(Ο αναγνώστης και οι άλλοι ΙΙ)
Ωραίες ιδέες,
φαντασμαγορικοί κόσμοι, εξαίσιες αφηγηματικές τεχνικές, άρτια γλώσσα,
λυτρωτικοί στίχοι… Τι όμως απ’ όλα αυτά επιδρούν στη ζωή-σου και σε αφυπνίζουν
από ένα βόλεμα, στο οποίο εκουσίως και ακουσίως έχεις εγκλωβιστεί;
Έγραψα στην προηγούμενη ανάρτηση (στις 17/3/2014) ότι εύκολα εσύ, ο αναγνώστης, απομακρύνεσαι από τους
άλλους, κλείνεσαι στον κόσμο-σου, σκύβεις πάνω στο βιβλίο-σου και παύεις να
παρακολουθείς τον περαστικό συνάνθρωπο. Αν θέλεις, δείχνεις και μια διάθεση
αυτοεγκλεισμού, αφού εκπέμπεις μηνύματα του στυλ «Μη με ενοχλείτε, διαβάζω». Έτσι, διαμορφώνεται όχι πλέον το προφίλ του
άφωνου διανοούμενου συγγραφέα, που κλείνεται στο γραφείο-του και πληκτρολογεί
αμέριμνος, αλλά και το προφίλ του
φιλήσυχου αναγνώστη, ο οποίος διαβάζει, ενδιαφέρεται για τις λογοτεχνικές
εξελίξεις, παρακολουθεί τις κριτικές και τα ιστολόγια, αγωνιά πότε θα βγάλει ο
αγαπημένος-του πεζογράφος το νέο-του μυθιστόρημα ή πότε θα μεταφραστεί το
τελευταίο αφήγημά-του, αλλά…
Αυτή η ομφαλοσκοπική συμπεριφορά 
θεωρείται εύλογη, καθώς
πιστεύεται πια ότι η λογοτεχνία δεν επιδρά καθοριστικά στο κοινωνικό τοπίο και
στις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα σ’ αυτό. Αυτή η θέση εντάσσεται στην ευρύτερη
πίστη ότι το βιβλίο δεν μπορεί να σε κάνει καλύτερο: «Το ερώτημα για το αν μπορεί η λογοτεχνία να μας κάνει καλύτερους», γράφει ο Χατζηβασιλείου στον ιστότοπο www.oanagnostis.gr , «πήγασε από τη θέση του Στ. Ζουμπουλάκη πως μολονότι η
ποίηση και το μυθιστόρημα είναι σε θέση να εγείρουν έναν εις βάθος
ανθρωπολογικό προβληματισμό, μάλλον δεν έχουν την ικανότητα να εμπνεύσουν
περισσότερη αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων ή να επιφέρουν κάποια βελτίωση της
ηθικής τους κατάστασης.».
θεωρείται εύλογη, καθώς
πιστεύεται πια ότι η λογοτεχνία δεν επιδρά καθοριστικά στο κοινωνικό τοπίο και
στις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα σ’ αυτό. Αυτή η θέση εντάσσεται στην ευρύτερη
πίστη ότι το βιβλίο δεν μπορεί να σε κάνει καλύτερο: «Το ερώτημα για το αν μπορεί η λογοτεχνία να μας κάνει καλύτερους», γράφει ο Χατζηβασιλείου στον ιστότοπο www.oanagnostis.gr , «πήγασε από τη θέση του Στ. Ζουμπουλάκη πως μολονότι η
ποίηση και το μυθιστόρημα είναι σε θέση να εγείρουν έναν εις βάθος
ανθρωπολογικό προβληματισμό, μάλλον δεν έχουν την ικανότητα να εμπνεύσουν
περισσότερη αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων ή να επιφέρουν κάποια βελτίωση της
ηθικής τους κατάστασης.».
Σ’ αυτό το
πλαίσιο, ποιος αναγνώστης 
ξεσηκώνεται από τη λογοτεχνία, ποιος επαναστατεί
μέσα-του και δρα αναλόγως, ποιος παρακινείται εν τέλει να αλλάξει τον κόσμο; Κι
αν αυτό είναι λογικό («γιατί κανένας στίχος σήμερα
δεν ανατρέπει καθεστώτα / κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες» έγραφε ο Τίτος
Πατρίκιος κι επαναλάμβανε ο Μανόλης Αναγνωστάκης: «Γιατὶ» ὅπως πολὺ σωστὰ
εἶπε κάποτε κι ὁ φίλος μου ὁ Τίτος,
«κανένας στίχος σήμερα δὲν κινητοποιεῖ τὶς μᾶζες
κανένας στίχος σήμερα δὲν ἀνατρέπει καθεστῶτα.»), δεν είναι λογικό το βιβλίο να σε
οδηγεί στο άλλο άκρο, αυτός της επανάπαυσης, της ατομικής ολοκλήρωσης, του
εφησυχασμού.
ξεσηκώνεται από τη λογοτεχνία, ποιος επαναστατεί
μέσα-του και δρα αναλόγως, ποιος παρακινείται εν τέλει να αλλάξει τον κόσμο; Κι
αν αυτό είναι λογικό («γιατί κανένας στίχος σήμερα
δεν ανατρέπει καθεστώτα / κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες» έγραφε ο Τίτος
Πατρίκιος κι επαναλάμβανε ο Μανόλης Αναγνωστάκης: «Γιατὶ» ὅπως πολὺ σωστὰ
εἶπε κάποτε κι ὁ φίλος μου ὁ Τίτος,
«κανένας στίχος σήμερα δὲν κινητοποιεῖ τὶς μᾶζες
κανένας στίχος σήμερα δὲν ἀνατρέπει καθεστῶτα.»), δεν είναι λογικό το βιβλίο να σε
οδηγεί στο άλλο άκρο, αυτός της επανάπαυσης, της ατομικής ολοκλήρωσης, του
εφησυχασμού.
Βλέπω όλο και περισσότερο τους αναγνώστες να κλείνονται
στον χώρο-τους, να κρατάνε το βιβλίο-τους και να ταξιδεύουν, χωρίς ωστόσο να
αξιοποιούν τη σκέψη, την πείρα, την επαφή με τα σκληρά προβλήματα που οι
συγγραφείς θίγουν… Η εξήγηση είναι α) η γενικότερη απολιτική συμπεριφορά που πλήττει μεγάλο
μερίδιο των ανθρώπων, στάση που φυσικά τηρούν όσο η πολιτική δεν τους ενοχλεί
και β) η θεώρηση της
λογοτεχνίας ως ενός περιχαρακωμένου κόσμου, μέσα στον οποίο μπορεί να γίνουν τα
πάντα και τίποτα δεν θα βγει εκτός για να σοκάρει τον αναγνώστη. Οι κειμενικοί
γαλαξίες δεν έχουν ηθική, δεν σχετίζονται με την κοινωνία, δεν πρέπει να
εκλαμβάνονται ιδεολογικά…
Κι οι
φιλαναγνώστες μπλόγκερς, μετά λύπης-μου 
το διαπιστώνω, παύουν –αν ποτέ είχαν
αναπτύξει- να συζητάνε κοινωνικά και πολιτικά, αρέσκονται σε προσωπικές
εξομολογήσεις αλλά δεν θίγουν ευρύτερα θέματα, απέχουν από ανάλογους
προβληματισμούς και κρατάνε τα βιβλία σαν ευαγγέλια για την απόλυτη ευχαρίστηση
μιας μεμονωμένης συνείδησης.
το διαπιστώνω, παύουν –αν ποτέ είχαν
αναπτύξει- να συζητάνε κοινωνικά και πολιτικά, αρέσκονται σε προσωπικές
εξομολογήσεις αλλά δεν θίγουν ευρύτερα θέματα, απέχουν από ανάλογους
προβληματισμούς και κρατάνε τα βιβλία σαν ευαγγέλια για την απόλυτη ευχαρίστηση
μιας μεμονωμένης συνείδησης.
Παραθέτω ολόκληρο το ποίημα του Τίτου Πατρίκιου, γιατί
εκφράζει αυτή την πίκρα:
Στίχοι 2
Στίχοι που κραυγάζουν
στίχοι που ορθώνονται τάχα σαν ξιφολόγχεςστίχοι που απειλούν την καθεστηκυία τάξη
και μέσα στους λίγους πόδες τους
κάνουν η ανατρέπουν την επανάσταση,
άχρηστοι, ψεύτικοι, κομπαστικοί,
γιατί κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα
κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες…
(Ποιες μάζες;… Μεταξύ μας τώρα
ποιοι σκέφτονται τις μάζες;…
Το πολύ: μια λύτρωση ατομική -αν όχι ανάδειξη!...)
Γι' αυτό κι εγώ δεν γράφω πια
για να προσφέρω χάρτινα ντουφέκια,
όπλα από λόγια φλύαρα και κούφια!
Μόνο μιαν άκρη της αλήθειας να σηκώσω
να ρίξω λίγο φως στην πλαστογραφημένη μας ζωή-
όσο μπορώ, κι όσο κρατήσω!...
Η λογοτεχνία εν τέλει
γίνεται το όπιο του λαού, που τον κοιμίζει και τον επαναπαύει στις δάφνες-του,
που τον οδηγεί σε μια άλλη πραγματικότητα επειδή αυτή τον απωθεί, που τον οδηγεί
σε νιρβάνα…
[Οι φωτογραφίες ελήφθησαν από: oneartfulvoice.blogspot.com, bookshelves.tumblr.com, www.tovima.gr, greece.greekreporter.com, muralhasdetroia.blogspot.com και feminspire.com]
Πατριάρχης Φώτιος
24 comments:
Πώς να συμφωνήσει κανείς με αυτή την αφοριστική γενίκευση?
Λες
"Η λογοτεχνία εν τέλει γίνεται το όπιο του λαού, που τον κοιμίζει και τον επαναπαύει στις δάφνες-του, που τον οδηγεί σε μια άλλη πραγματικότητα επειδή αυτή τον απωθεί, που τον οδηγεί σε νιρβάνα…"
Προφανώς η "Λογοτεχνία" είναι ΕΝΑ πράγμα και ο αφορισμός περιλαμβάνει τον Όμηρο,τον Ελύτη,τον Κοέλιο και Δημουλίδου,τους κλασσικούς και τα best seller του κιλού εξίσου.
Επίσης οι βιβλιόφιλοι είναι εγωιστές οπιομανείς ή απλώς βιτσιόζοι αντικοινωνικοί, ανεξάρτητα από το τι διαβάζουν και όχι οδοιπόροι ενός προσωπικού δρόμου εξέλιξης. Ίδιοι θα ήταν και αν δεν άνοιγαν βιβλίο ποτέ τους.
Νομίζω,ξέρεις κι εσύ κι εγώ, Πατριάρχη,ότι η απολιτίκ στάση δεν ισχύει για όλους τους βιβλιόφιλους-μπλόγκερς ή μη-αλλά η ολιγαριθμία εκείνων οι οποίοι εκφράζουν μη κομματική όμως κριτική πολιτική άποψη με αφορμή το διάβασμα-διότι αιτία κατά την γνώμη μου δεν μπορεί να είναι,για άλλους λόγους-είναι αυτό που (σε και με) προβληματίζει και ίσως απογοητεύει.
Όμως είναι βασικό να αναρωτηθούμε ξανά και ξανά και συνεχώς πού είναι τώρα οι κορυφαίοι εκείνοι πνευματικοί δημιουργοί που θα υψώσουν ανάστημα όχι μόνο με την τέχνη τους αλλά και όλη την στάση τους;Αυτοί είναι ιστορικά,εκ των πραγμάτων, τα πρόσωπα-κλειδιά.
Mην ξεχνάμε ποιος ήταν συνολικά και εκφρασμένος δημόσια, με την κάθε άλλο παρά παθητική αντίστασή τους σε ποικίλες,πολύ άσχημες για τον λαό μας καταστάσεις,ρόλος των λογοτεχνών του χτες,που όλοι,οι λογικοί τουλάχιστον,σεβόμαστε το ταλέντο τους και τα ονόματά τους θα μείνουν εσαεί φωτεινά και ας σκεφτούμε ποιος είναι σήμερα ο αντίστοιχος, των αμπαρωμένων στο άλλοθι της δήθεν υπεράνω στάσης ανθρώπων της τέχνης γενικότερα, από τους οποίους ελάχιστοι αύριο μεθαύριο δεν θα ξεχαστούν, επειδή από άποψη ταλέντου και μόνο,δεν φτάνουν ούτε στο 1/3 της αξίας των προηγούμενων.
Απόλυτο;Ναι,δεν χρειάζεται να είσαι φιλόλογος για να καταλάβεις ότι ο Ρίτσος για παράδειγμα που δεν σιώπησε,δεν βολεύτηκε-που πήρε θέση με τα όποια άσχημα συνεπάγεται αυτό-είναι ένα αυτόφωτο, εκτυφλωτικά φωτεινό άστρο με καλές και κακές στιγμές αλλά δύναμη και διάρκεια έργου και ο που τον ξεσκίζει-δικαίωμα βεβαίως και αυτό στην δημοκρατία, δεν το συζητώ καν-σε έντυπα του α ή του β πολυεπιχειρηματία με τα άπειρα γκρίζα σημεία στις δουλειές του, ετερόφωτος κομήτης, που ούτε τώρα ούτε ποτέ δεν θα τον ξέρουν παρά οι στενά ασχολούμενοι και μερικοί ακόμα και μοναχά εφήμερα λόγω του ντόρου που κάνει,του αρνητικού και όχι του έργου του,δεν προσφέρει παρά μια ακόμα εξυπηρετησούλα στην απολιτίκ εσωστρέφεια.
Να μιλήσουμε λοιπόν βάσει της υστερικής-αντιαριστερής στην ψύχα της, τι,δεν το βλέπουμε;η πλειοψηφία των τωρινών δεν υποστηρίζουν τον λαό,η παθογενής και ψιλοζαβή αριστερά είναι το μόνο που τους κόφτει να στηλιτεύσουν-ωραία πασαρισμένης καραμέλας περί των "σταλινικών", των "στρατευμένων" κτλ που τάχα είχαν με το στανιό το πάνω χέρι στις Τέχνες ως τώρα-μας κακόπεφτε δηλαδή τόση άνθηση,θα τρελαθούμε τελείως,ας έκανε τέχνη και η άλλη πλευρά που είχε το μαχαίρι και το πεπόνι και κυβερνούσε ως νικήτρια όπως γούσταρε την αποικία,αλλά βλέπεις αυτή είχε άλλες έννοιες, να φτιάξει μέσω των καθηγητάδων και των διανοουμένων της εκτός των άλλων και μια εκπαίδευση τρύπια από παντού,χρησιμότατο πράγμα-ή να αρχίσουμε να πιπιλάμε μονόπατα και εμείς με κίνδυνο να μας πουν λαϊκιστές και να μας βάλουν αυθαίρετες ταμπέλες και να γίνουμε ξανά σε ανούσιες και αναμασημένες κουβέντες από δυο χωριά χωριάτες, εκείνη την άλλη εξίσου μπαγιάτικη καραμέλα περί των συστημικών και των συμπλεόντων με την κυβέρνηση των αφεντικών και του κυρίου υπουργού υγείας πχ,που σκοτώνει αδιακρίτως κόσμο στα δημόσια νοσοκομεία κι ας είναι αυτό ακριβώς έτσι;
Επειδή λοιπόν όλα αυτά είναι συγκοινωνούντα δοχεία μη μας φαίνεται περίεργο που το σύστημα, το συγκεκριμένο κράτος,ας το πει καθένας όπως θέλει,έχοντας πρώτα φτιάξει ακριβώς τους τσακισμένους απολιτίκ και βεβαίως μαζί ξερόλες πολίτες που αυτό ήθελε,διαμόρφωσε και δίνει, στο εκφοβισμένο και χειραγωγημένο πλήθος και τους ανάλογους εκφοβισμένους και χειραγωγημένους ,απολιτίκ και ξερόλες διασκεδαστές,που πολύ αλαζονικά και βιαστικά αυταποκαλούνται δημιουργοί και δεν προτίθενται να χαλάσουν με τίποτα την ψευδεπίγραφη ζαχαρένια τους.
Πάντα πίστευα και πιστεύω πως κάθε άνθρωπος έχει ένα "ταβάνι". Σπάνια μπορεί να το ξεπεράσει. Η ιδιότητά του ως αναγνώστη μπορεί να βοηθήσει αλλά δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα το κάνει.
Κι εγώ αναρωτιόμουν για τους "πνευματικούς δημιουργούς" που λέει πιο πάνω η Βιβή Γ. και την σιωπή τους όπως και συμφωνώ με τον Λύσιππο, "οι άνθρωποι είναι αυτό που είναι ανεξάρτητα από το τι διαβάζουν". Η προσωπική εξέλιξη και η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης του καθενός χρειάζεται περισσότερα - νομίζω - από τη διάθεση του καθενός να διαβάζει. Αντιλαμβάνομαι τι λέτε, το ασπάζομαι ως ένα σημείο αλλά η πραγματικότητα είναι δυστυχώς διαφορετική.
Η σύγκριση, φίλοι-μου,
δεν είναι μεταξύ των ανθρώπων που διαβάζουν και των ανθρώπων που δεν διαβάζουν.
Ναι, φυσικά, τότε,
σε ποσοστιαία βάση οι αναγνώστες πιθανόν να είναι πιο ψαγμένοι, πιο ευαισθητοποιημένοι, πιο σκεπτόμενοι... από τους άλλους.
Όμως, η σύγκριση γίνεται με έναν ιδεατό πήχυ,
με την αναμενόμενη δράση,
με το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, καθώς περιμένει εύλογα κανείς να είναι πιο ενεργός ένας άνθρωπος που έχει εντρυφήσει σε μεγάλους στοχαστές, σε ενεργούς ακτιβιστές, σε πνεύματα που πυρπολούν μυαλά με την πέννα-τους.
Ένας τέτοιος αναγνώστης
(προφανώς τέτοιος, Λύσιππε, αφού οι άλλοι είναι καταναλωτές ευπωλήτων με μικρή ημερομηνία λήξης)
θα έπρεπε να έχει συνείδηση, κοινωνική ευθύνη, πολιτικό τσαγανό...
Πατριάρχης Φώτιος
Βιβή,
έχεις δίκιο (και δεν το είχα σκεφτεί έτσι).
Οι αναγνώστες λειτουργούν παθητικά, γιατί αφενός είναι θύματα μιας χειραγωγημένης (σκόπιμης) απάθειας,
αλλά και επειδή η λογοτεχνία παλιότερα ήταν απολιτική και ιδιωτεύουσα,
με αποτέλεσμα να γαλουχήσει μια ανάλογη γενιά αναγνωστών.
Σήμερα, όμως, αυτό δεν ισχύει τόσο έντονα,
γιατί έχουμε δείγματα ψαγμένων συγγραφέων, πολιτικών μυθιστορημάτων, ελεύθερων ψυχών.
Η λογοτεχνία και κυρίως το διήγημα
επαναφέρει το πολιτικό, το κοινωνικό, τους μεγάλους προβληματισμούς της κοινωνίας.
Να ευελπιστούμε λοιπόν για την επόμενη γενιά;
Πατριάρχης Φώτιος
Ρειμόντ,
πιστεύεις λοιπόν,
πράγμα που πολλοί έχουν υποστηρίξει, όπως ίσως ρεαλιστικά λέει και ο Ζουμπουλάκης (στο ποστ-μου),
ότι η λογοτεχνία δεν έχει καμιά επίδραση;
Δεν θα διαφωνήσω ολοκληρωτικά, γιατί κι εγώ διχάζομαι για την επίδρασή-της στον χαρακτήρα του ανθρώπου:
από τη μια, είναι ένα κλειστό σύμπαν όπου ό,τι γίνεται μένει μέσα στις σελίδες,
από την άλλη είναι μια χαραγματιά ιδεών και δη "ηθικών" (με την ευρύτερη έννοια) παροτρύνσεων,
ή καλύτερα κοινωνικών αφυπνίσεων.
Νομίζω ότι πρέπει να επαναφέρουμε στο προσκήνιο την κοινωνική-της διάσταση
και να πάψουμε να τη βλέπουμε ως παρένθεση στη ζωή-μας.
Πατριάρχης Φώτιος
ο πατρίκιος έχει πει και κάτι άλλο.
Από τη στάση μου
προς τη ζωή
βγαίνουν
τα ποιήματά μου.
Μόλις υπάρξουν
τα ποιήματά μου
μια στάση μου επιβάλλουν
αντίκρυ στη ζωή.
θ.
Θ,
καλημέρα.
Φυσικά ο ποιητής αναλαμβάνει το χρέος-του απέναντι σε όσα έζησε και απέναντι στους αποδέκτες-του.
Εμείς μιλάμε όμως για τον
α ν α γ ν ώ σ τ η.
Αυτός τι κάνει;
Πατριάρχης Φώτιος
Αγαπητέ Φώτιε οι άνθρωποι με... ανεπτυγμένη κοινωνική συνείδηση δεν περιμένουν τη λογοτεχνία για να "ξεσηκωθούν". Μακάρι να συνέβαινε αυτό που λέτε για τους υπόλοιπους, θα ήμουν από τους πρώτους που θα το χαιρόταν. Από εκεί και πέρα θεωρώ ότι για την πλειοψηφία των αναγνωστών υπάρχει ο καναπές. Εκεί διαβάζουν, εκεί επαναστατούν. Λόγω επαγγέλματος τα τελευταία χρόνια έχω δει τόσα, έχω διαβάσει άλλα τόσα που ώρες, ώρες απορώ - σε σημείο εκνευρισμού - με τον ευνουχισμό αυτού του κόσμου. Απορώ με τους συγγραφείς που βγαίνουν να μιλήσουν και που οι περισσότεροι εξ αυτών κουνάνε το δάχτυλο - το παρακουνάνε μάλιστα - και δεν βρήκαν το χρόνο και τη διάθεση να γράψουν δύο αράδες για τον Άνθρωπο πλάι τους που αποδεδειγμένα υποφέρει. Πρόσφατα διάβασα ένα βιβλίο του Ισιγκούρο "Ένας Καλλιτέχνης του Ρευστού Κόσμου", εκδ. Εστία που διαπραγματεύεται αυτή την ιδιότητα του δημιουργού. Πρέπει και μπορεί να έχει λόγο στα κοινά του κόσμου του - ειδικά όταν αυτός ο κόσμος υποφέρει - ή μένει αφοσιωμένος στο έργο του και ως εκεί;
Κι ο αναγνώστης; Θα το κάνω πιο πρακτικό. Πόσοι απ' τους αναγνώστες δεν βιώνουν στο πετσί τους τη σημερινή αναλγησία; Πόσοι δεν έχουν χάσει μισθούς, δουλειές, δικαιώματα; Εάν δεν τους έχουν ξεκουνήσει αυτά, πως περιμένουμε να τους ξεκουνήσει η λογοτεχνία;
Συγγνώμη για το μακροσκελές σχόλιο :)
Ρειμόντ,
"Πόσοι δεν έχουν χάσει μισθούς, δουλειές, δικαιώματα; Εάν δεν τους έχουν ξεκουνήσει αυτά, πως περιμένουμε να τους ξεκουνήσει η λογοτεχνία;¨
αυτή η τελευταία-σου πρόταση είναι και η πιο πειστική, η πιο αποσταγματική, η πιο καίρια...
Ας πάρουμε όμως το νήμα από την αρχή:
1. όλοι παραδεχόμαστε ότι η κοινωνική συνείδηση δεν είναι γενετική-κληρονομική περιουσία.
2. Εφόσον αυτή αναπτύσσεται, υπάρχουν μηχανισμοί που τη διαμορφώνουν, όπως η οικογένεια, το σχολείο, τα ΜΜΕ κ.ο.κ.
3. Σ' αυτούς θα έβαζα και το βιβλίο, αφού περιμένω να είναι μια ουσιαστική μορφή παιδείας
4. Δεν περιμένω φυσικά να μας ξεσηκώσει και να μας κάνει να επαναστατήσουμε απέναντι στην καθεστηκυία τάξη
5. Περιμένω όμως να μας κάνει πιο κοινωνικά ευαισθητοποιημένους
6. Δεν είναι δυνατόν να κοιμόμαστε εφησυχασμένοι, να διαβάζουμε για κοινωνική αδικία, για σήψη, για ποικίλες μορφές παθογένειας, για διαφθορά, για ανεργία, για ναρκωτικά, για δράματα πίσω από τις κλειστές πόρτες και να τα θεωρούμε κομμάτι ενός ψεύτικου κόσμου, όπως οριοθετείται ο μυθιστορηματικός χώρος.
7. Και φυσικά μέσα σ' αυτούς τους επαναπαυμένους βάζω και τον εαυτό-μου
8. Ναι, δεν περιμένω από τη λογοτεχνία να μας βγάλει στους δρόμους, αλλά τουλάχιστον να μας κάνει να σκεφτούμε και έξω από το βιβλίο...
Πατριάρχης Φώτιος
Η τέχνη δεν μπορεί να ετοιμάζει την κοινωνική ανατροπή - δεν έγινε ποτέ. Ούτε ο Αισχύλος μίλησε για το αίσχος της δουλείας, ούτε ο Σαίξπηρ ασχολήθηκε με τους δουλοπάροικους στα φέουδα των βαρόνων, ούτε ο Θερβάντες με τις εκατόμβες ινδιάνων απ' τα ισπανικά μουσκέτα. Η τέχνη στοχεύει αλλού, βαθύτερα από την πολιτική ή την ιδεολογία, εκεί που κρύβεται η ανθρώπινη ουσία, ο πόνος του έρωτα και του θανάτου.
"Τα υπόλοιπα είναι για τους κοινωνιστές", όπως έλεγε ο Ιωάννου.
Γορίλας... θα διαφωνήσω σε αυτό. Ένας Ντίκενς έκανε τον κόσμο να δει με άλλο μάτι τις αδικίες στη Βικτωριανή Αγγλία. Ένας Ζολά τα έβαλε με ολόκληρο το δικονομικό σύστημα της Γαλλίας βοηθώντας στην αποκάλυψη μιας κατάφωρης αδικίας. Οι Άθλιοι του Ουγκό έγιναν το ευαγγέλιο των απανταχού κατατρεγμένων. Όλοι αυτοί και άλλοι τόσοι ενέπνευσαν ανθρώπους με τα γραπτά τους. Και ο Θούριος, και ο Ύμνος στην Ελευθερία και οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Τέχνη είναι. Τα κείμενα είναι εκεί και μας περιμένουν. Το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς.
**Αγαπητέ Φώτιε με βρίσκει 100 % σύμφωνο το τελευταίο σου σχόλιο.
Αγαπητέ Πατριάρχη,
θα μου επιτρέψετε να εκφράσω τη γνώμη μου με την τελευταία μου ανάρτηση http://logotexnia-filoteo.blogspot.gr/2014/03/blog-post_21.html
Ευχαριστώ πολύ και συγγνώμη αν εκμεταλλεύομαι τον χώρο σας.
Γορίλα,
ο Ρειμόντ με πρόλαβε
και πολύ εύστοχα ανέφερε πολλά παραδείγματα κοινωνικά ενεργής λογοτεχνίας.
Δεν είναι επομένως θέμα υλικού, αλλά θέμα αξιοποίησής-του
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος
Filoteo,
και μένα τα σταφύλια της οργής προκάλεσαν πολύ έντονα συναισθήματα
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος
Ο γορίλας και η νοημοσύνη του...
trs,
μην αποδίδεις στη νοημοσύνη
και μην υποβιβάζεις
ό,τι δεν σε βρίσκεις σύμφωνο.
Πατριάρχης Φώτιος
οκ, διορθώνω πάραυτα:
Ο νομπελίστας γορίλας και η νοημοσύνη του...
Πατριάρχη Φώτιε, δεν κατάλαβα τίποτα. Ποιο είναι το ζητούμενο από την λογοτεχνία; Η πανεύκολη συναισθηματική διέγερση (εφήμερη και αναποτελεσματική επί της ουσίας) για επικαιρικά θέματα ή η δύσκολη αλλαγή νοοτροπιών που συνεπάγεται, μακροπρόθεσμα, βαθιές πολιτισμικές και κοινωνικοπολιτικές αλλαγές;
Τι κείμενα παράγονται σήμερα; Τι κείμενα προβάλλονται, πώς, από ποιους και γιατί; Βοηθάει να ελέγχεται ξεχωριστά ο αναγνώστης;
Καλημέρα
Ελ,Ελ
Ελ,Ελ,
αυτή "η δύσκολη αλλαγή νοοτροπιών που συνεπάγεται, μακροπρόθεσμα, βαθιές πολιτισμικές και κοινωνικοπολιτικές αλλαγές",
για μένα,
ισοδυναμεί καταρχάς με την ενστάλαξη
μέσα στον συνειδητό αναγνώστη
της έγνοιας για το κοινωνικό γίγνεσθαι.
Σιγά σιγά, σε αργές εσωτερικές αλλαγές,
σε έναν διαρκή επανακαθορισμό της νοοτροπίας-μας.
Όλη αυτή η τεκτονική ζύμωση
θα οδηγήσει σε πρώτη φάση
στη συζήτηση,
στην ενασχόληση με τα έξω της λογοτεχνίας δεδομένα,
σε ένα συνεχές ξανακοίταγμα της πραγματικότητας
και, ίσως, σε μια πιο ενεργή εμπλοκή μ' αυτήν.
Κάπως έτσι τα βλέπω. Εσύ;
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος
Εγώ νομίζω, Πατριάρχη Φώτιε, ότι όλη η δυσκολία έγκειται, ακριβώς, στο τι συνειδητοποιεί, μέσα και από την λογοτεχνία, όχι μόνο ο συστηματικός αλλά ο κάθε αναγνώστης, σχετικά με τον εαυτό του, το άμεσο, το ευρύτερο και το παγκόσμιο περιβάλλον του, χωρικά και χρονικά.
Το κοινωνικό γίγνεσθαι είναι ξεκομμένο από αυτόν τον ίδιο ως ψυχική-πνευματική και συμπεριφορική-υλική υπόσταση; Είναι κάτι έξω απ' αυτόν και αυτός είναι κάτι έξω απ' αυτό;
Είναι όλα αντικείμενα παρατήρησης ή υποκείμενα ερμηνείας και δράσης;
Κατ' εμέ είναι το δεύτερο, θεωρώντας τα, όμως, και η λογοτεχνία ως αντικείμενα σε τι αλλαγές μπορεί να συμβάλλει; Θα παραμένει στις διαπιστώσεις, ενδεχομένως να ολισθαίνει σε επιζήμιες παλινδρομήσεις και το πιθανότερο είναι να συντηρεί λυσσωδώς την... συντήρηση.
Συνεπώς, ένας "νέος" συνειδητός αναγνώστης δεν μπορεί να υπάρξει έξω από μία νέα συνειδητή λογοτεχνία. Με συνείδηση της μεταβλητότητας του status quo, με συμπερίληψη προηγούμενων ιδεών που αποτελούν στοιχεία φέροντος οργανισμού, με απόρριψη στοιχείων που δεν είναι πλέον λειτουργικά και, κυρίως και απαραιτήτως, με την ανάπτυξη νέων ιδεών στη βάση της ερμηνείας του ανθρώπου και του κόσμου σε όλες τις εκδηλώσεις τους και τις μεταξύ τους σχέσεις.
Και, βέβαια, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας, ότι η Τέχνη από μόνη της δεν οδήγησε ποτέ την ανθρωπότητα στο επόμενο εξελικτικό της στάδιο, μαζί όμως με την Επιστήμη και την Φιλοσοφία αποτέλεσαν τους προπομπούς κάθε μεγάλης επανάστασης.
Υπό αυτές τις προϋποθέσεις μπορώ να συμφωνήσω κι εγώ, Πατριάρχη Φώτιε, με το σκεπτικό σας αλλιώς φοβάμαι ότι μεταπίπτουμε στη θλιβερή προπαγάνδα των μμε και την ακόμη θλιβερότερη μεταφορά λαζοπουλικών προτύπων στην λογοτεχνία.
Ε, τα τελευταία ερωτήματά μου ρητορικά ήταν... όλοι ξέρουμε τι παίζει...
Καλό βράδυ
Ελ,Ελ
Ελ,Ελ,
ομολογώ ότι έγραψες σε πολύ υψηλό επίπεδο λόγου
και το φτωχό μυαλό-μου
δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει πλήρως τη σκέψη-σου
(δεν μιλάω ειρωνικά).
Δύο σημεία ωστόσο κρατώ και σχολιάζω:
1. αν καταλαβαίνω καλά,
η λογοτεχνία είναι κι αυτή ένα σημείο θέασης του κόσμου,
ο οποίος δεν είναι έξω από το βλέπον υποκείμενο,
αλλά είναι κομμάτι-του.
Εδώ αναρωτιέμαι: ποιος κόσμος; ο κόσμος της καθημερινής εργασίας, της οικογένειας, της ψυχαγωγίας; ή ο κόσμος της κοινωνίας, της παγκοσμιοποίησης, της έξω από τον κύκλο-μας περιοχής;
Δηλ. ο κόσμος της ιδιωτικής ζωής ή της δημόσιας;
Γιατί ο δεύτερος για πολλούς είναι μάλλον πολύ μακριά, μια τηλεοπτική εικόνα που μένει εκεί.
2. Συμφωνώ ότι η ανανεωτική λογοτεχνία μπορεί να οδηγήσει
στη θέαση και την ανατροπή του κατεστημένου κόσμου.
Συμφωνώ, αν καταλαβαίνω καλά (επαναλαμβάνω),
ότι η ανάγνωση από μόνη-της
δεν είναι ικανή συνθήκη αλλαγής της αναγνωστικής νοοτροπίας.
Συμφωνώ ότι η ίδια η λογοτεχνία συχνά είναι συντηρητική,
όχι στις ιδέες,
αλλά στον τρόπο οικοδόμησης της ζωής-μας.
Άρα μας οδηγεί σε μια ιδιωτεία
(και με τις δύο σημασίες της λέξης).
Με βοήθησες να συνειδητοποιήσω ένα-δυο πράγματα.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος
Πατριάρχη Φώτιε, έχετε δίκιο.
Κάπως ασύντακτες οι σκέψεις μου,
αλλά δεν πειράζει, έμπειρος είστε
και καταλάβατε. Καλά επικοινωνήσαμε.
Καλό βράδυ :)
Ελ,Ελ
Δεν είχα την υπομονή να διαβάσω όλα τα σχόλια αλλά θα ήθελα να πω ότι η λογοτεχνία που παράγεται σήμερα έχει στόχους διαφορετικούς από την λογοτεχνία του παρελθόντος. Είναι ναρκισσιστική και δεν καθρεφτίζει τίποτα πέρα από εντυπωσιακά σχήματα λόγου. Οι αναγνώστες δεν διαβάζουν για να βρουν το νήμα της επικοινωνίας με τον κόσμο αλλά για να πουν ότι έχουν διαβάσει τον τάδε. Η λογοτεχνία δεν πυροδοτεί διάλογο διότι δεν συνδιαλέγεται ούτε με τον εαυτό της
Post a Comment