Saturday, December 27, 2008

Nes Cafe.Ίταλο Καλβίνο

Ίταλο Καλβίνο

“Οι δύσκολοι έρωτες”

μετφ. Ανταίος Χρυσοστομίδης

εκδόσεις Καστανιώτη

2008


Πιάνοντας στα χέρια σου ένα από τα αφανή βιβλία του Καλβίνο μπορείς να περιμένεις δύο πράγματα: α) μια ακόμα αποκάλυψη από αυτόν τον εκπληκτικό συγγραφέα, ο οποίος μαγεύει τον αναγνώστη με βιβλία όπως το Πάλομαρ ή τα παιγνιώδη κείμενα της OULIPO ή β) ένα δευτέρας σημασίας έργο που δικαίως δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστό.

“Οι δύσκολοι έρωτες” είναι μια σειρά διηγημάτων, τα οποία γράφτηκαν στη δεκαετία του ’50 και του ’60 και έχουν ως άξονα τον έρωτα. Ο έρωτας του Καλβίνο δεν είναι ούτε αισθησιακός, ούτε μελό, ούτε φιλοσοφικός… Είναι ο έρωτας που αγκιστρώνεται και στιγματίζεται από καθημερινές συνήθειες ή γεγονότα που συνδέθηκαν μ’ αυτόν χωρίς την έξαρση ή τη σφοδρότητα των μακρόχρονων εξελίξεων. Κάθε πρωταγωνιστής αγγίζει την αγάπη θα λέγαμε λοξά, πλάγια, ίσα ίσα που εφάπτεται σ’ αυτήν και τα συμβάντα που την περιβάλλουν αποκαλύπτουν την ύπαρξη του έρωτα στα απτά ζητήματα της καθημερινότητας και της οικείας συμπεριφοράς.

Τελικά, δεν ενθουσιάστηκα, αλλά διάβασα το βιβλίο για να δω τεχνικές γραφής που καλύπτουν το ιδιωτικό μέσα στη σφαίρα της καθημερινότητας. Η αφήγηση στέκεται στις λεπτομέρειες, καθυστερεί πολλές φορές στη φιλοσοφία του ασήμαντου και στο τέλος δεν αφήνει περιθώρια για απρόσμενες καταλήξεις και φαντασμαγορικά φινάλε.

Δεν θα το συνιστούσα εντέλει ως δείγμα του Καλβίνο παρά μόνο στους φανατικούς είτε του συγγραφέα είτε της απλής ιστορίας που συλλαμβάνει το στιγμιαίο.

Πατριάρχης Φώτιος

Χρόνια πολλά

χωρίς... δύσκολους έρωτες

Thursday, December 25, 2008

Ένας Θεός

Ένας Θεός
(Κ. Παλαμά)
Ω, μέσα μου γεννιέται ένας Θεός
και το κορμί μου γίνεται ναός,
δεν είναι ως πρώτα φάτνη ταπεινή
μέσα μου λάμπουν ξάστεροι ουρανοί,
το μέτωπό μου λάμπει σαν αστέρι...
Στο Θεό φανήτε τώρα, ήρθεν η ώρα,
από τάγνωστα μυστικά σας μέρη,
Μάγοι, φέρτε στο Θεό τα πλούσια δώρα.
Φέρτε μου, Μάγοι -θεία βουλή το γράφει-
τα σμύρνα της ελπίδας, το λιβάνι
της πίστης, της αγάπης το χρυσάφι!
Μυστήρια τέτοια ανθρώπου νους δε βάνει!
(διά την αντιγραφή
Πατριάρχης Φώτιος)

Πίσω απ' τα φώτα των γιορτών, πίσω από τη λάμψη των φώτων, ας ξαναδούμε τον εαυτό μας στο ημίφως των κεριών και στο λαμπρό της φάτνης αστέρι.

Sunday, December 21, 2008

Μελομακάρονα: βραβείο αναγνωστών

Όταν το εμπορικό βραβεύεται…

Είμαι κατά των ενόρκων στα δικαστήρια, γιατί το λαϊκό αίσθημα περί δικαιοσύνης είναι πολύ αβέβαιο, ρευστό, ατεκμηρίωτο και ως εκ τούτου η κοινή γνώμη με τον συναισθηματισμό της παρασύρεται εύκολα και παλινδρομεί.
Ο θεσμός των βραβείων αναγνωστών κλείνει φέτος 4 χρόνια. Διοργανώνεται από το ΕΚΕΒΙ, περιέλαβε λέσχες ανάγνωσης και βιβλιοπώλες και τελευταία μια κριτική επιτροπή που κατάρτισε τη βραχεία λίστα. Το 2005 το βραβείο το κέρδισε η Ευγ. Φακίνου, το 2006 η Ρ. Γαλανάκη, το 2007 ο Ανδρ. Μήτσου και το 2008 ο Δ. Μπουραντάς.
Δεν με ενοχλεί πως τη βραχεία λίστα την καταρτίζουν οι βιβλιοπώλες ή οι κριτικοί (βλ. τις ενστάσεις της Μ. Θεοδοσοπούλου το 2006: http://www.poiein.gr/archives/495/index.html ). Δεν με ενοχλεί το ίδιο το βιβλίο που τις περισσότερες των περιπτώσεων είναι από κακό ως απλώς ανεκτό.
Με ενοχλεί πρώτιστα το γεγονός ότι επιβραβεύονται βιβλία που καταναλώθηκαν σε ευρεία έκταση. Μα αυτά κέρδισαν τη θέση τους στην εκάστοτε χρονιά με τις πωλήσεις τους και με την ένταξή τους στις λίστες των best seller. Τι χρειάζεται και μια επιβεβαίωση σε στυλ Eurovision; Το κριτήριο του ευρέος κοινού είναι πολύ επιδερμικό, όσο κι αν υποστηρίζω τα ιστολόγια και τους ανώνυμους αναγνώστες. Το κριτήριο του κοινού είναι αποτέλεσμα καλού marketing και διαφήμισης, κριτήριο τελικά εμπορικό και όχι μακράς πνοής ή διαχρονικότερων δεδομένων.
Καταργήστε επομένως το βραβείο! Αντικαταστήστε το με άλλο που να μην αναδεικνύει τη μάζα ως πόλο αποφάσεων, όσο κι αν τα δημοκρατικά μας ανακλαστικά είναι ισχυρά.
Υπάρχει ένας αντίλογος: το βραβείο αυτό κινητοποιεί αναγνώστες και τονώνει το ποσοστό αναγνωσιμότητας. Ακούγεται καλό, αλλά δεν ξέρω αν φτάνει. Δεν ξέρω δηλαδή αν όντως πετυχαίνει αυτό τον σκοπό, αν οι ψηφοφόροι δεν είναι παρά οι άνθρωποι που ήδη διαβάζουν ή –χειρότερα- που έτυχε να διαβάσουν ένα-δυο βιβλία και τα ψήφισαν μέσα στην ημιμάθειά τους.

Δεν είχαν σκοπό να ασχοληθώ με το θέμα αν δεν παράγγελναν μελομακάρονα δύο θαμώνες του Βιβλιοκαφέ: ο Φώτης Θαλασσινός και η Pellegrina. Καταγράφω μερικά από τα σχόλιά τους:
«Το βραβείο του κ. Μπουραντά θα εκτοξεύσει κι αλλο τις πωλήσεις και ο Πατάκης θα μαζέψει κεφάλαιο για να εκδώσει πχ τα άπαντα της Μάρως Δούκα ή και της Σώτης. Να είναι καλά λοιπόν ο κ. Μπουραντάς.» (Pellegrina)
«Επιπλέον, ως αναγνώστρια, για να είμαι δίκαιη θα πρέπει να διαβάσω δεκαπέντε βιβλία, έτσι; Κανείς όμως δεν το κάνει αυτό, στην καλύτερη ψηφίζουν ό,τι έχουν διαβάσει (στη χειρότερη ότι ΔΕΝ έχουν διαβάσει). Οπότε τα ευπώλητα έχουν από χέρι την πρωτιά.» (Pellegrina)
«οι λέσχες ανάγνωσης δεν μου φαίνονται και πολύ φερέγγυος θεσμός. Απ' τη στιγμή που θεσμοθετήθηκε το πράγμα μυρίζει… Η ιστορία με τις λέσχες αναγνωσης, είναι ακόμη μια κίνηση να συσπειρώσουν και να κάνουν κραταιά την καταναλωτική βρώμα και στον χώρο του βιβλίου. Να συσπειρώσουν, να κατευθύνουν , να αναδείξουν και άλλα γνωστά στην γνωστή χώρα που ανέδειξε τη δημοκρατία και την αρπαχτή....» (Φώτης Θαλασσινός)
Βλέπε και την εξαιρετικά πολύπλευρη και ενδιαφέρουσα συζήτηση στο ιστολόγιο «Σύγχρονη έκφραση»: http://sigxroniekfrasi.blogspot.com/ στις αναρτήσεις 9, 17, 19, 23 και 30 Ιουνίου 2008.
Αφού οι αναγνώστες «ψηφίζουν» με την αγορά ενός βιβλίου, αφού αγοράζουν καλώς ή κακώς το ένα ή το άλλο και δεν αγοράζουν το x ή το ψ, γιατί πρέπει να θεσμοθετείται μια εφήμερη επιλογή με βραβείο; Τι θα ψήφιζαν οι σημερινοί αναγνώστες, αν λ.χ. καλούνταν να επιλέξουν το καλύτερο βιβλίο για το 1989 και όχι για το 2009; Θα επιβίωνε ένα έργο που τότε έκανε πάταγο, θα το δεχόταν το σημερινό κοινό ή θα λάμβανε –λόγω της απόστασης- σωστότερες αποφάσεις;

Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, December 17, 2008

Freddoccino: Θεόφιλος Ελευθεριάδης

Θεόφιλος Ελευθεριάδης
“Των κοχυλιών και του αίματος”
εκδόσεις Εστία
2007

Προ-ιστορικό μυθιστόρημα

Κανονικά δεν θα το χαρακτήριζε κανείς πρωτοποριακό. Δεν ανατέμνει ζητήματα της ιστορίας, δεν επανεξετάζει το παρελθόν, δεν θέτει προβληματισμούς περί λογοτεχνίας και επιστήμης, μολονότι είναι Ιστορικό μυθιστόρημα. Σε γενικές γραμμές είναι ένα κλασικό στο είδος του βιβλίο με γραμμική αφήγηση, χωρίς μοντέρνες ανατροπές, χωρίς μεταμοντέρνους αυτοστοχασμούς. Είναι μια σπονδυλωτή μυθιστορία όπου ένα περιδέραιο κοχυλιών κληροδοτείται από γενιά σε γενιά αρχής γενομένης στην 7η χιλιετία και φτάνοντας ως τον Τρωικό πόλεμο.
Κι όμως μου άρεσε. Μου άρεσε η στρωτή γραφή του που δημιουργεί ατμόσφαιρα και σε παρασέρνει σε άλλες εποχές. Μου άρεσε η ανάπλαση εποχών ξεχασμένων από την εγκυκλοπαιδική μας γνώση, εποχών με ελάχιστα στοιχεία λόγω έλλειψης γραφής, αλλά και γεμάτων αφορμή για μυθοπλαστική αποτύπωση. Ο Ελευθεριάδης έχει διαβάσει πολλά εγχειρίδια σχετικά με την ελλαδική, μεσογειακή και μεσανατολική προϊστορία και τις γνώσεις που αποκόμισε τις ενσωματώνει ομαλά στην αφήγηση. Παρακολουθούμε λοιπόν τον τρόπο ζωής, τους πολέμους και τις μεταναστεύσεις, τον τρόπο επικοινωνίας και ανεύρεσης τροφής, τις ανακατατάξεις και τις μετακινήσεις φυλών, αλλά ταυτόχρονα και τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος (το πανί, τα γυαλιά, το βέλος, την εξημέρωση του αλόγου κ.λπ.).
Δεν λείπει η αφήγηση. Κάθε κεφάλαιο εξιστορεί παράλληλα τη μικροϊστορία δύο συνήθως ανθρώπων, ενός στην Ελλάδα κι ενός στη Μέση Ανατολή. Φυσικά δεν μιλάμε για χαρακτηρολόγηση, αφού οι φιγούρες περνάνε αθόρυβα πιο πολύ ως τύποι της εποχής παρά ως άτομα. Δεν υπάρχουν ούτε εντάσεις, μολονότι εμφανίζονται σκηνές πολέμου (πιο πολύ ως απόηχος) και φτώχιας, πείνας, κρύου, διώξεων κλπ., γεγονός που φέρνει πιο ανώδυνα αυτές τις “απολίτιστες” περιόδους κοντά μας, ασχέτως αν ο αναγνώστης βλέπει εξωραϊσμένα τα γεγονότα.
Ευχάριστο, ωφέλιμο ιστορικά, ταξιδευτικό ανάγνωσμα. Η αφήγηση επιστρέφει στην αφήγηση και η απόλαυση στην ανάγνωση.

Πατριάρχης Φώτιος

Saturday, December 13, 2008

Κανταΐφι πολίτικο: Λογοτεχνία και κοινωνική δράση

Λογοτεχνία: κοιμίζει ή αφυπνίζει;

Πλησιάζω τα γεγονότα με τον θάνατο του νεαρού μαθητή, την έκρηξη βίας κ.ο.κ. από το μετερίζι ενός βιβλιόφιλου ιστολόγιου κι αφήνω τον ορυμαγδό στους παντογνώστες των ΜΜΕ.
1. Τι κάνουν οι πνευματικοί άνθρωποι μπροστά στις σαρωτικές εξελίξεις; Είδα προχθές τη Σώτη Τριανταφύλλου στην τηλεόραση και δεν ξέρω αν ο σχολιασμός της επικαιρότητας από ένα συγγραφέα κάνει αισθητή τη διαφορά της σκέψης του από τον πολιτικό, τον μέσο άνθρωπο ή τον δημοσιογράφο.
2. Μου έρχονται συχνά στο νου δύο παραδείγματα από τη λογοτεχνία: α) ο Δον Κιχώτης επηρεασμένος από τα ιπποτικά μυθιστορήματα της εποχής του έπλασε μια πλαστή εικόνα για τον εαυτό του και τον κόσμο και αποφάσισε να κυνηγήσει ανεμόμυλους και β) ο ήρωας της «Τύφλωσης» (του Ελίας Κανέττι) κλεισμένος στη βιβλιοθήκη του, διαβάζοντας για χρόνια, αποδεικνύεται ανίκανος να δει την πραγματικότητα και πέφτει θύμα του απλού ανθρώπου και της πρακτικής σκέψης του.
3. Ο αναγνώστης εθελοτυφλεί αν πιστεύει ότι η λογοτεχνία τού διαμορφώνει τον τρόπο σκέψης, ενώ στην ουσία τον αποκόπτει από την πραγματικότητα; Ή όντως η λογοτεχνία ανοίγει ορίζοντες και κάνει τον άνθρωπο να σκέφτεται πιο πολύπλευρα και να κατανοεί τον τρόπο δράσης του; Το πρώτο το ονομάζει ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης σε ένα σχόλιό του «στάση ηττοπάθειας απέναντι στην πραγματικότητα».
4. Μπορεί το βιβλίο –και γενικά η τέχνη- να συμβάλει στην κινητοποίηση των πολιτών για την αλλαγή της κοινωνικής ζωής; Χρειαζόμαστε μια ανατρεπτική πεζογραφία και μια ευαισθητοποιούσα ποίηση, που να βγάλει τον άνθρωπο από το βόλεμά του; Είναι «η αφηγηματική τεχνική των ανατροπών υποκατάστατη συμμετοχή στις αληθινές ανατροπές», όπως επισημαίνει πάλι ο Π. Χατζημωυσιάδης;
Ζούμε με τη λογοτεχνία ή κρυβόμαστε από τη ζωή; Διαβάζουμε και ανοίγουμε τους ορίζοντές μας ή κλεινόμαστε στο εγώ μας; Η λογοτεχνία γίνεται εντέλει φιτίλι αφύπνισης ή νανούρισμα αποκοίμισης;
Πατριάρχης Φώτιος

Friday, December 12, 2008

Π. Θασίτης

Ο νεκρός ποιητής
(Π. Θασίτης)

Δεν είμ’ εδώ που ψάχνεις.

Τι γυρεύω εγώ μες στα λουλούδια
στ’ αβάσταχτο φως του φεγγαριού.

Στις αίθουσες που οι ρήτορες
εκπολιτίζουν το κοινό
με τα φαντάσματά μας.

Τι γυρεύω.

(διά την αντιγραφή)
Πατριάρχης Φώτιος

(Ο ποιητής και η μούσα, έργο του Ροντέν)
Αφιερωμένο στον λαϊκισμό των ΜΜΕ
που δεν αφήνουν τους νεκρούς ήσυχους
και την αλήθεια ακέραιη

Μανώλης Πρατικάκης

Η ΝΥΧΤΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ
(Μ. Πρατικάκης)


Αλλά πίσω απ’ τα δόντια θα σφυρίζει πάντα
ο θάνατος σαν ξυράφι.
Θα σφυρίζει ο χρόνος εποχούμενος σαν
τροχονόμος.
Θα σφυρίζει ο φόβος γυμνός Τζακ ο
αντεροβγάλτης.

Στην άκρη των λέξεων θα υπάρχει πάντα
ένας νεκρός χωρίς φέρετρο.

Ένα πτώμα πάντα που θα μαυρίζει
τα νερά.

Ένας νέος με λουλούδι
που θα λάμπει στο φόνο.

(διά την αντιγραφή)
Πατριάρχης Φώτιος

Thursday, December 11, 2008

Λεύκιος Ζαφειρίου

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕ
(Λ. Ζαφειρίου)

Μας παρακολουθούν, Αλέξανδρε,
και τρέχουμε να κρυφτούμε
πού;
Εδώ είναι όλα εκτεθειμένα
το βλέμμα μας ο έρωτάς μας
η μνήμη μας
όλα σάμπως να μην αντιλαμβάνονται
πόσο έχουμε εκτεθεί
στην εξουσία του θανάτου.
Μας απειλούν, Αλέξανδρε,
τόσες διαψεύσεις το τσιμεντένιο πρόσωπο
αυτής της πόλης
ο ύπνος που μας βαραίνει.
Έχουμε πέσει τελεσίδικα
μισοζαλισμένοι πάνω
στις λιπαρές μας μέρες.

(διά την αντιγραφή)
Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, December 10, 2008

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

Ποίημα από το “Σχέδια για ένα καλοκαίρι”
(Γ. Σεφέρης)

Ανάμεσα σε δυο πικρές στιγμές δεν έχεις καιρό μήτε ν’ ανασάνεις
ανάμεσα στο πρόσωπό σου και στο πρόσωπό σου
μια τρυφερή μορφή παιδιού γράφεται και σβήνει.

(διά την αντιγραφή)
Πατριάρχης Φώτιος
Το Art Print είναι έργο του Danny Hahlbohm

Tuesday, December 09, 2008

Μίλτος Σαχτούρης

ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΚΛΕΙΣΤΑ
(Μ. Σαχτούρης)

Νυχτερινά
σώματα
καθώς ανάβουν και σβήνουν
οι δρόμοι
τα μάτια
σβήνουν κι αυτά
ενώ τα σύννεφα ανακατεύονται
και κατεβαίνουν
κλειστά καφενεία
δυο άνθρωποι μαζί
πιο κάτω τρεις άνθρωποι μαζί
και πιο κάτω τέσσερις άνθρωποι
ένα πρόσωπο ξεχασμένο
έν’ άλλο χθες απαντημένο
άτονο
απελπισμένο
δεν το θέλω
το στόμα
που ξέρει να βρίσκει
την πληγή της ψυχής
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ
πρέπει να κάψουμε τα χέρια μας
τη νύχτα αυτή
των φαντασμάτων
και της μαύρης πίκρας

(διά την αντιγραφή)
Πατριάρχης Φώτιος

Monday, December 08, 2008

Γκρεκοτσίνο: Γιάννης Μαρούδας

Γιάννης Μαρούδας
“Η μυστική διαθήκη της Πηνελόπης Γκαβογιάννη”
εκδόσεις Ωκεανίδα
2008


Η προσπάθεια να εξηγηθεί η τρομοκρατία δεν έχει βρει στη λογοτεχνία ικανές πένες να αποτυπώσουν το βάθος και το εύρος του φαινομένου (Γενικότερα δεν ξέρω ποιος μπορεί να το αντιληφθεί επαρκώς). Η απόπειρα του Χωμενίδη («Το σπίτι και το κελί») παλιότερα… αδύναμη, ενώ ο Στεφανάκης («Το μάτι της τρομοκρατίας έχει αχρωματοψία») έκανε μια φιλότιμη προσπάθεια.
Ο Μαρούδας την εξηγεί ως αντίδραση των διανοούμενων απέναντι στο σύστημα που τους περιθωριοποιεί και τους κάνει να ασφυκτιούν. Είναι όμως σπασμωδική και ασυντόνιστη, χωρίς βάσεις και θεμέλια, ικανά αφενός να θωρακίσουν τους ίδιους τους δράστες και αφετέρου να πετύχουν καίρια χτυπήματα στο σύστημα.
Ένα περιοδικό ποίησης, η Κιβωτός, κλείνει επειδή το κράτος αρνείται να το στηρίξει οικονομικά και ένας εκ των συντελεστών αποφασίζει να ρίξει βόμβα στο υπουργείο Πολιτισμού. Παράλληλα, η διαθήκη μιας φιλότεχνης γηραιάς κυρίας αφήνει το 10% του τεράστιου ομίλου Γκαβογιάννη στην Κιβωτό… Τελικά οι δύο υποθέσεις συγκλίνουν, καθώς συλλαμβάνονται τα μέλη της λογοτεχνικής ομάδας.
Ο Μαρούδας δεν είναι κακή γραφίδα. Ξέρει να κατευθύνει τον ρυθμό, ξέρει να στήνει σκηνές και διαλόγους, να προχωρά την υπόθεση με αλληλουχία, να σκιαγραφεί έστω και επιφανειακά τα πρόσωπά του. ΑΛΛΑ, η όλη σύλληψη της τρομοκρατίας, το όλο στήσιμο μιας υπόθεσης και η οικονομία της αφήγησης σκοντάφτει στην ίδια την εγγενή αδυναμία της να φανεί αληθοφανής. Όσοι παρακολούθησαν τα γεγονότα της 17Ν αλλά και των άλλων σοβαρών τρομοκρατικών οργανώσεων δεν μπορούν να πειστούν ότι όλα συμβαίνουν έτσι απροσχεδίαστα.

Πατριάρχης Φώτιος

Thursday, December 04, 2008

Μιλφέιγ. Οι συγγραφείς και οι άλλοι

1. Σχέση συγγραφέων-αναγνωστών


Ενδιαφέρει τους συγγραφείς η γνώμη των αναγνωστών; Και δεν αναφέρομαι στις φιλοφρονήσεις που τόσο κολακεύουν τον εγωισμό τους αλλά και ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους. Αναφέρομαι πρώτιστα στο να ακούσουν τι λένε οι αναγνώστες και γιατί –ενδεχομένως- δεν άρεσε στους τελευταίους το βιβλίο τους. Σ’ αυτό το πλαίσιο αναρωτιέμαι αν έχουν νόημα οι παρουσιάσεις νεότευκτων βιβλίων. Οι συγγραφείς παρουσιάζουν και παρουσιάζονται, αλλά ποτέ –όσο έχω παρακολουθήσει τέτοιες συναντήσεις με το αναγνωστικό κοινό- δεν διεξάγεται ουσιαστικός διάλογος με διαφωνίες και διαφορετικές οπτικές γωνίες, με ήπιες φυσικά αντιπαραθέσεις και ανταλλαγή απόψεων. Μας τα λένε, τους ακούμε και φεύγουν ήσυχοι.
Το ενθαρρυντικό είναι ότι υπάρχουν πλέον τα ιστολόγια και οι αναγνώστες έχουμε λόγο. Και με ικανοποίηση δέχομαι μηνύματα από τους ίδιους τους συγγραφείς ότι η όποια παρουσίασή μου, με τα αρνητικά και τα θετικά, εισακούστηκε με προσοχή. Δεν τιμά αυτό εμένα, αλλά τους ίδιους που λαμβάνουν υπόψη ό,τι τούς υποδείχθηκε· φυσικά δεν απαιτούμε να το δεχτούν, αλλά τουλάχιστον να περάσει από τη σκέψη τους στο επόμενο βιβλίο τους.

2. Σχέση συγγραφέων-εκδοτών

Γιατί αλλάζει ένας συγγραφέας εκδοτική στέγη; Φαντάζομαι γιατί μάλωσε με τον προηγούμενο εκδότη του ή γιατί πίστεψε ότι τον έριχνε στα ποσοστά. Πιθανόν να αναζήτησε καλύτερες προοπτικές είτε σε οικονομικό επίπεδο είτε σε επίπεδο προώθησης. Γι’ αυτό μάλιστα οι νέοι συγγραφείς όλο και πλησιάζουν τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους, όπως τον Καστανιώτη, τον Πατάκη, τον Κέδρο ή το Μεταίχμιο κ.ο.κ. Αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις η μετακίνηση λ.χ. του Βαλτινού και της Γαλανάκη παλαιότερα από την Άγρα σε άλλους οίκους ή η πρόσφατη αλλαγή στέγης του Μαμαλούκα από τον Καστανιώτη στον Λιβάνη. Το τελευταίο περιστατικό με αφήνει με ερωτηματικά.

3. Σχέση συγγραφέων-επιμελητών

Τι είναι οι τελευταίοι; Το ίδιο αναρωτιούνται και οι ίδιοι οι συγγραφείς που δεν ανέχονται να επεμβαίνει κανείς στο κείμενό τους. Στο εξωτερικό ο επιμελητής είναι συνυπεύθυνος για το τελικό αποτέλεσμα, αφού δεν διορθώνει μόνο τυπογραφικά λάθη αλλά έχει (συμβουλευτική) γνώμη και σε στοιχεία δομής ή οικονομίας της πλοκής. Βλ. το ρεπορτάζ της Ο. Σελλά στην Καθημερινή της 30.11.2008 (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_30/11/2008_293814 ).

4. Σχέση συγγραφέων-κριτικών

Τι κάνει ο συγγραφέας μόλις διαβάσει μια κριτική για το έργο του; Αυτοθαυμάζεται; Την αρχειοθετεί μαζί με τις άλλες και χαίρεται που αυγαταίνουν όσα γράφονται γι’ αυτόν; Καμαρώνει με τα θετικά και εθελοτυφλεί στα αρνητικά; Θα ήθελα να γίνεται ένας υπόρρητος διάλογος μεταξύ της κριτικής και της συγγραφικής διάνοιας. Να ακούνε οι μεν τους δε πιστεύοντας ότι κάποιες επισημάνσεις τους είναι αξιόλογες και γι’ αυτό αξίζει να τις λάβουν υπόψη στα επόμενα βιβλία τους.
Πατριάρχης Φώτιος

Monday, December 01, 2008

Καφές με μαστίχα: Γιάννης Μακριδάκης

Γιάννης Μακριδάκης
«Ανάμισης ντενεκές»
εκδόσεις Εστία
2008


Η περιπέτεια μιας ανάγνωσης

Γιατί το επέλεξα; Πρωτοεμφανιζόμενος ο συγγραφέας γράφει ένα βιβλίο, που, όπως λέει το οπισθόφυλλο, αναφέρεται στην “ιστορία ενός ανθρώπου που πέρασε στην παρανομία για ένα έγκλημα πάθους, ή πώς ο άνθρωπος μετατρέπεται σε θρύλο”
Πρώτες εντυπώσεις. Βαρετή νωχελική αφήγηση που αργόσυρτα αναφέρεται στην επιστροφή του Γιάννη Πέτικα στη Χίο από την Αμερική και η αναβίωση της αγάπης του για μια κοπέλα. Χίος του 1914, επαρχιακή μιζέρια και ερωτικά ειδύλλια σε βουκολικό φόντο. Ο Μακριδάκης, σύμφωνα με το βιογραφικό του, ασχολείται συστηματικά με τη γενέτειρα Χίο και αναπλάθει μια παλαιότερη εποχή από αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα του. Ενδιαφέρον για τους μη Χιώτες; Ελάχιστο.
Εγκεφαλικές ενέσεις. Η ηθογραφία επιστρέφει και πολλοί Νεοέλληνες συγγραφείς ξαναπιάνουν τη χαμένη ιστορία και παράδοση των περιοχών από τις οποίες κατάγονται. Ο Μακριδάκης συνδυάζει τη νεο-ηθογραφία με μια ανάλογη απόπειρα διερεύνησης των πηγών, στοιχείο της μεταμυθοπλασίας που εστιάζει όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και στον τρόπο που αυτό αποκαλύπτεται. Έτσι, σε διάφορα σημεία ο αφηγητής-ερευνητής παρουσιάζει πώς συνάντησε υπερήλικες Χιώτες, τι μαρτυρίες για τον Πέτικα διασώζουν, πόσο συγκεχυμένα είναι μερικά στοιχεία, ποια είναι η αλήθεια για άδηλα περιστατικά, πώς μπορούν να ελεγχθούν οι πηγές. Μια πραγματική ιστορία φόνου και φυγάδευσης στα βουνά ενός νέου της εποχής και η μετατροπή της ιστορίας του σε θρύλο που μεταδίδεται από στόμα σε στόμα· ο φυγόδικος ηρωοποιείται και γίνεται –εν μέρει- λαϊκό πρότυπο. Στην ουσία είναι η δημιουργία ενός αντιήρωα που δικαιολογείται για το έγκλημα πάθους και επαινείται για τη διετή του ανταρσία απέναντι στις αρχές.
Τι γράψανε: Γενικά καλά λόγια για μια προσπάθεια που αν μη τι άλλο δείχνει ότι οι νέοι αναζητούν στην παράδοση το χαμένο κέντρο της γραφής.
-Μιχάλης Μόσχος, Η Καθημερινή, 5.8.2008: πολύς λόγος για την υπόθεση και λίγα λόγια για την αντιηρωική του φύση (ο Πέτικας μάχεται τις ελληνικές αρχές), ενώ εξαίρει την πολύ δουλειά στην έρευνα του συγγραφέα.
- Μιχάλης Μοδινός, Τα Νέα, 20.9.2008: μιλάει για σύζευξη γεωγραφίας και ιστορίας (της Χίου), για παράλλήλο ήρωα που είναι ο ίδιος ο αφηγητής-ερευνητής και για «εξαίρετη τεχνική παράλληλων αφηγήσεων που συχνά εσωκλείονται η μία στην άλλη σαν ρώσικη μπαμπούσκα».
- Κώστας Καρακώτιας, Ελεύθερος Τύπος, 2.11.2008: συνδέει το κείμενο με τη ληστρική λογοτεχνία (πολύ σωστά), μιλάει για διπλό επίπεδο αφήγησης (τώρα και τότε) και στέκεται στη διαδικασία ανάπτυξης τέτοιων λαϊκών μύθων σαν κι αυτόν.
Τελικά συμπεράσματα. Τυπικά ένα καλογραμμένο κείμενο, με ελεγχόμενο ρυθμό, διανοητικά πετυχημένο, εστιασμένο στο πώς γίνεται η ιστορία θρύλος και φήμη, πώς διασώζεται στον λαό η εικόνα ενός λαϊκού παλικαριού, έστω και φονιά για λόγους όμως τιμής. Ωστόσο η αναγνωστική απόλαυση δεν συντηρείται ούτε από το ανύπαρκτο ενδιαφέρον για το τι θα γίνει μετά, ούτε από τις συγκρούσεις των “καλών” και των “κακών”, ούτε από τις ευφυείς συλλήψεις της αφήγησης που θα ανανέωναν συνεχώς την αναγνωστική αναμονή. Το πιο βασικό είναι ότι ο συγγραφέας καταπιάστηκε με ένα θέμα αφανές, για να αναδείξει την πατρίδα του αλλά και τις πολλαπλές δυνατότητες της γραφής.

Πατριάρχης Φώτιος