανήθικες πράξεις, και με αυτή την εκδοχή τη χρησιμοποιεί ο Στάικος.
            Ο συγγραφέας στο πρόσωπο της δεκατριάχρονης
Artemisia Gentileschi
"Bethsabée"
Βηθσαβέ φτιάχνει μια ελληνίδα Λολίτα, που κινείται φαινομενικά στο πλαίσιο της αθωότητας, αλλά ουσιαστικά στον χώρο της ακόλαστης ενηλικίωσης. Μαζί με τη μητέρα-της Λέιλα (που στα αραβικά σημαίνει ‘νύχτα’) ρίχνουν στα δίχτυα-τους τον γιατρό Επαμεινώνδα, ο οποίος περνάει διαδοχικά από το κρεβάτι της μάνας στο κρεβάτι της κόρης, ενώ συμμετέχει εκών άκων και σε ένα όργιο με ναύτες, οι οποίοι τον σοδομίζουν.
            Ο συγγραφέας έχει θητεύσει και σε άλλα-του έργα στην ερωτογραφία και δεν διστάζει να προκαλέσει με τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τα ερωτικά-του θέματα. Εδώ τον απασχολεί η μοιραία γυναίκα και η εκκολαπτόμενη κόρη-της που σαγηνεύουν έναν άνδρα οδηγώντας-τον στην καταστροφή. Οι οφειλές-του στον Εμπειρίκο είναι εμφανείς, όχι μόνο στον τρόπο που προσεγγίζει υπαινικτικά αλλά ξεκάθαρα τις ερωτικές πράξεις, αλλά και στην ελαφρά καθαρεύουσα, η οποία, όπως και στον “Μεγάλο Ανατολικό”, δημιουργεί μια ερεθιστική ανοίκεια γραφή, που, χωρίς να γίνεται λαϊκή και χυδαία, προκαλεί και κολάζει.
           
Η ιστορία ξετυλίγεται με άρτιο αφηγηματικό τρόπο και με τη θεατρικότητα που χρειάζεται για να ξεδιπλωθούν οι επιμέρους σκηνές. Η ψυχολογία του Επαμεινώνδα αναδεικνύεται περίτεχνα, αφού ο ατυχής ηδονοθήρας βιώνει συνεχή διλήμματα, ανασφάλειες, χαρές και σενάρια απογοήτευσης που τον κάνουν να ταλαντώνεται ανάμεσα στην απόλαυση και στον φόβο μη χάσει αυτές τις λάγνες παρουσίες.
            Ο αναγνώστης παρακολουθεί, με ελαφρό μειδίαμα εξηγμένο από το χαλί της κωμικής αφήγησης, το παιχνίδι της ψυχολογικής υποταγής που μετατρέπει έναν επιστήμονα και οικογενειάρχη σε άθυρμα μιας μικρής ξεμυαλίστρας. Το παιχνίδι, που ενίοτε γίνεται σκόπιμα ακραίο έως απίθανο, έγκειται στη σταδιακή συνθηκολόγηση σε κάθε απαίτηση των γυναικών, στην σαδική ηδονή της υποτέλειας, η οποία δεν γίνεται με όρους εξουσιαστικής επιβολής αλλά δεν παύει να τον ποδηγετεί μέχρις κυριολεκτικά εσχάτων.
Βλέπει παράλληλα ένα είδος
Jean-Leon Gerome
"Bethsabee" 
διαστροφής με τη διττή σημασία της λέξης: αφενός, ερωτική διαστροφή που φτάνει στην αιμομιξία και την ομοφυλοφιλία, που προκαλούν τα τρέχοντα ήθη, κι αφετέρου τη διαστροφή του “φυσιολογικού” με τον έπαινο της κραιπάλης, της αποπλάνησης ανηλίκου, της ανδροπρέπειας που εκδηλώνεται σεξουαλικά, της επί χρήμασι εκπόρνευσης γυναικών και ανδρών κ.ο.κ. Ο κωμικός καθρέφτης του Στάικου αντιστρέφει τον κόσμο, για να… Εδώ κολλάω! Εδώ δεν μπορώ να δώσω μια προχώ απάντηση και να εξηγήσω τι επιδιώκει να πετύχει κανείς με την σεξουαλική πρόκληση, αφού ο καθωσπρεπισμός και η ηθικολογία που κάποτε ενοχλούσαν δεν είναι πλέον κάστρο άπαρτο. Έτσι, η ηθελημένη πορνολογία δεν σοκάρει ανατρεπτικά, αλλά απλώς διεγείρει σωματικά και νοητικά, χωρίς να ξαναδιαβάζει τον κόσμο. Όταν η πορνογραφία κυριαρχεί σε οπτικό επίπεδο, η λογοτεχνία δεν μπορεί να θεωρεί τον εαυτό-της καινοτόμο και αναθεωρητή.
Rembrandt "Bethsabee"
Μου περνάει από το μυαλό, συνυπολογίζοντας και όλο το σατιροκωμικό φόντο, ότι ο συγγραφέας θέλει να δείξει πόσο καταστροφική είναι η ερωτική αποχαλίνωση και η υποδούλωση σε μια ή δυο γυναίκες. Και μάλιστα όταν το τέλος θα έλθει να εξοντώσει τον πρωταγωνιστή. Όμως τόσο πολύ η αφήγηση χαίρεται με τη σαδιστική και ψυχολογική διάσταση των ακολασιών, που μάλλον γρήγορα άφησα πίσω αυτή την εξήγηση. Επομένως; 

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον ιστότοπο In2life στις 28/6/2013. Ο εικαστικός διάκοσμος που συνοδεύει την ανάρτηση αντλήθηκε από: www.fanpop.com, doubleexposurejournal.com και glamdollteaston.wordpress.com]
Πατριάρχης Φώτιος

Tuesday, July 16, 2013

Ο Μισέλ Φάις αφήνει … “Κτερίσματα”

Ερωτογραφία, νο. 2. Τα κτερίσματα ενταφιάζονται μαζί με τον νεκρό σαν αγαπημένα κομμάτια της επίγειας ζωής-του. Ο πεζογράφος τα καταθέτει σαν σπονδή σε φίλο ωσμώνοντας διακειμενικά τη ζωή και τη γραφή-του. 
 
Froccino:
Μισέλ Φάις
Κτερίσματα
εκδόσεις Πατάκη
2012 

            Μια αυτοβιογραφία, μια πλάγια, μεταμοντέρνα, αποστασιοποιημένη αυτοβιογραφία που χρησιμοποιεί τη μνήμη, αλλά τη σχολιάζει κιόλας, που στέκεται απέναντι στο αντικείμενό-της με τη φλεγματική διάθεση ενός τρίτου…
            Ο Φάις γράφει μια δευτεροπρόσωπη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, όπου ο ώριμος 55άχρονος συγγραφέας απευθύνεται στον μικρό εαυτό-του παρακολουθώντας-τον καθώς μεγαλώνει και ζει τις πρώτες και ύστερες εμπειρίες-του. Το δεύτερο πρόσωπο, πέρα από κατάλληλο για τη λοξή ματιά που θέλει να δείξει ο αυτοβιογράφος και την απόσταση που εξασφαλίζει η απομάκρυνση από το συνηθισμένο πρώτο πρόσωπο, διαχωρίζει σαφώς τον σχολιαστή από τον σχολιαζόμενο, τον φέροντα την πένα και τον εξεταζόμενο στο μικροσκόπιο της μνήμης, τον ώριμο από τον εξελισσόμενο εαυτό-του. Το δεύτερο πρόσωπο είναι μια σπανιότερη ανοίκεια ματιά που ξαναβαπτίζει την αφήγηση.
            Το κλειδί που επέλεξε για να ξεκλειδώσει την παιδική συνείδηση και τη μετάβασή-του στην εφηβική και ενήλικη αυτοσυνειδησία είναι η σεξουαλική αφύπνιση. Μέσα από πολλές, μικρές αλλά εύστοχες, αναμνήσεις, ο Φάις φέρνει στο φως στιγμές της παιδικής ματιάς στις οποίες έχουν αποτυπωθεί, σαν σε αρνητικό, επεισόδια με μικρές και μεγάλες γυναίκες που άφησαν ακάλυπτο ένα μέρος του σώματός-τους ή πιο απροκάλυπτα έγιναν ο πειρασμός που πυροδότησε τη φαντασία-του, πόρνες και άλλες πρόθυμες συνευρέσεις, ματιές, εικόνες, λάγνα λόγια… Για τον μικρό Μισέλ ο ερωτισμός που αναδύεται σε διάφορες φάσεις είναι ο σκοτεινός όσο και θαυμαστός κόσμος που έρχεται, είναι μια terra sexualis που ανακαλύπτεται σταδιακά και ο ίδιος νιώθει το ρίγος της νέας γης, η οποία υπόσχεται μυστικές ηδονές και εξάψεις.
            Το σεξουαλικό ξύπνημα συναιρεί κι άλλες πλευρές της παιδικής ηλικίας, όπως το κοινωνικό περιβάλλον, τη γονεϊκή συμπεριφορά, τη φιλία, σε ένα είδος μαθητείας στο οποίο όμως λείπει η συγκεκριμένη δοκιμασία. Το τραύμα του χωρισμού των γονιών του οδηγεί σε περαιτέρω τραύματα που σχετίζονται με το γενετήσιο αλλά επεκτείνονται και σε άλλα θέματα της ενηλικίωσης.
           
Ο τρόπος με τον οποίο είναι γραμμένο το βιβλίο φέρνει στο χαρτί σκόρπιες αφηγήσεις, όνειρα, ημερολογιακές καταγραφές, αναμνήσεις και στίχους που στην αρχή έχουν ρεαλιστική βάση. Αργότερα, ο ρεαλισμός υποχωρεί μπροστά στο ετερόκλιτο και ασύνδετο σχήμα του μεταμοντέρνου, καθώς προφανώς η παραδεδεγμένη αλήθεια για τη ζωή συντρίβεται και έτσι αίρεται και η συνεκτικότητα, όχι μόνο της οικογένειας αλλά και της γραφής. Ο αναγνώστης χάνει το κέντρο, όχι επειδή ο συγγραφέας δεν μπορεί να το βρει, αλλά μάλλον επειδή ο τελευταίος νιώθει ότι αυτό δεν υπάρχει. Οι σχέσεις των ανθρώπων λειτουργούν πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, λίγο ένστικτο και λίγο λογική, λίγο αυθορμητισμός και λίγο συμφέρον, χωρίς να συναρμόζονται πάνω σ’ έναν κεντρικό άξονα αυτογνωσίας. 
            Όλα αυτά στο πρώτο μέρος. Στο δεύτερο βλέπουμε μια λεκτική λαίλαπα ωμού υβρεολογίου, φράσεων από τοίχους τουαλέτας, κείμενα στο διαδίκτυο ανθρώπων που ψάχνονται σεξουαλικά, ποιήματα με γενετήσιο περιεχόμενο, διάλογοι και μικροί μονόλογοι. Όλα αυτά συνθέτουν ένα καρναβαλικό γαϊτανάκι, στο οποίο η σεξουαλική διέγερση λειτουργεί ως εκτόνωση συσσωρευμένης έντασης αλλά και ως ξαναδιάβασμα του εαυτού με όρους πορνογραφικής ατάκας. Η χυδαιότητα, από τα υπονοούμενα των εφήβων μέχρι την κωμωδία του Αριστοφάνη, κατακλύζει τον αναγνώστη με τους καρπούς των απαγορευμένων πόθων και του δίνει συχνά τη διεγερτική διέξοδο από τις κόσμιες καθωσπρέπει λογικές.
            Το τρίτο μέρος επιστρέφει στις μικρές ιστορίες, όπως γράφτηκε και το πρώτο. Μόνο που τώρα ο Φάις εξιστορεί τις σεξουαλικές περιπέτειες του ήρωά-του, που ταξίδεψε σε διάφορα είδη γυναίκας, διαφορετικά όχι μόνο στο πώς καθεμιά φερόταν στο κρεβάτι, αλλά και στο πώς διέκειτο στη σχέση-τους. Η ωμή γλώσσα εναλλάσσεται με την ποιητική, η πράξη καρφώνεται σαν post-it μέσα στην αφήγηση, ενώ πάντα ο συγγραφέας επιφυλάσσει μια μικρή, λεκτική ή δραστική, έκπληξη για τον αναγνώστη. Κάθε γυναίκα και μια εμπειρία όχι τόσο για τον άλλο που μπαίνει στη ζωή και στα σεντόνια-του, αλλά για τον εαυτό-του που τσαλακώνεται και επιβιώνει, μαθαίνοντας τι σημαίνει έρωτας, προδοσία, θάνατος… Το τέταρτο συνεχίζει τη λογική του δεύτερου…
            Το καταπληκτικό μ’ αυτό το βιβλίο είναι η γλώσσα-του που μπορεί και ελίσσεται, τόσο αντλώντας διακειμενικά από τα άλλα έργα του Φάις, όσο και κάνοντας τα τσαλιμάκια-της για να αποδώσει τον διαρκή ίμερο του αφηγητή. Από την ωμή χυδαιολογία μέχρι τη στακάτη ποιητικότητα κι από την ακρίβεια στις σκηνές στη φιλοσοφική διάθεση της αυτοσυνειδησίας. Έτσι, ο ερωτισμός μετατρέπεται σε αφηγηματική εκτόνωση και η ανάμνηση, μεστή από σεξουαλικές στιγμές, γίνεται λεκτική πανδαισία. Μόνο που η αφήγηση υποκαθιστά την πράξη κι έτσι η φραστική αναψηλάφηση τέτοιων θεμάτων δείχνει και σαν ένας απολογισμός μιας ζωής ανικανοποίητης. 

[Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life στις 12/4/2013. Για να εικονοποιηθεί η φαϊσική σεξουαλικότητα χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες και εικόνες από: blaberize.com, hd3wallpapers.blogspot.com, www.riprenfield.com, losingitandlovingit.com, www.facebook.com, mgsforums.com και inzumi.com]
Πατριάρχης Φώτιος

Saturday, July 13, 2013

Ο Λέοναρντ Κοέν είναι ένας …από τους “Υπέροχους απόκληρους”

Ένας χείμαρρος λόγων και εικόνων, μια καταιγιστική αλλά και γλυκιά κάθοδος ενός λεκτικού δρολαπιού στο μυαλό του αναγνώστη, μια εξόχως τρυφερή και σκληρή μαζί συγχορδία βεβήλωσης και αγιοσύνης. 
 
 
Καναδέζικος καφές στιγμής:
Leonard Cohen
“Beautiful Losers”
1966
Λέοναρντ Κοέν
“Υπέροχοι απόκληροι”
μετ. Αλ. Καλοφωλιάς
εκδόσεις Κέδρος
2012 

            Ένας στιχουργός που ασχολήθηκε συστηματικά με τη μουσική και τον ρυθμό δεν θα μπορούσε παρά να γράψει ένα μυθιστόρημα λυρισμού και γλωσσικής έκρηξης παρά ένα έργο με αυστηρή πλοκή.
            Ο αφηγητής είναι ανθρωπολόγος και ασχολείται με μια ινδιάνικη φυλή που ζούσε στον Καναδά, είχε παντρευτεί την Έντιθ, μέλος αυτής της φυλής, αλλά συνάμα διατηρεί ομοφυλοφιλικές σχέσεις με τον Φ, μέλος του Κοινοβουλίου. Το τρίγωνο αυτό λειτουργεί σαν ένα πεδίο προσωπικών σχέσεων που ναι μεν ζει ευδαιμονιστικά αλλά συνάμα αναζητεί ένα άλλο νόημα πίσω από την τρυφηλότητα. Το νόημα αυτό το βρίσκει ο αφηγητής στην αγία Κάτερι Τεκακουίθα, μέλος της φυλής των Μοϊκανών που ασπάστηκε το 1676 τον καθολικισμό και έγινε αγία.
            “Τι είναι ένας άγιος; Ένας άγιος είναι κάποιος που έχει εκπληρώσει ένα ενδεχόμενο που οι υπόλοιποι άνθρωποι αμυδρές πιθανότητες να πετύχουν. Είναι δύσκολο να πει κανείς ποιο είναι αυτό το ενδεχόμενο. Νομίζω ότι σχετίζεται με την ενέργεια της αγάπης. Η επαφή με αυτήν την ενέργεια καταλήγει στην επιβολή ενός είδους ισορροπίας στο χάος.”
            Η στάση του Κοέν είναι ποιητική αλλά μαζί και αθυρόστομη. Στο κείμενό του γλιστράμε πάνω σε λυρικές εκφράσεις και φιλοσοφικές προτάσεις άφατης συνυποδήλωσης που αποκαλύπτει τη ζωή με άλλο βλέμμα. Ταυτόχρονα, ωστόσο, η ελευθεροστομία του είναι μια άλλη διέξοδος σε έναν παφλάζοντα εσωτερικό βρασμό ο οποίος εκτονώνεται με εκφράσεις και λέξεις που ξεφεύγουν από τα όρια του ευπρεπώς λέγειν. Έτσι, το ύφος του κειμένου, αν εξαιρέσει κανείς τα αφηγηματικά κομμάτια, είναι χειμαρρώδες, συσσωρευτικό, οργίλο και παθιασμένο μαζί, συναισθηματικό και λυρικό. Ο αναγνώστης δεν τρέχει στην ανάγνωση, αλλά την προσεγγίζει σαν ποιητικό έργο με τον αργό ρυθμό που στέκεται στη φράση και γεύεται τα μικρά παιχνίδια της γλώσσας.
            Τελικά, πώς προσεγγίζει ο Κοέν την αγία; Μα με τη βέβηλη διάθεση να μπει στον κόσμο-της, να τη γαμήσει, όπως λέει, να παραβιάσει το εσωτερικό-της για να βρει την απόκληρη υφή-της. Ίσως κι ο ίδιος νιώθει ξένος λόγω της ομοφυλοφιλικής-του στάσης σε ένα περιβάλλον που δεν επιτρέπει τέτοιες «παρεκκλίσεις». Το ίδιο και μια αγία σε ένα περιβάλλον παγανιστικό αλλά και σε μια χριστιανική κοινωνία υποκρισίας και σεμνοτυφίας.
            Διαβάζω ότι ο Κοέν έγραψε το έργο στην Ύδρα, στην ελληνική Ύδρα, και γι’ αυτό μέσα παρελαύνουν και ελληνικές λέξεις. Απ’ την άλλη γράφει υπό την επήρεια αμφεταμινών. Αυτά δεν πρέπει ούτε να μας αποθαρρύνουν ούτε να μας ενθαρρύνουν στην ανάγνωσή-του, αφού το ίδιο το κείμενο, παρά τις αντιστάσεις-του, είναι ένας διάδρομος μυστικισμού και λυρισμού, ποιητικής διάθεσης και αναζήτησης που δεν αφήνει αδιάφορο τον αναγνώστη. 

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life στις 8/3/2013. Το φωτογραφικό υλικό το οφείλω στα: www.ewtn.com, www.turtletrack.org, hk.asia-city.com και en.wikipedia.org]
Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, July 10, 2013

Ερωτογραφία και λογοτεχνία

Πού ξεκινά το ερωτικό και πού αρχίζει το πορνογραφικό; Τι σκοπό εξυπηρετεί, ειδικά στην εποχή της εικόνας, η ερωτογραφία στη λογοτεχνία; Μια τέτοια χρήση δείχνει το ηθικό ποιόν της κοινωνίας ή είναι μια άσχετη, ρεαλιστική ματιά; Και πώς μπορεί κανείς να διακρίνει το όριο, ώστε το έργο να τον αποζημιώσει αισθητικά και όχι μόνο αισθησιακά;
            Αυτά και άλλα ερωτήματα προέκυψαν διαβάζοντας τέσσερα βιβλία ερωτικής γραφής, που χρησιμοποιούν προκλητική γλώσσα, αθυρόστομη έκφραση, σκόπιμα διεγερτική (πνευματικά κυρίως) γραφή. Ακριβώς επειδή κανείς μπορεί να βρει πολυάριθμες σκηνές αισθησιασμού στα φιλμ, η λογοτεχνία δεν έρχεται να εξάψει με γαργαλιστικές σκηνές, αν δεν έχει μια άλλη, βαθύτερη σκοπιμότητα: να αναδείξει μέσω του ερωτισμού έναν πολιτισμικό δείκτη και να οδηγήσει τη σκέψη στη γλωσσική, σωματική και διαπροσωπική αυτοσυνειδησία.
            Δεν υποστηρίζω την ερωτογραφία, κυρίως επειδή συχνά αναδεικνύεται η εύκολη λύση για να προσελκυστεί η προσοχή του αναγνώστη. Αν οι περιγραφές και οι γλωσσικές προκλήσεις γίνονται αυτοσκοπός, τότε η λογοτεχνία ρέπει προς την πορνογραφία με πολύ ευτελή κίνητρα. Αν αντίθετα το σοκ που επιδιώκεται είναι άλλης υφής, διαφορετικής σε κάθε έργο, τότε ο αναγνώστης βγαίνει αλέκιαστος, αλλά συνάμα περισσότερο υποψιασμένος για την κουλτούρα της ψυχής και του σώματος.

            Τα έργα που θα δούμε είναι:
-         Λέοναρντ Κοέν, Υπέροχοι απόκληροι
-         Μισέλ Φάις, Κτερίσματα
-         Ανδρέας Στάικος, Βηθσαβέ
-         Δούκας Καπάνταης, Η αυτοκράτειρα 

Το βασικό είναι πως η γραφή είναι η ίδια μια ερωτογενής ζώνη. Ο συγγραφέας διεγείρεται πνευματικά καθώς φαντασιώνεται τις ερωτικές-του σκηνές και μετατρέπει τη φαντασία-του σε γλώσσα. Κατά τον Λακάν, το ασυνείδητο έχει τη δομή μιας γλώσσας κι επομένως η ερωτική λίμπιντο αντανακλάται στη γραφή. Ερωτική είναι η χρήση ανοίκειων λέξεων, η καθαρευουσιάνικη ειρωνεία, η πλάγια υπαινικτική γραφή, η ατμόσφαιρα που σκορπίζει αισθησιασμό, η μεταφορική χρήση των λέξεων, η ανάδειξη του ποιητικού φορτίου-τους, ο σκληρός λόγος της ευθύτητας, η αθυρόστομη εξομολόγηση απωθημένων, η σαδιστική καταγραφή του σώματος κ.ο.κ.
Τα ίδια τα κείμενα προσεγγίζουν το ερωτικό φαινόμενο με εντελώς διαφορετικές οπτικές γωνίες, από το αυτοβιογραφικό του Φάις στο βλάσφημο του Κοέν κι από το ελαφρό-σατιρικό του Στάικου στο επιστημονικής φαντασίας του Καπάνταη. Ο ερωτισμός αλλού αποβαίνει τρόπος ποιητικής προσέγγισης της ζωής, αλλού εξομολογητικός χείμαρρος, αλλού ψυχογραφικό ξεδίπλωμα μιας τραγικής φιγούρας κι αλλού πολιτικό ξεγύμνωμα των θεσμών μιας απολυταρχικής κοινωνίας.
 
[Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από: favim.com, www.lifo.gr, paulmellor.deviantart.com, kimwon.blogspot.com και www.ebay.com]
Πατριάρχης Φώτιος