Thursday, January 31, 2008

Coffee 52. Κώστας Ακρίβος

Ο θάνατος του Χριστόδουλου και η σημερινή κηδεία του ευνοεί αναγνώσεις και προβληματισμούς για τον Θεό και τη θρησκεία σε έναν κόσμο που δεν βλέπει τα πράγματα όπως ο Παπαδιαμάντης ή ο Κόντογλου.
Κώστας Ακρίβος, “ΠανΔαιμόνιο”
Δύο συγγραφείς ασχολούνται με το ίδιο θέμα: ο Αλεξάκης (βλ. ποστ της 12.1.2008) και ο Ακρίβος καταπιάνονται με το Άγιο Όρος. Η βασική διαφορά είναι ότι ο Ακρίβος –άσχετα από το τι δηλώνει ως πρόθεσή του- πραγματεύεται το θέμα του άβατου: ένας μοναχός-ψαρά, ο Νήφων, συναντά στο πέλαγος μια ψαροπούλα (που έλεγε κι ο Μυριβήλης), συνάπτει κάποια στιγμή δεσμό μαζί της, την αφήνει έγκυο κι αυτή από δαιμονικές συγκυρίες βρίσκεται στο κελί του στον Άθω, όπου γεννά.
Το θέμα έγκειται στην προσπάθεια διατήρησης του άβατου αλλά και της παρθενίας του μοναχού σε έναν κόσμο που δαιμονικά βαίνει προς άλλες κατευθύνσεις κι όλες οι διαβολικές συμπτώσεις μπορεί να είναι εναντίον μας. Ο Ακρίβος πλάθει το θέμα με εναλλαγή τριτοπρόσωπης αφήγησης και ποικίλων εξωλογοτεχνικών κειμένων (αναφορά, επιστολή, μέιλ κ.λπ.), μορφολογική επιλογή που δεν πετυχαίνει να δώσει πραγματική πολυφωνία στο έργο. Γενικά αυτή η μίμηση του Βαλτινού έχει στοιχειώσει τον Ακρίβο (βλ. και “Κίτρινο ρώσικο κερί”). Όλα αυτά δίνονται εν είδει αστυνομικού μυθιστορήματος, αφού ξεκινούν με την ανεύρεση της νεκρής κοπέλας στο κελί του Νήφωνα: ωστόσο η αστυνομική ένταση δεν διατηρείται σε υψηλό επίπεδο, καθώς το βάρος δίνεται σε μία χαρτογράφηση των συνθηκών, χωρίς πολλούς υπόπτους και υποψίες, παρά μόνο στο τελευταίο τέταρτο του βιβλίου όπου η δράση κορυφώνεται με πετυχημένα βήματα.
Διάβασα τις προάλλες την κριτική του Β. Χατζηβασιλείου στην Ελευθεροτυπία (18.2.2008), ενώ παράλληλα είχα ξεκινήσει το βιβλίο. Εντοπίζει προβλήματα στη σκιαγράφηση των προσώπων, ιδίως του Νήφωνα και του πνευματικού του, του γέροντα Γεδεών, ο οποίος -τώρα που το σκέφτομαι- μοιάζει με τον τυφλό μοναχό στο “Όνομα του Ρόδου” (με εμμονές, προσπαθεί να βάλει φωτιά και άλλα ανάλογα), αλλά αποδεικνύεται λιγότερο αποφασιστικός.
Εγώ θα έλεγα ότι το σοβαρότερο πρόβλημα του μυθιστορήματος είναι η αδυναμία του Ακρίβου να δείξει την εσωτερική δραματικότητα του Νήφωνα, όλο τον αγώνα του να αντισταθεί στον πειρασμό, όλη την ταλάντευση από την αγνότητα στην αγάπη, από το καθήκον του ως μοναχού στην πατρική του ευθύνη κ.ο.κ. Ο αναγνώστης διαβάζει επιφανειακά ένα θέμα με πολύ βάθος, ένα τραγικό –με την αρχαιοελληνική σημασία- συμβάν που κάποιος θα μπορούσε να το κάνει μια συνταρακτική –δεν εννοώ σκανδαλοθηρική- ιστορία.


Πατριάρχης Φώτιος

Monday, January 28, 2008

Χριστόδουλος

Πέθανε σήμερα ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος.

Τα λάθη του ας τα συγχωρέσει ο Θεός, την προσφορά του ας την αξιοποιήσει η Εκκλησία και ο ελληνικός λαός.

Thursday, January 24, 2008

Καφές με λικέρ: Νένη Ευθυμιάδη

Νένη Ευθυμιάδη:
Ο γιος του Μπίλυ Μπλου”

Η Νένη Ευθυμιάδη παίζει ασύστολα με τους ήρωές της, με την πλοκή, με τον αναγνώστη. Του σερβίρει …αστυνομικό-μυστικές υπηρεσίες και συνομωσίες, αλλά μέσα σ’ όλα αυτά παρωδεί και αντιμετωπίζει ανατρεπτικά την κοινωνία και τη διαμόρφωση των ανθρώπινων σχέσεων μέσα σ’ αυτή. Θα ήθελα να δω μια κριτική ανάλυση των αλληλοδιαπλεκόμενων καταστάσεων, γιατί πολλά επίπεδα που ξεπετάγονται στο μυθιστόρημα δεν αφήνουν μια ράθυμη ανάγνωση όπως αυτών των εορταστικών ημερών να τις σταθμίσει αναλόγως.
Τι είδα εγώ; Είδα μια παρωδία που δεν σταματά στο αστυνομικό μυθιστόρημα, όπως η ίδια είπε κάπου. Παρωδείται ο τρόπος που κάθε κοινωνία βλέπει τον εαυτό της και γι’ αυτό ένα σωρό αφέλειες, που αν τις βλέπαμε στα σήριαλ θα τις αποδεχόμαστε, έρχονται να αναιρέσουν τον εαυτό τους κι έτσι να δείξουν πόσο στραβή πορεία έχει πάρει ο σύγχρονος κόσμος. Οικογενειακές απιστίες, φιλικές πισώπλατες μαχαιριές, οικονομικές καταχρήσεις, αλλά και προσωπικές ενοχές, τύψεις, δείγματα ευσυνειδησίας που η κοινωνία δεν αφήνει τον άνθρωπο να αναπτύξει και να αξιοποιήσει.
Δεν ξέρω αν το βιβλίο αξίζει περισσότερο. Αν δηλαδή σε σχέση με το στίγμα της συγγραφέως, που έχει δείξει ως τώρα, είναι κάτι καλύτερο ή χειρότερο. Ούτε μπορώ να πω ότι το απόλαυσα περιμένοντας τι θα γίνει μετά. Βρήκα όμως ότι πίσω από την επιφάνεια μια τραγελαφικής ιστορίας, βρίσκεται μια βαθιά ανατομία διανθρώπινων και κοινωνικών σχέσεων που θέλει υπομονή για να ξετυλιχθεί.


Πατριάρχης Φώτιος
24.1.2008

Sunday, January 20, 2008

Πολυσυλλεκτική ποικιλία καφέ: Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Λεξικό της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Τέτοιες δουλειές τις ζηλεύεις. Λες, να το έχω στη βιβλιοθήκη μου, για να μπορώ να βρίσκω σαν σε χάρτη τα ποιος, τι και πότε της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το 2500σέλιδο λεξικό των εκδόσεων Πατάκη (ΛΝΕΛ) με επιμελητές κατά χρονική σειρά τους Μ. Μερακλή, Κ. Μητσάκη, Β. Πούχνερ, Αλ. Ζήρα και Λ. Κουζέλη και πάνω από 100 ειδικούς επιστήμονες καλύπτει αναγνωρισμένα όλα τα μικρά και μεγάλα κενά (με τις όποιες ατέλειες και ελλείψεις) της λογοτεχνίας μας.
Το εξαιρετικό επίσης είναι ότι το λεξικό διαβάζεται σαν υπερκείμενο με τις παραπομπές από το ένα λήμμα στο άλλο σαν κόμβοι ενός ηλεκτρονικού αρχείου που ανοίγει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη νέα πεδία σκέψης. Από την πεζογραφία στη θεωρία της λογοτεχνίας κι από την ποίηση στην κριτική, από τις εξωτερικές επιδράσεις μέχρι τα περιοδικά κι από τις ξένες λογοτεχνίες μέχρι τους όρους της μετρικής και της αφηγηματολογίας.
Οι ειδικοί του χώρου το υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες, γιατί τους έλυσε τα χέρια από πλευράς της ανεύρεσης πραγματολογικού υλικού. Μέχρι τώρα καταγράφηκαν πλείστες (θετικές) αντιδράσεις, αρκετές επιφυλάξεις και μια σύγκρουση ογκολίθων (ο Κούρτοβικ και ο Ζήρας διαπληκτίστηκαν, όχι τόσο για το λεξικό όσο με αφορμή το λεξικό). Θα ήθελα να κάνω μια μικρή περιδιάβαση:
Τα Νέα, 3.11.2007: “δεν περιορίζεται απλώς στην ξερή κατά αλφαβητική σειρά παράθεση των Ελλήνων συγγραφέων, αλλά τους διασταυρώνει λειτουργικά με την αρχαία ελληνική, λατινική, ευρωπαϊκή και ευρύτερα, θα έλεγα, μεταφρασμένη στα ελληνικά παγκόσμια γραμματεία, με τα αισθητικά ρεύματα, τις εθνικές λογοτεχνίες, τους διεθνείς περί τη συγγραφή όρους και τις συγγενείς προς τη λογοτεχνία τέχνες και ανθρωπιστικές επιστήμες
Μ. Δούκα, Τα Νέα, 3.11.2007: “ακόμη και ο πιο δύστροπος, ο πιο αυστηρός, ο πιο απαιτητικός, ή και ο πιο κακόβουλος αναγνώστης δεν θα μπορούσε να μην αναγνωρίσει ότι τούτο το ογκώδες βιβλίο υποδομής με την αμεσότητα λεξικού, τον αναστοχασμό ιστορίας και την ευρύτητα εγκυκλοπαίδειας, μοναδικό στο είδος του στον τόπο μας, θα αποτελέσει δικαιωματικά, χάρη στην πολυμέρεια, τη μεθοδικότητα και το εύρος του, σταθμό στην περιπέτεια καταγραφής του νεοελληνικού λόγου
Τ. Καγιαλής, Τα Νέα, 3.11.2007: “Στα θετικά του ΛΝΕΛ θα πρέπει να προσμετρηθεί η συμπερίληψη λημμάτων για ποικίλους θεσμικούς φορείς της λογοτεχνικής δραστηριότητας (περιοδικά, εκδοτικοί οίκοι, εκπαίδευση, ιδρύματα, σύλλογοι κ.ά.), η βιβλιογραφική τεκμηρίωση, αλλά και η αναφορά σε πολλούς ελάσσονες, νεώτατους ή άγνωστους συγγραφείς, ακόμη και σε πρόσωπα αμφίβολης, θα έλεγε κανείς, «συγγραφικής ιδιότητας».” και “Στην πραγματικότητα, το ΛΝΕΛ φαίνεται να φιλοδοξεί να συμπεριλάβει καθετί που θα μπορούσε να σχετίζεται συνειρμικά με τα νεοελληνικά γράμματα στο μυαλό κάποιου αναγνώστη. Αυτός ο βουλιμικός σχεδιασμός, ωστόσο, αποδυναμώνει την εγκυρότητα και τη χρηστική αξία του έργου, απειλώντας να το καταστήσει αμέθοδο και άνισο εγκυκλοπαιδικό συμπίλημα περί παντός του λογοτεχνικού (και ποικίλων άλλων, συναφών και μη, θεμάτων)·” και “Γενικότερα, τα σχόλια επί συγγραφέων (ιδίως σύγχρονων) δίνουν πολλές φορές την εντύπωση πως εκφράζουν προσωπικές
Δ. Ραυτόπουλος, Τα Νέα, 3.11.2007: “Τα «θεωρητικά» λήμματα του ΛΝΕΛ, ωστόσο, αποφεύγουν επίμονα την αναφορά στα ελληνικά γράμματα, ακόμη και όταν πρόκειται για ρεύματα με διαπιστωμένες και έντονες νεοελληνικές συνάφειες, όπως π.χ. η αγγλοσαξονική «Νέα Κριτική» (4 σελίδες) ή για όρους ευρύτερης εμβέλειας (π.χ. «ερμηνεία», «αναγνωστικές θεωρίες» κ.ά.).” και “στο λήμμα «μαρξιστική κριτική» (7 σελ.) θα βρει πλούσιο υλικό για τις σχετικές επεξεργασίες στη Σοβιετική Ένωση και στη Δύση (με ειδικές ενότητες για Γαλλία, Μεγ. Βρετανία και ΗΠΑ), αλλά ούτε μια αράδα για τα νεοελληνικά πράγματα· […] Εντούτοις, στο λήμμα για τον Δημ. Ραυτόπουλο θα διαβάσει ότι υπήρξε «από τους σημαντικούς εκπροσώπους της μαρξιστικής κριτικής στη μεταπολεμική περίοδο»
Κ. Κατσουλάρης, Ελεύθερος Τύπος, 18.11.2007: Το έργο αποπνέει φροντίδα και μεράκι, γίνεται ένα “διαδικτυακό πόρταλ” που παρακινεί τον αναγνώστη να το ξεφυλλίσει, ενώ κρίνεται ορθή η καταγραφή σ’ αυτό όλων των συγγραφέων, ακόμα κι αν δεν έχουν μέχρι τώρα μεγάλο και αξιοπρόσεκτο έργο. Αυτό όμως καταστρατηγείται σε άπειρα έργα, τίτλους μυθιστορημάτων, συλλογών κλπ., τα οποία, παρόλο που καταγράφονται διάσπαρτα, δεν λημματογραφούνται ξεχωριστά.
Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 1.12.2007: “Το λεξικό αυτό είναι ένα πλέγμα από ανόμοια σύνολα, που και αυτά έχουν σχηματιστεί με ανόμοια μεθοδολογία, και απαιτείται μακρόχρονη, επισταμένη μελέτη των δυόμισι χιλιάδων μεγάλου σχήματος, πυκνοτυπωμένων σελίδων του για να διαπιστωθεί πώς (και αν) αυτές οι ενότητες συνεργάζονται και αλληλοστηρίζονται.” και “Όταν, δηλαδή, το πρωτόλειο ενός ή μιας συγγραφέως αρκεί για να του/της εξασφαλίσει λήμμα στο λεξικό, πράγμα που συμβαίνει σε πάμπολλες περιπτώσεις, δεν νοείται να αποκλείονται άλλοι συγγραφείς, που τα βιβλία τους συνοδεύτηκαν από επαρκή, κατά το πλείστον θετική κριτικογραφία, μερικά μάλιστα βρήκαν σημαντική αναγνωστική ανταπόκριση. […] Οι περισσότεροι από τους παραπάνω συγγραφείς κινούνται έξω από τα όρια της mainstream λογοτεχνίας. Τα βιβλία τους εκφράζουν (ή τουλάχιστον εξέφραζαν την εποχή που γράφτηκαν) ανορθόδοξες έως αιρετικές αντιλήψεις για θέματα όπως η τρομοκρατία, η κρατική καταστολή, ο χαρακτήρας της ελληνικής κοινωνίας, οι ερωτικές και οικογενειακές σχέσεις ή και η ίδια η λογοτεχνία, ιδίως όταν τα κείμενά τους αντιστέκονται στις καθιερωμένες ειδολογικές κατατάξεις. Μερικοί, όπως η Μπαλτά, ο Φάρας και η Χάλλοφφ, είναι εκπρόσωποι του περιθωριακού ακόμη, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέροντος και προοπτικά σημαντικού φαινόμενου της γραμμένης από αλλόχθονες ελληνικής λογοτεχνίας, που αγνοείται ολοκληρωτικά από το λεξικό.
Β. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 25.11.2007: “Στ. Πατάκης: «Ωστόσο, δεν πιστεύει ότι η προσπάθεια τελειώνει μ' αυτή την απόπειρα λεξικογράφησης της νεοελληνικής λογοτεχνίας, αφού, όπως γράφει κοιτώντας προς το μέλλον, «αυτοί που με οποιονδήποτε τρόπο ασχολούνται με τη νεοελληνική λογοτεχνία δεν θα σταματήσουν να διαβάζουν ή να μελετούν. Και έπειτα θα υπάρξουν οπωσδήποτε κάποιοι που θα κρίνουν ή θα σχολιάσουν το έργο αυτό. Ο χρόνος θα μας δώσει υλικό καινούργιο, που θα προέλθει από τις παραπάνω διεργασίες. Με αυτό το υλικό το λεξικό σε επόμενες εκδόσεις θα εμπλουτιστεί. Ας ευχηθούμε μόνον οι διάδοχοί μας να έχουν ακόμα μεγαλύτερη από μας υπομονή και επιμονή»
Αλ. Ζήρας, διαβάζω, Ιανουάριος 2008: Η καταγραφή των λημμάτων δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πλήρης και φυσικά έγινε με κάποια (στοιχειώδη) κριτήρια· είναι επομένως αξιολογική. Παρά τις ελλείψεις και τις ανισοκατανομές, το ότι δεν περιελήφθησαν κάποιοι δεν οφείλεται σε ιδεολογικούς αποκλεισμούς, ενώ υπάρχουν πάμπολλοι συγγραφείς του εξωτερικού.
Γ. Γεωργουσόπουλος, Τα Νέα, 19.1.2008: “Για δεκαεννέα ολόκληρα χρόνια δεκάδες συνεργάτες, ειδικευμένοι, παλιοί, έμπειροι και νέοι με αυξημένες σπουδές κατ΄ αρχάς οργάνωσαν το λημματολόγιο και κατέληξαν, γνωρίζοντας τις ελλείψεις και την άγνοια της πλειονότητας των Ελλήνων πάνω στα λογοτεχνικά πράγματα, στην απόφαση το Λεξικό να έχει ένα ευρύ περιεχόμενο. Έπρεπε να αναφέρεται σε πρόσωπα, να αναλύει έργα, να ερμηνεύει όρους, να καταγράφει σχολές, ρεύματα, τάσεις και να περιέχει πηγές, εργαλεία και τεχνικές
Ελ. Κοτζιά, Η Καθημερινή, 20.1.2008: “Οι παρατηρήσεις μου πάντως αυτές είναι αναμφίβολα ήσσονος σημασίας αν λάβει κανείς υπόψη του τις θετικότατες πλευρές του «Λεξικού», τα δεκάδες λόγου χάρη συστηματικά θεωρητικά λήμματα του Νικήτα Παρίση ή την τεράστια γραμματολογική συμβολή του Αλέξη Ζήρα. Στα χρόνια που ακολουθούν η υπεύθυνη σύνταξης Λαμπρινή Κουζέλη θα πρέπει να συνεχίσει την πνευματική αυτή επιχείρηση φροντίζοντας αφ’ ενός για την επανόρθωση των ανακριβειών και αφ’ ετέρου για την ομογενοποίηση, όσον αφορά τη μέθοδο ανάπτυξης, της λεξικογραφικής ύλης. Ένα εξαιρετικά χρήσιμο Λεξικό θα γίνει ακόμα καλύτερο.
Γ. Βαρβέρης, Η Καθημερινή, 20.1.2008: “Οι μεγάλες αρετές των λημμάτων του τόμου είναι η σαφήνεια, η κατά το δυνατόν πληρότητα σε εργοβιογραφικά στοιχεία και, ιδιαίτερα η κριτική παρέμβαση, σύντομη και περιεκτική, παρέμβαση που χρειάζεται θάρρος, ιδίως όταν πρόκειται για ζώντες περιλαμβανομένους. Εξίσου διαφωτιστικές όσο και ευσύνοπτες είναι οι αναπτύξεις όρων και εννοιών, που ανατρέχουν στο ιστορικό τους παρελθόν και εξικνούνται μέχρι τους σύγχρονους καιρούς.
Τ. Δημητρούλια, Η Καθημερινή, 20.1.2008: “τα θεωρητικά άρθρα του λεξικού, επειδή προφανώς ακολουθούν ξένες πηγές αλλά και εμπεριέχουν λιγότερο την υποκειμενική θεώρηση, είναι πραγματικά, τα περισσότερα τουλάχιστον, πάρα πολύ καλά. […] Το συγκεκριμένο κομμάτι, της θεωρίας της λογοτεχνίας, […] διευκολύνει το φιλόλογο και τον επαρκή αναγνώστη, ώστε να μην ανατρέξει στο Λεξικό Λογοτεχνικών Ορων του Abrams, του Μαρκαντωνάτου ή στο εγχειρίδιο του λυκείου — όπου η συμβολή του Γ.Ν. Παρίση είναι καθοριστική, όπως και στο λεξικό.
Δ. Δημηρούλης, Η Καθημερινή, 20.1.2008: "Επιτέλους".
Μεθοδολογικά έχω κι εγώ μερικές απορίες, αλλά είναι δεύτερης μοίρας ή περιπτωσιολογικές και γι’ αυτό δεν θα τις εκθέσω. Άλλωστε ποιος θα μού απαντήσει, αφού δεν βρίσκω τις απαντήσεις μέσα στο ίδιο το λεξικό. Ούτως ή άλλως, το βασικό είναι ότι η νεοελληνική λογοτεχνία απέκτησε τον χάρτη της, ναι μεν με τους αχαρτογράφητους υφάλους, αλλά κυρίως με τα βασικά και λιγότερα βασικά σημεία της λογοτεχνικής μας ακτογραμμής. (Ίσως σε μια νέα έκδοση να περιλάβει και τα βιβλιοφιλικά ιστολόγια, ως συμβολές στην καταγραφή και αποτίμηση της νεοελληνικής πεζογραφίας!).



Πατριάρχης Φώτιος
20.1.2008

Saturday, January 19, 2008

Σκυταλοδρομία ποίησης

Παίρνω τη σκυτάλη από τον Librofilo, φίλο εν αναγνώσει, και δημοσιεύω κι εγώ ένα ποίημα στη σειρά αυτή των ιστολογίων που "πετάνε μπουκάλια στο πέλαγος", όπως έλεγε ο Σεφέρης:

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

Ενας σκληρός εραστής

Ο πόλεμος είναι εραστής σκληρός
Μας θέλει μόνο μια φορά
Μοναδική
Κι ύστερα μας αφήνει
Με το στόμα ανοιχτό
Σ' ένα χαντάκι
Με τα χέρια στη λάσπη
Και με την απορία
Για να του δοθούμε
Εμείς
Που τόσο αγαπήσαμε
Το δειλινό
Στο δρόμο του σπιτιού μας.
Είναι καλά ντυμένος
Φοράει καπέλο σιδερένιο
Καπνίζει τσιγάρα ακριβά
Και μας πληρώνει, αρκεί να πάμε
Μια φορά μαζί Του.
Αντιστεκόμαστε
Oχι από ηθική
Απλώς, γιατί δεν μας αρέσει
Ο Θάνατος.

Από την έκδοση «Μυθολογία και Μυθολογία δεύτερη»,Εκδόσεις Αγρα, 2007

Δεν ήξερα ότι έγραφε τόσο καλά ο Χατζιδάκις - με ενημέρωσε το news@e-poema.eu. Αφιερωμένο σε όσους αντιστέκονται στον πόλεμο.

Μακάρι να μπορούσαμε να βάλουμε έναν απλό στόχο: να διαβάζει ο καθένας μας ένα ποίημα κάθε μέρα, να το νιώθει, να το κουβαλά μαζί του στις δραστηριότητές του, να το κυοφορεί... Ίσως γίνει καλύτερη η ζωή μας και η διάθεσή μας.
(Πετάω το μπαλάκι στους:
Akamas
Eva Stamou
Roadartist
Θεοδόση Βολκώφ
Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, January 16, 2008

Freddito.Είμαστε όλοι μετανάστες

Είμαστε όλοι μετανάστες

Είναι η δεύτερη χρονιά που οι εκδόσεις Πατάκη διοργανώνουν διαγωνισμό διηγήματος με συγκεκριμένο θέμα. Πέρυσι το θέμα ήταν ο Γεώργιος Βιζυηνός. Ο τόμος που εκδόθηκε περιελάμβανε το διήγημα της νικήτριας Λουίζας Σπηλιωτοπούλου, καθώς και διηγήματα μελών της κριτικής επιτροπής. Ομολογώ ότι δεν είδα κάτι αξιόλογο.
Φέτος, το θέμα ήταν πιο αβανταδόρικο. Τα δεκαέξι χρόνια μετανάστευσης προς την Ελλάδα, η συμβίωσή μας με τους μετανάστες, οι δυσκολίες αλλά και οι συγγένειες, οι προκλήσεις τους αλλά και ο ρατσισμός μας είναι πεδίο λαμπρό για να αναρωτηθούμε το Εμείς σε αντιπαράθεση με αυτούς, ζητήματα εθνικής ταυτότητας αλλά και πολυπολιτισμικότητας. Βεβαίως, οι συγγραφείς αυτού του τόμου περισσότερο ασχολήθηκαν με θέματα καθημερινών επαφών και συμβίωσης στο πλαίσιο του στρατού, του σχολείου, της οικοδομής, στα σύνορα κ.α. Η μετανάστευση ως πεδίο συνάντησης με τον άλλο, αλλά και ως αναζήτησης μιας συλλογικής αυτογνωσίας παρέχει το πεδίο για την αναζήτηση των κατάλληλων αφηγηματικών τρόπων, που θα εξασφαλίσουν και το κατάλληλο αισθητικό αποτέλεσμα.
Και οι φετινοί συγγραφείς (τέσσερις διαγωνισθέντες και πέντ-έξι παλιότεροι) το καταφέρνουν αρκετά καλά. Ιδιαίτερα ο πρώτος νικητής Χρίστος Κυθρεώτης άφησε πολύ καλά δείγματα σε ένα διήγημα που αναφέρεται σε μια ομάδα χούλιγκανς και στον θρυλικό αρχηγό τους, ο οποίος αποδεικνύεται ότι είναι Αλβανός, δείγματα γραφής που επαγγέλλονται ένα δημιουργικό μέλλον.
Η εισαγωγή της Χαράς Νάτσινα είναι κατατοπιστική, ερμηνευτική και προπάντων διακριτική.

Πατριάρχης Φώτιος
16.1.2008

Saturday, January 12, 2008

Ελληνικός καφές με λουκούμι. Αλεξάκης



Βασίλης Αλεξάκης, “μ.Χ.”

Η γραφή του Αλεξάκη έχει μια ιδιαίτερη μαγεία. Χωρίς να παρασύρει τον αναγνώστη σε μια χιονοστιβάδα δράσης, τον κρατάει ζωντανό με ιδεολογικές σπίθες που προβληματίζουν και αναζωπυρώνουν τη σκέψη. Στα προηγούμενα βιβλία του συνδυάζει λεπτό χιούμορ, συχνά καρυκευμένο με ειρωνεία, συνειρμούς ιδεών που προκύπτουν μέσα από τα μικροεπεισόδια της πλοκής, κοσμοπολιτισμό αλλά και συνεχή επιστροφή στα νάματα της πατρίδας, είτε με τη μορφή της υπεράσπισης της γλώσσας (όχι μόνο της ελληνικής αλλά και οποιασδήποτε ξεφεύγει από τον ηγεμονισμό της γαλλικής μέσα στον οποίο ζει: βλ. “Οι ξένες λέξεις” όπου ασχολείται με τα σάνγκο), είτε με τη μορφή αναζήτησης της μητέρας.
Στο “μ.Χ.” επιστρέφει στην Ελλάδα για να δείξει την αποστροφή του προς τον αθωνικό κόσμο και γενικότερα τον Χριστιανισμό. Σε μια γαλλική κριτική μάλιστα επισημαίνεται ότι το μ.Χ. δεν σημαίνει απλώς μετά Χριστόν ως χρονικός προσδιορισμός, αλλά περισσότερο μετά Χριστόν ως ιδεολογική μετάβαση σε μια άλλη εποχή, μεταχριστιανισμική. Εξ αρχής δεν κρύβει την αποδοκιμασία του στον μοναχισμό, στο άβατο, στην ανούσια ζωή που ζουν οι μοναχοί και συνεχώς ο αφηγητής ρωτά όσους συναντά γιατί κάποιος αποφάσισε να γίνει μοναχός.

Αυτό που με ενοχλεί στον Αλεξάκη, παρόλο που είναι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς, είναι ότι βλέπει κάθε φορά τα πράγματα από μια συγκεκριμένη σκοπιά και δεν μετακινείται προς τις αλήθειες που δεν συνάδουν με τον κόσμο του. Ματιά κοσμοπολίτη, νεόπλουτου, δυτικοθρεμμένου, άνετου, προοδευτικού, με αυτοπεποίθηση και ιδεολογική αυτάρκεια. Στο “Ταλγκο” π.χ. χρησιμοποιεί έναν κοσμοπολιτικό αμοραλισμό, που επιβάλλει φυσικότητες του τύπου: όλοι είναι πλούσιοι, όλοι είναι σεξουαλικοί και απελευθερωμένοι, ένα είδος ελιτισμού. Σε σημερινή συνέντευξή του στον Ταχυδρόμο των Νέων, δέχεται δύο φορές ερώτηση από τον δημοσιογράφο για το αν είναι υπερβολικός και μονόπλευρος στις εκτιμήσεις του, χωρίς να πείθει για την αμεροληψία του.
Παρ’ όλ’ αυτά, και σ’ αυτό το έργο του προσηλώνει τον αναγνώστη όχι στο τι θα γίνει μετά, αλλά στην ιδεολογική διαμάχη αρχαίων (προσωκρατικών πιο συγκεκριμένα) και χριστιανών. Η θέση του συγγραφέα είναι ξεκάθαρη υπέρ των πρώτων, αν και φαίνεται η προσπάθειά του να δει τη ζωή των μοναχών, χωρίς ωστόσο να την καταλαβαίνει ούτε στο ελάχιστον (κάτι ξέρουμε κι εμείς οι Πατριάρχες!!!).

Πατριάρχης Φώτιος
12.1.2008

Tuesday, January 08, 2008

Καλούα με πορτοκάλι. ελληνική-μεταφρασμένη λογοτεχνία

Ελληνική – μεταφρασμένη λογοτεχνία



Κοιτάζω τα βιβλιοφιλικά ιστολόγια. Τα 2/3 από αυτά ασχολούνται περισσότερο με την ξενόγλωσση μεταφρασμένη λογοτεχνία (librofilo.blogspot.com, annabooklover.wordpress.com, anagnostria.blogspot.com, anagnosi.blogspot.com), ενώ υπάρχουν και κάποια, όπως το δικό μας ή το bibliofagos.blogspot.com, που εστιάζουν περισσότερο στην ελληνική πεζογραφία. Φυσικά, δεν υπάρχει πεδίο σύγκρουσης. Η αγορά είναι ανοικτή και η ανάγνωση μπορεί να είναι απολαυστική και προβληματισμένη τόσο στη μία όσο και στην άλλη περίπτωση.
Γιατί ωστόσο εμείς δίνουμε έμφαση στην ελληνική πεζογραφία; Θυμήθηκα την άποψη της Ελ. Κοτζιά στην “Καθημερινή” της 20.11.2005, που συνοψίζει κάποιες βασικές απόψεις. Συμπληρώνουμε και με δικές μας:
1. η ελληνική πεζογραφία αποτυπώνει με άλλον τρόπο από τις εφημερίδες και την τηλεόραση την ελληνική πραγματικότητα. Συλλαμβάνει την υφή της και την ερμηνεύει.
2. δείχνει την ωρίμαση ή τη στασιμότητα της ελληνικής σκέψης, όπως την εγ-κειμενίζουν οι συγγραφείς, που ανήκουν στον πνευματικό κόσμο της χώρας.
3. λογοτεχνία και γλώσσα είναι τα όρια του κόσμου μου. Δεν εννοώ διαβάζω λογοτεχνία για να πάρω μαθήματα γλωσσικά (και μια καλή μετάφραση το κατορθώνει), αλλά μέσα από τη γλωσσική επένδυση της πεζογραφίας αναταξινομώ έννοιες και αναδομώ το πνεύμα μου.
4. η ελληνική λογοτεχνία παλαιότερων εποχών αποτελεί κομμάτι της ιστορίας μου. Επομένως, διαβάζοντάς την επανακαθορίζω την ταυτότητά μου.
5. ελληνική πεζογραφία σημαίνει διάλογος με άλλους, αναγνώστες ή κριτικούς, που προβληματίζονται πάνω σε κοινό με εμένα πεδίο. Στην ξένη πεζογραφία δεν υπάρχει διάλογος με το κοινό της γλώσσας-πατρίδας του συγγραφέα.
Φυσικά σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης η επικοινωνία λαών και πολιτισμών είναι πιο εφικτή και κανείς μπορεί να παρουσιάσει επιχειρήματα και υπέρ της ξενόγλωσσης λογοτεχνίας, κυρίως λόγω συγγραφικών μεγεθών που έχει να παρουσιάσει. Περιμένω κάποιον να παρουσιάσει τα επιχειρήματα αυτά.

Πατριάρχης Φώτιος
8.1.2008

Sunday, January 06, 2008

Café Del Doge: Δημήτρης Καπετανάκης

Δημήτρης Καπετανάκης, “Η συμμορία της συγκίνησης”



Δεν θα επιχειρήσω εδώ να αναλύσω συνολικά το μυθιστόρημα παρόλο που μου άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις. Το μόνο που θα κάνω σε πρώτη φάση (κι ίσως επανέλθω) είναι η αποκωδικοποίηση των ονομάτων του έργου, που παραπέμπουν, αν εικάζω σωστά, κατευθείαν σε βιβλικά πρόσωπα:
Πρώτα απ’ όλα ο αφηγητής-πρωταγωνιστής που στο τέλος παρουσιάζεται σαν μια ενσάρκωση του διαβόλου:
Αμορί Αρνώ ή Ισκάρ ~ Ισκαριώτης
Κατόπιν τα πρόσωπα της συμμορίας:
Αναστάζια Μαγκνταλένα Όσιπρις ~ Ανάσταση + Μαγδαληνή
Αντρέα Ντούργκεα ~ Αντρέας ο πρωτόκλητος
Γιάκομπ Μόθμαν ~ Ιάκωβος ο αδελφόθεος
Τελώνιους Μάθιους ~ Ματθαίος ο Ευαγγελιστής
Λάζαρος Παπανικήτας ~ Λάζαρος ο αναστηθείς
Μερικά από τα υπόλοιπα πρόσωπα:
Τίμοθυ Κινγκ ~ Τιμόθεος
Γκυ Μερσιέ ; μερσί: ευχαριστώ
Σάιμον Γκέηνς ~ Μπιλ Γκέητς
Ντολόρες Μπρουνέρ ; Παναγία (στα ισπανικά dolores: δάκρια)
Σεμπάστιαν Μπολντ ; Σεβαστιανός
Λουκάς Αντύπας ~ Λουκάς ο Ευαγγελιστής
Γουίδο Ναζάριο ; Ναζωραίος

Έχω την έντονη εντύπωση ότι τα ονόματα δεν έχουν επιλεχθεί τυχαία. Πολλά από αυτά είναι κλειδιά για μια θεολογική προσέγγιση, αφού το θέμα του βιβλίου είναι η σύγκρουση Καθαρών και Καθολικών τον 13ο αι, μεταφερμένη στη σύγχρονη εποχή. Άλλα βέβαια ονόματα είναι απλώς γεμίσματα. Έτσι, η σύνδεση των ονομάτων θα επιδείξει και άλλους συσχετισμούς, οι οποίοι στο τέλος επιφέρουν το αποτέλεσμα μιας αλληγορίας του χθες και του σήμερα.
Πατριάρχης Φώτιος
06.01.2008

Wednesday, January 02, 2008

Χρονιά ανάγνωσης

Διαβαζω σημαίνει χάνομαι

Καλή χρονιά σε όλους και ποιτικές αναγνώσεις! Ξεκινώ το νέο έτος με ένα μικρό αφιέρωμα στην ανάγνωση. Ας είναι συντροφιά για κάθε στιγμή.
Διάβασμα σημαίνει παρέα για τον καφέ μια ήσυχη μέρα, ένα πρωινό Κυριακής, μαζί με τις εφημερίδες, στην ανάπαυλα του απογεύματος. Ειδικά τώρα στις γιορτές το διάβασμα ξέφυγε από το κυνήγι του χρόνου κι έγινε αργόσυρτη απόλαυση χωρίς τον χρόνο-θηρευτή να μας κατατρύχει.
Διαβάζω σημαίνει ξεχνιέμαι. Εγκλωβίζομαι στις σελίδες του βιβλίου και ξεχνώ τον γύρω χώρο, ξεχνώ πού κάθομαι, πού βρίσκομαι. Διαβάζω σημαίνει διακτινίζομαι σε έναν άλλο χρονότοπο, όπου τα όρια της μυθοπλασίας είναι και τα όρια του κόσμου μου (για να παραφράσω τον Βιτγκενστάιν).
Διαβάζω σημαίνει αναπολώ. Αναπολώ τη ζωή που έχω ζήσει, αλλά και φαντάζομαι όσα δεν έχω ζήσει.

Διαβάζω σημαίνει μαγεύομαι. Ανακαλύπτω νέους κόσμους, νέες απόψεις και οπτικές γωνίες, ξαναβλέπω τα πράγματα με την αθωότητα ενός παιδιού που πρωτογνωρίζει τον κόσμο.
Διαβάζω σημαίνει γεμίζω τον χρόνο μου. Περιμένοντας το λεωφορείο, μέσα στο μετρό, στην ουρά στην τράπεζα, στα κενά διαστήματα αναγκαστικών αναμονών. Διαβάζω σημαίνει ότι γεμίζω το πνεύμα μου τις ανούσιες ώρες που συνήθως πάνε χαμένες.

Διαβάζω σημαίνει ότι δεν είμαι ξανθιά. Δεν ασχολούμαι μόνο με το θέαμα, το γήπεδο, το clubbing... Δεν είμαι σοφός, αλλά είμαι φιλομαθής, δεν είμαι διανοούμενος, αλλά ψυχαγωγούμαι ταξιδεύοντας.
Διαβάζω σημαίνει αλλάζω εαυτό. Μετουσιώνομαι σε άλλον άνθρωπο (καμμιά φορά και άλλο ον), ξαναγεμίζω τις μπαταρίες μου, ξαναζώ σε άλλο σώμα και άλλο πνεύμα. Μπαίνω στο παραμύθι και ξεχνώ τις έγνοιες, αποβάλλω τη σκόνη της καθημερινότητας, ξαναγεννιέμαι...
ΚΑΛΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
ΚΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ ΤΟ 2 0 0 8
Πατριάρχης Φώτιος