Sunday, January 30, 2011

“Βασιλική” της Βάσως Νικολοπούλου

Τι ορίζεται ως νουβέλα; Ποια η διαφορά από το μυθιστόρημα και ποια από το διήγημα; Μια χοντρική διάκριση, καθαρά ποσοτική, είναι η έκταση, μέχρι 30-40 σελίδες διήγημα, μέχρι 100-120 νουβέλα και από εκεί και πάνω μυθιστόρημα. Φυσικά, μετράνε και άλλα χαρακτηριστικά, που, όπως φαντάζομαι, αφορούν  την πολυπλοκότητα της δράσης και την εμβάθυνση σε πρόσωπα, επεισόδια και καταστάσεις.
 * Πίνακας του Κ. Ιατρά ή Γιατρά

Νες καφέ χωρίς ζάχαρη:
Βάσω Νικολοπούλου
“Βασιλική”
εκδόσεις Πόλις
2010

            Το μικρό κειμενάκι της Νικολοπούλου είναι 33 σελίδες, αλλά το ονομάζει «νουβέλα». Πρόκειται για τον μονόλογο της Βασιλικής, που αναμοχλεύει την προσωπική-της διάθεση, κάνει τον ατομικό-της απολογισμό αλλά και ανακινεί την οικογενειακή-της περιπέτεια, με πολλές γνωστές, γυναικείες θα έλεγα, υποθέσεις, όπως ο έρωτας, η οικογένεια, η μέριμνα των γονιών, η γυναικεία ταυτότητα, ο καθημερινός βίος… Ο απολογισμός αυτός φυσικά δεν είναι χρονολογικός, αφού τα επεισόδια συμπλέκονται με συνειρμικό τρόπο και καλύπτουν τη ζωή της ηρωίδας σαν θαμπή εικόνα που σχηματίζεται αποσπασματικά και σποραδικά.

Πίνακας του
George Seurat

Το τέλος κορυφώνει απότομα όσο και υπαινικτικά την έκρηξη μιας γυναίκας που βίωσε και βιώνει τη δεσποτεία της μητέρας με Αλτσχάιμερ, ενός αδελφού τεμπέλη και φωνακλά κι ενός εραστή που δεν νοιάστηκε ποτέ ουσιαστικά για την ίδια παρά μόνο για το πώς θα ικανοποιήσει το γενετήσιο ένστικτό-του. Η δίνη σκηνών και συναισθημάτων φέρνει μπροστά στο σανίδι τη γυναίκα-αφηγήτρια, που εξομολογείται τη μικροαστική-της ζωή, συνισταμένη της αποτελμάτωσης της δημοσιοϋπαλληλικής της στασιμότητας και της προσωπικής-της ασφυξίας.
            Βασικό μορφολογικό χαρακτηριστικό που συντελεί στη διαμόρφωση της αναγνωστικής εντύπωσης είναι ο ποιητικός λόγος, άλλοτε πεζός με φιλοσοφικο-ποιητικές ατάκες και θυμόσοφες σκέψεις κι άλλοτε καθαρά λυρικός και ονειρικός, που κόβει την αφήγηση με μετεωρίσεις και φυγόκεντρες κουβέντες.
            Ωστόσο, δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να συγκινηθεί ή να προβληματιστεί για όλα αυτά. Ενώ είναι ένα κείμενο δουλεμένο, δεν αφήνει ίχνη, δεν χτυπάει δυνατά την πόρτα της αναγνωστικής-μας συνείδησης, δεν περνάει ούτε καν υπόγεια τα μηνύματα της συγγραφέως. Κι ως πρωτόλειο, απλώς αχνοχαράζει, χωρίς σαφείς προοπτικές.

Την Τρίτη 1 Φεβρουαρίου το αφιέρωμα της καθιερωμένης πρωτομηνιάς θα αφορά τη "Φόνισσα" του Αλ. Παπαδιαμάντη, ένα έργο κλασικό που ακόμα όμως κερδίζει τις καρδιές των αναγνωστών, όπως έδειξε η πρόσφατη δημοσκόπηση.
Πατριάρχης Φώτιος

Thursday, January 27, 2011

“Τα σπανιόλικα παπούτσια” της Άλκης Ζέη

Για δύο πράγματα είναι ευρέως γνωστή η Άλκη Ζέη: από τη μία για τα παιδικά-της έργα που την έχουν καταξιώσει στο πάνθεον της παιδικής λογοτεχνίας δίπλα στην Πηνελόπη Δέλτα και στη Ζορζ Σαρρή και από την άλλη για τα αριστερά-της πιστεύω, που την έστειλαν στο παραπέτασμα αλλά και τροφοδότησαν ιδεολογικά τη λογοτεχνία-της.

Καφές φίλτρου με άρωμα καραμέλα:
Άλκη Ζέη
“Τα σπανιόλικα παπούτσια”
εκδόσεις Καστανιώτη
2010

            Τώρα, στα 85-της χρόνια, έχοντας ζήσει τον μεσοπόλεμο και το ξέσπασμα του πολέμου, τον εμφύλιο και τις συνέπειές-του, την αντικομουνιστική μεταπολεμική περίοδο, την (αυτο)εξορία, τη χούντα και τη μεταπολίτευση, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την τρίτη χιλιετία με ό,τι νέο έφερε μαζί-της, γράφει (δηλώνοντας ρητά τις αναμνήσεις-της) κειμενάκια που θα μπορούσαν να εκληφθούν και για διηγήματα. Εκεί μέσα αφηγήτρια και πρωταγωνίστρια η ίδια, ξαναθυμάται όσα έζησε τόσο ως παιδί όσο και ως νέα, τον έρωτά-της και τις συναντήσεις με πρόσωπα της ελληνικής διανόησης και λογοτεχνίας. Ο Πέλος Κατσέλης, ο Μανόλης Γλέζος, ο Κάρολος Κουν, ο άντρας-της Γιώργος Σεβαστίκογλου, ο Κόλια Καββαδίας, ο Κώστας Βάρναλης κ.ο.κ. παρελαύνουν στα σκηνικά που στήνει ζωντανεύοντας τον Μεσοπόλεμο, την Κατοχή και τη μετεμφυλιακή Ελλάδα, τον βιωμένο κομμουνισμό και την ΕΣΣΔ.
            Το βασικό χαρακτηριστικό αυτών των αυτοαφηγήσεων είναι ο άμεσος τόνος που δεν εκπορεύεται μόνο από τη βιωματική σχέση της συγγραφέως με τα γεγονότα, αλλά βγαίνει αυθόρμητα από μια πένα που έχει το χάρισμα να αναπαριστά με γλαφυρότητα μια σκηνή, να την κάνει σχεδόν οπτική, να τη διοχετεύει με αμεσότητα και πηγαιότητα στον αναγνώστη. Να συμπληρώσω και ένα ίχνος χιούμορ, ένα στρώμα ταπεινότητας που παρουσιάζει τη ζωή-της σαν το χώμα που δέχτηκε την ευλογία της βροχής και όχι τον εαυτό-της σαν πρωταγωνίστρια των εξελίξεων, μια ονειροπόλα μνήμη που καταφεύγει στο παρελθόν γιατί αυτό την γαλούχησε με εμπειρίες και παρά τις δυσκολίες, τα λίγα χρήματα, τις πολιτικές συγκυρίες, τα εθνικά δεδομένα που περνάνε πάνω από τα ατομικά την τροφοδότησαν με όσα έγιναν αργότερα λογοτεχνία.
            Ο αναγνώστης δεν μπαίνει μόνος-του στα έργα της Ζέη, τον τραβάει από την πρώτη γραμμή η ζεστασιά αλλά προπάντων η αμεσότητα του λόγου-της, ειδικά σ’ αυτά τα διηγήματα-αυτοπροσωπογραφίες της στιγμής που δεν έχουν ιδεολογικό στόχο.
Πατριάρχης Φώτιος

Monday, January 24, 2011

Τσιμπολογώντας τον τύπο: ελίτσες και τσίπουρα

Πόσο ψυλλιάζεται η λογοτεχνία τι γίνεται γύρω-μας και κυρίως πόσο πρόθυμη είναι να το ερμηνεύσει; Πώς αντιδρά η ελληνική κοινωνία στο τσουνάμι μέτρων και δυναστικών πολιτικών; Τι γίνεται με τα πνευματικά δικαιώματα και πόσο μάστιγες είναι οι συγγενείς των συγγραφέων; Γιατί εξακολουθούμε να καπνίζουμε στους δημόσιους χώρους δείχνοντας την καθυστερημένη ελλαδική νοοτροπία-μας;


1.     Λογοτεχνία και κρίση

Αν η κρίση ήταν απλώς οικονομική, αν δηλαδή ξέσπασε, όπως ξέσπασε, «ξαφνικά», οι λογοτέχνες δεν θα είχαν λόγο. Δεν είναι δημοσιογράφοι, ούτε κοινωνιολόγοι. Αλλά η κρίση είναι πολιτισμική και δεν έπεσε σαν μετεωρίτης, αφού οι παράγοντες που τη δημιούργησαν σοβούσαν χρόνια, για να μην πω, δεκαετίες τώρα.
Το έξυπνο και καίριο ερωτηματολόγιο του “Βήματος” της Κυριακής (23.1.2010) θέλησε να διερευνήσει κατά πόσο οι λογοτέχνες ψυλλιάζονται τι γίνεται γύρω-τους, αν ως πνευματικοί άνθρωποι οσφραίνονται πριν από εμάς τα υπόγεια ρεύματα και αν ανατέμνουν την κοινωνική πραγματικότητα. Δέκα πεζογράφοι σχολίασαν την κρίση και τη σχέση της λογοτεχνίας μ’ αυτήν.


«Φέτα, φέτα!»


Πολλοί θεώρησαν ότι η λογοτεχνία δεν είναι χρονικό ή δημοσιογραφία και γι’ αυτό χρειάζεται καιρό για να ζυμώσει τον μούστο της επικαιρότητας και να τον μετατρέψει σε κρασί. Η απάντησή-τους δηλαδή μπορεί να συνοψιστεί στο σλόγκαν της διαφήμισης: «Φέτα, φέτα». Ο συγγραφέας με άλλα λόγια, σύμφωνα με αυτήν την άποψη, επεξεργάζεται υπόγεια τις εξελίξεις, διαμορφώνει έναν εσωτερικό ρυθμό στη σκέψη-του και, όταν ωριμάσει μέσα-του η πραγματικότητα, μετατρέπεται σε λέξεις, σε πλοκή, σε ιστορία. Και μέσα από αυτήν τη αργή διαδικασία ερμηνεύει, όταν το θελήσει ή το μπορεί, τον κόσμο και επιχειρεί να παρέμβει στο συλλογικό φαντασιακό, μόνο για να σμιλέψει μελλοντικές συνειδήσεις.

Κάποιοι βέβαια δημιουργοί δήλωσαν ότι η λογοτεχνία μπορεί να μιλήσει για τα σύγχρονα προβλήματα. Το κάνει ήδη (άλλο αν τη διαβάζει με βαθύτητα σκέψης κανείς) και μάλιστα χαιρετίζεται με ικανοποίηση η (επι)στροφή-της στη σφαίρα του δημόσιου και του πολιτικού. Φυσικά δεν αναφέρονται σε μια μαρξιστικού τύπου Widerspiegelung (αντανάκλαση) της επικαιρότητας, αλλά μια δημιουργική διαλεκτική με την πραγματικότητα, η οποία κατακλύζει τη ζωή-μας και δεν μπορεί ο αναγνώστης να μην την περιμένει και στην ποίηση ή την πεζογραφία.


«Αυτισμός»: η τακτική της σύγχρονης λογοτεχνίας


Δυστυχώς, οι συγγραφείς –στο μεγαλύτερο ποσοστό-τους- μένουν επαναπαυμένοι στη σωστή ρήση ότι η λογοτεχνία φτιάχνει το δικό-της σύμπαν και μέσα εκεί θέτει τους προβληματισμούς-της. Και λέω δυστυχώς γιατί, ενώ έτσι η τέχνη αυτονομείται, από τον μοντερνισμό και έπειτα, η λογοτεχνία έχει ακολουθήσει τον δικό-της δρόμο, έναν δρόμο ελιτισμού, αυτοαναφορικότητας, κρυπτικότητας και αποκλεισμού του άλλου από τις σκέψεις-της, έναν δρόμο που διώχνει τον αναγνώστη και τον στρέφει στην παραλογοτεχνία και στην τηλεόραση. Όταν η γραφή ομφαλοσκοπείται, όταν κλείνεται στον εαυτό-της σαν αυτιστικό και επικοινωνεί μόνο με τους όμοιούς-της δεν βοηθά ούτε τον καλοπροαίρετο αναγνώστη να ανέβει αισθητικά, πνευματικά, πολιτιστικά, ούτε την κοινωνία να αναγνωρίσει τον εαυτό-της στους υγιείς προβληματισμούς-της.

Ακόμα χειρότερα η στροφή της δεκαετίας του ’80 και του ’90 στο ιδιωτικό, ως πρόταγμα του μεταμοντέρνου, αποσύνδεσε τελείως τη λογοτεχνία από την κοινωνία και φαλκίδευσε τον διάλογο της πρώτης με τα προβλήματα της δεύτερης. Ως αντίδραση προς την αριστερή προπαγάνδα που ήθελε τη λογοτεχνία στρατευμένη, ο συγγραφέας στράφηκε ιδιωτικά (με την αρχαία έννοια του «ιδιώτη») στο εγώ και απεμπόλησε τη δυνατότητα ευρύτερων συλλήψεων και πανοραμικότερων θεάσεων. Ευτυχώς, η παθογένεια της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας ξαναμπήκε στη φαρέτρα της λογοτεχνίας και έτσι δίπλα στο οικογενειακό δράμα βρίσκουμε και το κοινωνικό απόστημα, ή καλύτερα πίσω από το οικογενειακό βλέπουμε τα κοινωνικά αίτια και τις νοσηρές παραμέτρους που έφεραν την ατομική ζωή σε αδιέξοδο.


2.     Αντίδραση

Εδώ και δύο χρόνια πολλοί οδηγοί δεν πληρώνουν διόδια με τη βάσιμη αιτιολογία πως οι δρόμοι είναι απαράδεκτα κακοί και υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της ποιότητάς-τους και του αντιτίμου. Με τα τελευταία μέτρα που για να πας Αθήνα – Θεσσαλονίκη θέλεις 20€ διόδια το κίνημα αυτό έχει γενικευτεί. Υπάρχουν φωνές που αρνούνται να πληρώσουν για υπηρεσίες που δεν είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο∙ πολύ περισσότερο αντιδρούν απέναντι σε μια πολιτική λογική που λέει «δίνω στα φιλαράκια-μου την εθνική οδό να παίζουν», ακόμα κι αν υποχρεώνουν έτσι τον απλό πολίτη, τον χωρικό ή τον φορτηγατζή να πληρώνει τον αέρα που αναπνέει κινούμενος στο οδικό δίκτυο!


3.     Πνευματικά δικαιώματα

Ο νόμος ορίζει ότι 70 χρόνια μετά τον θάνατο του λογοτέχνη παύουν οι κληρονόμοι-του να καρπώνονται πνευματικά δικαιώματα από τα βιβλία-του και πλέον το έργο-του περιέρχεται στην πνευματική κληρονομιά ολόκληρου του έθνους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα χρόνια αυτά οι κληρονόμοι χειρίζονται όπως θέλουν τα βιβλία του τεθνεώτος και συχνά τα αφήνουν στην αφάνεια, με εκδοτικές πρακτικές που παίρνουν βαθμό κάτω του μετρίου, με μια αδιαφορία που αντί να αναδεικνύει το έργο το υποβαθμίζει.
Αυτό συμβαίνει με τα κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη: κακές εκδόσεις, χωρίς επίμετρα, χωρίς εισαγωγές, χωρίς παρακειμενικά στοιχεία που να αναδείξουν την ιστορία και τη δυναμική-τους μέσα στη νεοελληνική λογοτεχνία αλλά και στην παγκόσμια γραμματεία. Κι έρχεται το Υπουργείο να ορίσει μια επιτροπή που θα επιχειρήσει την αναβάθμισή-του. Αλλά, όπως σωστά επισημαίνει ο Μπασκόζος στο “Βήμα”, λογαριάζουνε χωρίς τον ξενοδόχο. Ο Πάτροκλος Σταύρου, κατά νόμο διαχειριστής του καζαντζακικού  corpus, δεν είναι διατεθειμένος να συνεργαστεί με τους δραγάτες του Υπουργείου. Επομένως, ενώ το πρόβλημα υπάρχει, οι αρμόδιοι έκαναν πάλι μια κίνηση εντυπωσιασμού αλλά όχι ουσίας. Νομικά ο Σταύρου μπορεί να εξακολουθεί να κάνει ό,τι θέλει, άλλο αν δεν αίρεται στο ύψος των περιστάσεων.


4.     Κάπνισμα

Στο Βιβλιοκαφέ δεν καπνίζουμε κι ούτε δεχόμαστε καπνιστές μέσα στην αίθουσα του καφέ-μας. Η Ελλάδα ωστόσο εξακολουθεί να ζει εποχές ραγιαδισμού, όπου οι “ληστές” κάνουν ό,τι θέλουν, οι “κοτζαμπάσηδες” των κέντρων διασκέδασης σηκώνουν καπνιστικά λάβαρα και το κράτος αφήνει συνεχώς παραθυράκια, αφού στην πράξη δεν ελέγχει κανέναν. Ευτυχώς, δεν υποχώρησε και στην (επιδιωκόμενη) χαλάρωση του νόμου, αλλά έθεσε εκ νέου το κάπνισμα εκτός των δημόσιων χώρων. Απλώς περιμένουμε να εφαρμόσει τον νόμο και να μην αφήνει τον ελλαδικό ετσιθελισμό να πρυτανεύει, σε ένα θέμα που έχει λυθεί σε μόνιμη βάση στην Ευρώπη, και την ατομικιστική ασυδοσία να αποτελεί ακόμα εδώ αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Εξακολουθούμε να ζούμε σαν ραγιάδες ενώ θέλουμε να μας παίρνουν στα σοβαρά ως Ευρωπαίους…
Πατριάρχης Φώτιος

Saturday, January 22, 2011

“Οι ιχνηλάτες” του Antoine Bello

Ένα πολιτικό με μπόλικες δόσεις κατασκοπίας βιβλίο κινείται συνήθως πάνω σε δύο επίπεδα, τα οποία και πρέπει να συμβιβάσει με αληθοφάνεια: από τη μία, η εμφανής (πρόσφατη) ιστορία που είναι γνωστή από τα ΜΜΕ και τις μαρτυρίες, και από την άλλη το (μυθοπλαστικό) παρασκήνιο που πρέπει να στηθεί, να συντονιστεί με την ιστορία και να αναδείξει κρυμμένα μυστικά και κίνητρα.

Latte Cappuccino:
Antoine Bello
“Les éclaireurs”
Gallimard
2009
“Οι ιχνηλάτες”
μετ. Ε. Γραμματικοπούλου
εκδόσεις Πόλις
2010

            Ο Antoine Bello έγινε γνωστός πριν από ένα περίπου χρόνο με το μυθιστόρημα “Οι παραχαράκτες” (εκδόσεις Πόλις, 2009), το οποίο παρουσίασα στην ανάρτηση της 12ης Σεπτεμβρίου 2009. Το δεύτερο έργο αποτελεί συνέχεια στη διαφαινόμενη τριλογία και στηρίζεται σε ένα πλασματικό σύμπαν, σε έναν μυθιστορηματικό κόσμο που πείθει εξ αρχής για την ύπαρξή του: ο ΟΠΠ (Όμιλος Παραχάραξης της Πραγματικότητας) είναι μια παγκόσμια μυστική οργάνωση που εξυφαίνει φανταστικά σενάρια, τόσο όμως καλά δουλεμένα με παραπομπές σε βιβλιογραφία, με σελίδες στο διαδίκτυο, με πράκτορες που συμμετέχουν σε συσκέψεις και προσπαθούν να παρουσιάσουν τη σύγχρονη ιστορία από τη δική-τους σκοπιά, άλλοτε αλλοιώνοντας στοιχεία για το παρελθόν κι άλλοτε κατασκευάζοντας εξ αρχής τα τεκμήρια των απόψεών τους.
            Ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Ισλανδός Σλιβ Νταρτουνγκούβερ, είναι ένας ικανότατος πράκτορας τρίτης βαθμίδας, σχετικά χαμηλά ακόμα αλλά με εξαιρετικές επιτυχίες που τον κάνουν έμπιστο πρόσωπο που αναλαμβάνει ειδικές αποστολές (η κινηματογραφική σύλληψη δεν είναι χολιγουντιανή, όπως φαίνεται). Επειδή ο Όμιλος είχε βάλει το χεράκι-του, στη δημιουργία της Αλ Κάιντα και τώρα (11 Σεπτεμβρίου 2001) που κατέρρευσαν οι Δίδυμοι πύργοι από τρομοκρατική επίθεση, νιώθει πως πρέπει να περιορίσει τις τριβές και έναν πιθανό πόλεμο μεταξύ Αμερικανών και Μουσουλμάνων. Συγκροτεί λοιπόν επιτροπή, μέσα στην οποία ανήκει και ο Σλιβ, που αναλαμβάνει αυτή την αποστολή, ενώ παράλληλα ο Σλιβ επωμίζεται την ευθύνη να ανακαλύψει ποιοι από τον ΟΠΠ κατασκευάζουν πλαστά στοιχεία που δείχνουν τον Σαντάμ να έχει πυρηνικό και βιολογικό οπλοστάσιο προωθώντας έτσι την αμερικανική πολεμοχαρή πολιτική.
            Και πίσω από αυτό το οικουμενικό πολιτικό σκηνικό, ο Σλιβ δεν παύει να αναρωτιέται ποιος ο σκοπός του ΟΠΠ και πόσο συνάδει με κάποιες αξίες που διακρίνουν τον Ισλανδό αλλά και πόσο κατευθύνεται προς μια ουσιαστική στοχοθεσία ή όχι.
            Ο αναγνώστης παρακολουθεί την πολιτική και διπλωματική ιστορία τόσο στο περιφερειακό Τιμόρ της Πολυνησίας όσο και στην κεντρική σκηνή με την Αλ Κάιντα και τα χτυπήματά-της, τον Μπους Τζούνιορ και τον Σαντάμ, τον 2ο πόλεμο στον Κόλπο και τους επιφανείς πολιτικούς να αλωνίζουν με ψευδείς και πεποιημένες μαρτυρίες. Το πολιτικό μήνυμα είναι σαφές: οι Αμερικανοί έπλασαν στοιχεία και έτσι οδήγησαν τον λαό-τους αλλά και την παγκόσμια κοινή γνώμη να πειστούν πως ο Σαντάμ είναι επικίνδυνος και πως ο πόλεμος είναι αναγκαίος. Η λογική του ΟΠΠ υπάρχει πρώτα στις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, που σκηνοθετούν ένα έργο που θα οδηγήσει στην εισβολή, για να εξυπηρετήσουν μόνο τα δικά-τους συμφέροντα.
            Ο Bello είναι Γάλλος αλλά γεννημένος στην Βοστώνη το 1970. Σκέφτεται λοιπόν ως Ευρωπαίος αλλά έχει την οικουμενική αντίληψη της Αμερικής, χωρίς ωστόσο να μένει τυφλός μπροστά στις πρακτορικές-τους πρακτικές. Το βιβλίο ξαναδιαβάζει τις διεθνείς εξελίξεις υπό το πρίσμα μιας ματιάς που δεν αφήνεται στα ΜΜΕ αλλά προχωρά σε αναλύσεις τάσεων και κινήτρων, τόσο πλασμένες με αιτιώδεις σχέσεις και αυστηρούς συλλογισμούς στους οποίους μόνο ένας αναγνώστης με ανάλογο βαθύ πολιτικό σκεπτικό θα μπορούσε να βρει κενό.
            Τέλος, η απάντηση που δίνει στον σκοπό του ΟΠΠ μού φέρνει πάλι στον νου μία από τις ερμηνείες που είχα δώσει στο πρώτο έργο, στους “Παραχαράκτες”: η όλη παραχαρακτική δραστηριότητα του Ομίλου μοιάζει στον σκοπό αλλά και στις τεχνικές με αυτή των λογοτεχνών, οι οποίοι παραχαράσσουν την πραγματικότητα με αληθοφανή σενάρια, στήνοντας μπροστά στον αναγνώστη μια κατασκευή, πειστική και μελετημένη, ώστε κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης να διεισδύει σε ένα παράλληλο σύμπαν, σε έναν τεχνητό κόσμο φαντασίας και λογοτεχνικότητας, τόσο ζωντανό όμως που μοιάζει με πραγματικό.
            Φυσικά ο βασικός στόχος είναι να αναδείξει μια παρακυβέρνηση που παρεμβαίνει ανά την υφήλιο και χρησιμοποιεί τα χρήματά-της σε συγκεκριμένα σημεία της ιστορίας. Ειδικά με την εναντίωση στον Μπους και την απόδειξη της παραχάραξης στοιχείων για να οδηγηθεί στον πόλεμο εναντίον του Ιράκ, ο Bello προβαίνει σε μια πολιτική πράξη καταγγελίας. Σε μια ευρύτερη στόχευση οι έξι επικεφαλής του οργανισμού που κατάγονται από δευτερεύουσες χώρες [Καμερούν, Αζερμπαϊτζάν, Ελλάδα!!!, Ολλανδία, Κίνα (δεν θεωρείται προφανώς υπερδύναμη) και Γαλλία (ο εκπρόσωπός-της είναι εκεί για τιμητικούς λόγους)] συστήνουν μια άτυπη παγκοσμιοποιημένη κυβέρνηση, όπου δεν κυριαρχούν όχι οι εκπρόσωποι υπερδυνάμεων αλλά περιφερειακές κουλτούρες που ανέδειξαν τυχαία (;) τους ικανότατους πράκτορές-τους.
            Οι “Ιχνηλάτες” είχαν σαφώς περισσότερα προβλήματα από το πρώτο έργο. Η πλοκή είναι λιγότερο σφιχτή και περισσότερο επεισοδιώδης, αφού τα δυο τρία επεισόδια που διαρθρώνουν το έργο τίθενται σε χαλαρή σύνδεση μεταξύ-τους. Ο Bello φαίνεται πως διοχέτευσε όλη την επινοητική-του φαντασία στους «Παραχαράκτες» κι έπειτα θέλησε να συνεχίσει χωρίς ωστόσο να ξαφνιάζει με τη φαντασία-του παρά μόνο με την πολιτική-του θέση κατά των Αμερικανών.
Πατριάρχης Φώτιος

Monday, January 17, 2011

“Η ξυπόλυτη των Αθηνών” της Φιλομήλας Λαπατά

Πώς καταλαβαίνεις ότι έπεσες πάνω σε ένα μπεστ-σέλλερ; Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που κάνουν ένα βιβλίο ρομάντζο, εύκολο ευπώλητο ή ποιοτικό μυθιστόρημα;

Γαλλικός με άρωμα φιστίκι:
Φιλομήλα Λαπατά
“Η ξυπόλυτη των Αθηνών”
εκδόσεις Καστανιώτη
2010

            Αυτό καθεαυτό το βιβλίο δεν με άγγιξε και δεν θέλω να το σχολιάσω σε βάθος. Το έφερε στο σπίτι η ανιψιά-μου, έφηβη κόρη της αδελφής-μου που μένει στον κάτω όροφο, βιβλιοφάγος και δείγμα μέχρις ενός σημείου των αναγνωστικών γούστων της νεολαίας. Δεν ξέρω αν ανήκει στην κατηγορία των εύκολων αναγνωσμάτων, ούτε αν η επιλογή-του στη μικρή λίστα των Βραβείων Αναγνωστών λέει κάτι για την αξία-του.
            Πιο πολύ εγώ προβληματίστηκα πάνω στο αν είναι ή δεν είναι μπεστ-σέλλερ ευρείας μάζας και ως εκ τούτου ποια είναι τα χαρακτηριστικά που ορίζουν την ενδιάμεση γραμμή, αν υπάρχουν. Το ότι είναι γραμμένο από γυναίκα φυσικά δεν μου λέει τίποτα αρνητικό για το ποιόν-του (κάθε άλλο, αφού τα τελευταία είκοσι χρόνια στην αφρόκρεμα της ελληνικής παραγωγής ανήκουν πιο πολλές γυναίκες παρά άνδρες!). Ούτε θα το ενέτασσα 100% στη ροζ λογοτεχνία, αφού, όπως λέει η Εύα Στάμου στην www.bookpress.gr, εκεί ανήκουν μυθιστορήματα “που εστιάζουν σε θέματα ερωτικών σχέσεων αναπαράγοντας ρομαντικά στερεότυπα, απευθυνόμενα στο "συναίσθημα" του αναγνωστικού τους κοινού, το οποίο είναι κατεξοχήν γένους θηλυκού.” (8.9.2010).
            Ωστόσο, μέσα στο μυαλό-μου κλωθογύριζε η σκέψη πως η εύκολη λογοτεχνία μπορεί να είναι τερπνή χωρίς να είναι ροζ, μπορεί να απευθύνεται σε ένα κοινό που θέλει να ξεφύγει χωρίς να σκεφτεί, που θέλει να ταυτιστεί με τον ήρωα/ηρωίδα χωρίς να γίνει αυτός/αυτή τύπος της ευρύτερης κοινωνικής πραγματικότητας, μπορεί να απευθύνεται στο συναίσθημα με έμφαση σε μια καθημερινή μορφή συγκίνησης και προσωπικής δικαίωσης. Το εύκολο βιβλίο δεν είναι ίσως κακό στη γλώσσα: ίσα ίσα που διαθέτει πλούσιο λόγο, συχνά εικονοποιητικό και συνυποδηλωτικό, που αρέσκεται σε γλωσσικούς ακκισμούς, χωρίς να φτάνει στα άκρα, αλλά άλλοτε με τη ρομαντική ποιητικότητα κι άλλοτε με τη ρεαλιστική ακρίβεια κάνει την ανάγνωση πιο βατή. Δεν είναι επίσης κακό στις περιγραφές: το στήσιμο μιας σκηνής, η απόδοση των λεπτομερειών, η αναπαραστατική δύναμη της γλώσσας, η αποτύπωση της ατμόσφαιρας κ.ο.κ. είναι προτερήματα που το κάνουν αγαπητό, αφού ο αναγνώστης/η αναγνώστρια θέλγεται από το ζωντανό περίβλημα της δράσης, από την πλούσια εικονοποιία της αφήγησης, ώστε να μπορεί να τα αναπαραστήσει σαν πίνακα ζωγραφικής μπροστά-του/της.
Από την άλλη, η εναλλαγή της τύχης των ηρώων/ηρωίδων είναι βασικό μοτίβο, αφού έτσι τα έργα αυτά κερδίζουν την προσοχή των αναγνωστών/αναγνωστριών. Η φτωχή αλλά καλή κοπέλα που τελικά παντρεύεται έναν πλούσιο, ο δυνατός άνδρας που εντέλει τιμωρείται από τη μοίρα, η μπουχτισμένη σύζυγος που βρίσκει τον ιδανικό εραστή και έπειτα ίσως πάλι ξαναγυρίζει στον άντρα-της, είναι μερικά από τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα των έργων αυτών, φυσικά με τις παραλλαγές-τους. Το κυρίαρχο πάντως είναι πως παρουσιάζουν τα επεισόδιά-τους με τη στερεοτυπική ανάπλαση των φύλων, των τάξεων, των επαγγελμάτων.
Το βιβλίο της Λαπατά δεν είναι μάλλον τυπικό μπεστ-σέλλερ, αλλά επειδή πιθανόν δεν πρόκειται να διαβάσω μελλοντικά ένα τέτοιο, βρήκα ευκαιρία (και με τη μικρή πείρα από παλιότερες αναγνώσεις) να σταθώ εδώ και να σταθμίσω στη ζυγαριά τα χαρακτηριστικά που φλερτάρουν με το είδος.
“Η ξυπόλυτη των Αθηνών” είναι μια τοιχογραφία της μπελ επόκ στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν το ξεπεσμένο σπίτι των Χρυσολωράδων αναγκάζεται να παντρέψει την κόρη-του με τον «καρβουνιάρη» πλην νεόπλουτο Ζακυνθινό, αν δεν κάνω λάθος. Οι μεν δίνουν το αρχοντικό όνομα, ο δε τον πλούτο. Τελικά η νεαρή τον αγαπά και το συνοικέσιο δεν είναι μοιραίο. Όλα όσα είπα παραπάνω τα είδα στο μυθιστόρημα. Μπορώ να πω με δυο λόγια ότι είναι καλογραμμένο, ότι εικονογραφεί με ενάργεια τις σκηνές και τα σκηνικά, τα αρχοντικά και τις λεπτομέρειές-τους, τα φορέματα και την ατμόσφαιρα. Η ιστορία κυλάει αργά, αλλά τα συναισθήματα ξεχειλίζουν και η συνολική σύλληψη πιο πολύ αρθρώνει τη ρομαντική εσάνς του προ εκατονταετίας κλεινού άστεως παρά τον σύγχρονο προβληματισμό του Νεοέλληνα. Εκτός κι αν αναφέρεται σε συγκεκριμένο κοινό…
Πατριάρχης Φώτιος

Friday, January 14, 2011

“Κάιν” του Ζοζέ Σαραμάγκου

Λίγο πριν πεθάνει τον Ιούνιο του 2010 ο πορτογάλος συγγραφέας και νομπελίστας άφησε το τελευταίο-του έργο, κατάληξη μιας πολύ δημιουργικής ζωής. Και, παρόλο που ήταν άθεος, βλέπεις σε πολλά έργα την προσπάθειά-του να πλησιάσει τη θρησκεία, να τη μελετήσει σατιρικά ή παρωδιακά, να καταγγείλει τους υπηρέτες-της, να ανατρέψει τη λογική-της. Ακόμα και στο τελευταίο-του μυθιστόρημα, δεν παύει να διαβάζει την Παλαιά Διαθήκη για να στηρίξει την αθεΐα-του.

Cappuccino Brazil Santos:
Jose Saramago
“Cain”
2009
Ζοζέ Σαραμάγκου
“Κάιν”
μετ. Α. Ψύλλια
εκδ. Καστανιώτη

 Έχω ξαναγράψει πόσο μαγεμένος έχω μείνει από άλλα έργα του Σαραμάγκου, πόσο πιστεύω ότι το Νόμπελ τού άξιζε αρκούντως και πόσο η γραφή-του σημάδεψε την αναγνωστική-μου σκέψη. Αλλά σ’ αυτό το κείμενό-του με απογοήτευσε, σαν να είδα μια γερασμένη πέννα που δεν μπορεί πλέον να αποδώσει τα ίδια με παλιά.
Η ιστορία παρακολουθεί τη γένεση του Αδάμ και της Εύας, την έξοδό-τους από τον Παράδεισο, τη γέννηση του Άβελ και του Κάιν και έπειτα τη γνωστή αδελφοκτονία. Ο Κάιν καταδικάζεται σε διαρκή περιπλάνηση σε έναν κόσμο που έχει και άλλους ανθρώπους, έχοντας ένα εμφανές σημάδι στο μέτωπο. Με συγγραφική άδεια ο Σαραμάγκου περιπλανά τον ήρωά-του σε διάφορα επεισόδια της Παλαιάς Διαθήκης, από τη θυσία του Αβραάμ ως την υπομονή του Ιώβ και από τον Ιησού του Ναυί ως τα Σόδομα και τη Γόμορρα.
Όλα δίνονται στο πλαίσιο της βιβλικής απεικόνισης, αλλά παντού κυριαρχεί η αμφισβήτηση, η κατηγορία του Θεού ως σκληρού, εκδικητικού αλλά όχι παντοδύναμου, άδικου, αιμοσταγούς, αφερέγγυου κ.ο.κ. Ο Κάιν αντίθετα φέρεται ανθρώπινα και εν μέρει ανθρωπιστικά, φορέας δηλαδή της νεώτερης αντίληψης περί σωστού και λανθασμένου, φορέας αξιών και πίστης στην ανθρώπινη ζωή. Παρεμβαίνει μάλιστα όπου μπορεί και σώζει ανθρώπους που θα χάνονταν άδικα. Είναι η επανάσταση του σύγχρονου ανθρώπου, του παιδιού του Διαφωτισμού που σκεπτικιστικά, αλλά και ορθολογικά καταφέρεται εναντίον του απηνούς θεού της Παλαιάς Διαθήκης. Κι όντως ο Θεός, όπως τον εξέφραζε ο προχριστιανικός εβραϊκός κόσμος, ήταν εκδικητικός και ωμός, ήθελε θυσίες και ανθρώπινες ζωές, δεν συγχωρούσε, αλλά αντίθετα χρησιμοποιούσε τους Ισραηλίτες σαν τον περιούσιο λαό-του, πιεσμένο όμως και συνεχώς δυναστευόμενο. Αυτός ο θεός πιο πολύ φανάτιζε παρά ειρήνευε και δεν ενέπνεε σεβασμό παρά φόβο.
Ο Σαραμάγκου γράφει ένα έργο με διαδοχικές σκηνές ανάμεσα στις οποίες μόνος συνδετικός δεσμός εμφανίζεται η παρουσία του Κάιν. Από εκεί και πέρα λείπει το σπινθηροβόλο ύφος-του, η εμμονή στη λεπτομέρεια που ενέχει τόση λεπτοδουλειά και τόση έμφαση στο μικρό, ώστε να επιτευχθεί πιο ολοκληρωμένα η σάτιρα. Ο αναγνώστης, ειδικά αυτός που έχει συνηθίσει τη γραφή-του και ξέρει πού είναι η δύναμή-της, βλέπει μια ρηχή σούπα, μια γρήγορη προσπάθεια να γραφεί η αποκαθήλωση της παλαιοδιαθηκικής νοοτροπίας, χωρίς ωστόσο να τηρείται ο σαραμάγκειος ρυθμός και η υφολογική επεξεργασία που να δίνει όσα ο πορτογάλος συγγραφέας μάς έχει αποδείξει ότι μπορούσε να κάνει.
Η μυθολογία της Παλαιάς Διαθήκης αποτελεί μία από τις μεγάλες δεξαμενές από τις οποίες έχουν εμπνευστεί συχνά καλλιτέχνες (ζωγράφοι, γλύπτες κ.ο.κ.) και συγγραφείς, γιατί μέσα σ’ αυτήν βρίσκουν αρχέτυπα και αλληγορικές δομές που μπορούν να γίνουν η βάση για περαιτέρω διαχρονικές συλλήψεις και μεταπλάσεις.
Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, January 12, 2011

“Rewind” της Μαρίας Ξυλούρη

Οι μικρές λίστες του περιοδικού «Διαβάζω» αντικατοπτρίζουν, κατά τη γνώμη-μου, ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει κάθε χρονιά η Ελλάδα στον τομέα της λογοτεχνίας, ασχέτως αν η τελική επιλογή είναι ή όχι η ευστοχότερη. Και ειδικά για τους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς η ανάδειξή-τους αποτελεί πολλαπλά ωφέλιμο αποτέλεσμα, καθώς αυτοί δεν έχουν ένα αναγνωρισμένο όνομα που να  λειτουργεί ως lead in για το έργο-τους.

Espresso macchiato:
Μαρία Ξυλούρη
“Rewind”
εκδόσεις Καλέντη
2009

            Η εικοσιοκτάχρονη Μαρία Ξυλούρη (26 όταν κυκλοφόρησε το πρώτο-της έργο) αφήνει ελπίδες για ένα ανιόν μέλλον. Το μυθιστόρημά-της δείχνει ότι έχει αφομοιώσει τα διδάγματα του είδους και ότι μπορεί να εμβαθύνει, εφόσον βελτιώσει τη γραφή-της, ξεκινώντας από μια εδραία βάση.
            Αυτή η βάση έγκειται πρώτιστα στην άρτια χρήση της γλώσσας, μιας γλώσσας γραμμένης ώστε να αποδίδει κάθε στιγμή την κατάσταση και την ψυχολογία των προσώπων-της. Παρά τις ξενικές-της επιδράσεις που φαίνονται στα διάσπαρτα αγγλικά μότο, τα ελληνικά-της παρακολουθούν χωρίς ατέλειες την αφηγηματική πορεία και δεν προβληματίζουν πλην ελαχίστων περιπτώσεων [λ.χ. το ομιλών (αντί ομιλούν) κώμα, σελ. 79] τον αναγνώστη. Ειδικά στους διαλόγους το ύφος διατηρεί την αμεσότητα και την ευκρίνεια, χωρίς να φαίνεται στημένο και καλουπωμένο. Σκέψη και φυσικότητα, σαφήνεια και ευφράδεια, έστω κι αν η προφορικότητα δεν επιδιώκεται, πετυχαίνουν τον στόχο-τους. Θα μπορούσα να προτείνω δειλά ένα μεγαλύτερο ρίσκο ώστε να γίνει η γλώσσα-της πιο αξιομνημόνευτη.
            Ένα δεύτερο θετικό είναι σίγουρα τα μικρά κεφάλαια στα οποία από τη μία χτίζεται σταδιακά η δομή του έργου, με επεισόδια και συναντήσεις προσώπων και από την άλλη αναδεικνύονται οι σκέψεις και η ψυχοσύνθεση των προσώπων. Ειδικά ο Πέτρος, το πρωταγωνιστικό πρόσωπο, που διχάζεται ανάμεσα στην αγάπη για την πεθαμένη μάνα-του και την προσπάθεια να καταλάβει (δικαιολογήσει ή κατηγορήσει) τον πατέρα-του, εκδηλώνει σε τεχνηέντως δυνατές αυξομειώσεις τη συναισθηματική-του κατάσταση. Εύστοχο κρίνεται το εύρημα με τη φιμωμένη συγκάτοικο αλλά και οι εναλλαγές στην οπτική γωνία μεταξύ Πέτρου και Δέσποινας, της ξαδέλφης-του, τη στιγμή που θα αποκαλύπτονταν μερικά βασικά σημεία, για να κατανοήσει ο πρώτος τι συνέβη όταν σκοτώθηκε η μητέρα-του.
            Αυτό που εξακολουθεί –και σε αυτό αλλά και σε άλλα ανάλογα βιβλία- να με προβληματίζει είναι η αναγωγή του ιδιωτικού σε σημαντικό και του οικογενειακού σε μείζον. Η κατάρρευση λόγω του μεταμοντερνισμού των «μεγάλων αφηγήσεων» έφερε ένα τεράστιο ρεύμα ιδιωτικών ιστοριών που προβάλλονται ως δίοδοι θέασης του κόσμου, χωρίς ωστόσο να μπορεί κανείς να δει σ’ αυτές ή πίσω από αυτές μια ευρύτερη προβληματική. Για να εξηγηθώ, οφείλω να δώσω σύντομα την υπόθεση: ο πατέρας του Πέτρου μετά τον θάνατο της πρώτης-του γυναίκας και μητέρας του κεντρικού χαρακτήρα παντρεύεται μια φίλη-του, η οποία ωστόσο περιέρχεται για πολύ καιρό σε κώμα. Όταν τελικά πεθαίνει, εγείρονται ερωτήματα για το ποια αγάπησε περισσότερο, πώς πέθανε η πρώτη σύζυγός-του κ.ο.κ. Ο Πέτρος λειτουργεί σε ένα δεύτερο επίπεδο παράλληλο με το επίπεδο του πατέρα-του ανάμεσα στην πρώην κοπέλα-του, στην αιώνια φίλη-του και στις ξαδέλφες-του, αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματά-του.
            Η Ξυλούρη επιλέγει την αργή εξέλιξη της ιστορίας-της, με έμφαση στο ψυχολογικό και εν μέρει στο φιλοσοφικό, με παρακολούθηση πιο πολύ της εσωτερικότητας των προσώπων-της παρά της εξωτερικής δράσης, η οποία ωστόσο δεν λείπει. Ακριβώς γι’ αυτό δεν βουλιάζει σε έναν κυκεώνα σκέψεων και θολής συναισθηματικότητας, αλλά βουτά τον αναγνώστη στα διλήμματα του Πέτρου και στην ιδιαιτερότητα της τραγικής κατάστασης την οποία υπομένει ο πατέρας-του. Το ερώτημα ωστόσο παραμένει: είναι ικανή μια τέτοια περιπτωσιολογική κατάσταση να δουλέψει στο μυαλό του αναγνώστη και μετά το τέλος του έργου; Μπορεί κανείς να δει στα διλήμματα αυτά ευρύτερες στάσεις ζωής ή τραγωδιακές επιλογές που να φωτίσουν το «είναι» με άλλον τρόπο;
            Κατά τη γνώμη-μου όχι. Αυτό αφήνει τη γεύση μιας γενναίας συγγραφικής προσπάθειας, η οποία όμως μένει στο πρωτολειακό-της βάπτισμα, χωρίς να ανοιχτεί περισσότερο από την ακτή. Αυτό που εύχομαι, λοιπόν, στη συγγραφέα (αφού την ευχαριστήσω ξανά που μου εμπιστεύτηκε το έργο-της) είναι να κρατήσει ως περιουσία όσα θετικά αποτιμηθούν και να προχωρήσει στα επόμενα βιβλία-της σε μια τολμηρή απεικόνισης της ζωής.
Πατριάρχης Φώτιος

Friday, January 07, 2011

T O P 2 5 της ελληνικής πεζογραφίας

Η ψηφοφορία που διεξήχθηκε στη διάρκεια των γιορτών έβαλε όλους-μας να σκεφτούμε τα βιβλία, γραμμένα σε πεζό ελληνικό λόγο, που μας έχουν αφήσει το σημάδι-τους. Ψήφισαν 27 αναγνώστες και τους ευχαριστώ πολύ.


1.       Χρήστος Παππάς
2.       Γιώργος
3.       Νιόβη Λύρη
4.       nikourem
5.       Johnny Panic
6.       FaneZan
7.       Orsalia
8.       Γιάννης Πλιώτας
9.       Νώντας Τσίγκας
10.   Ναυτίλος
11.   Δημήτρης Αλεξίου
12.   Τάσος Μ.
13.   Despoina
14.   Κωνσταντίνα Π.
15.   Μαρία Πόντη
16.   sevial
17.   Anonymous
18.   Ροβίνα Άλμπα
19.   goloib
20.   anagnostria
21.   stimeni lemonokoupa
22.   Πατριάρχης Φώτιος
23.   Kostas Pap
24.   NO14ME
25.   Rena.Ro
26.   Αργυρώ Κ.
27.   Oktana

Συνολικά προτάθηκαν 230 περίπου έργα, από τον 19ο και φυσικά τον 20ό αιώνα, αλλά και από τη σοδιά του 21ου αιώνα. Πολλά από αυτά είναι ήδη καταξιωμένα, ανήκουν σ’ αυτό που θα ονομάζαμε Κανόνα, διδάσκονται στα σχολεία και έχουν μια κάποια απήχηση στα παιδιά, άρα και στις μετέπειτα προδιαγραφές-μας. Άλλα είναι νεόκοπα, πολλά σε πορεία καταξίωσης, μερικά ευπώλητα και αγαπημένα από το μαζικό αναγνωστικό κοινό.
Παρουσιάζουμε, λοιπόν, τα πρώτα ΠΕΝΤΕ, ακολουθούν τα επόμενα ΕΝΝΕΑ (τα δύο τελευταία ισοψήφησαν) και έπειτα παρελαύνουν τα τελευταία ΔΩΔΕΚΑ. [Ελπίζω ότι μέτρησα σωστά και να μην έκανα κανένα λάθος στην πρόσθεση εξαιτίας του όγκου των πληροφοριών που είχα να επεξεργαστώ!]


Α.

«Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου
100 (9)
«Η φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
100 (9)
«Ακυβέρνητες πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα
97 (9)
«Η πάπισσα Ιωάννα» του Εμμανουήλ Ροΐδη
78 (9)
«Eroica» του Κοσμά Πολίτη
72 (7)


Β.

«Το τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή
67 (11)
«Αστραδενή» της Ευγενίας Φακίνου
55 (7)
«Η μεγάλη χίμαιρα» του Μ. Καραγάτση
52 (5)
«Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» του Γεώργιου Βιζυηνού
52 (5)
«Το λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη
49 (5)
«Και με το φως του λύκου επανέρχονται» της Ζυράννας Ζατέλη
48 (5)
«Μικρά Αγγλία» της Ιωάννας Καρυστιάνη
45 (5)
«Αιολική γη» του Ηλία Βενέζη
42 (5)
«Η Ζωή εν τάφω» του Στράτη Μυριβήλη
42 (5)


Γ.

«Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» του Μενέλαου Λουντέμη
41 (5)
«Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ»  του Απόστολου Δοξιάδη
39 (5)
«Στη σκιά της Πεταλούδας» του Ισίδωρου Ζουργού
38 (5)
«Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης» του Νίκου Πεντζίκη
37 (4)
«Το αμάρτημα της μητρός μου» του Γεώργιου Βιζυηνού
36 (4)
«Η δεξιά τσέπη του ράσου» του Γιάννη Μακριδάκη
32 (3)
«Μπαρ Φλωμπέρ» του Αλέξη Σταμάτη
32 (3)
«Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του Νίκου Καζαντζάκη
32 (3)
«Η μητέρα του σκύλου» του Παύλου Μάτεση
30 (4)
«Η μεγάλη πράσινη» της Ευγενίας Φακίνου
29 (4)
«Ο καπετάν Μιχάλης» του Νίκου Καζαντζάκη
29 (3)
«Το τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή
29 (3)


Ο πρώτος αριθμός είναι το άθροισμα των ψήφων που έλαβε κάθε βιβλίο, ενώ ο αριθμός εντός παρενθέσεως δηλώνει πόσα άτομα ψήφισαν το συγκεκριμένο έργο.
Παρατίθενται επίσης όλα τα κείμενα που προτάθηκαν με τους βαθμούς που συγκέντρωσαν [το πρώτο νούμερο είναι ο ψηφοφόρος και ακολουθεί το γράμμα που έδωσε σε κάθε πεζογράφημα]

-          «100 μέτρα κάτω από το γέλιο» του Αστέριου Αστεριάδη    8Γ, 24Β
-          «Bororo» του Λένου Χρηστίδη          
-          «Eroica» του Κοσμά Πολίτη   2Α, 3Β, 10Α, 12Α, 14Β, 21Β, 27A
-          «Imperium» του Μιχάλη Σπέγγου                
-          «Logicomix» των Απόστολου Δοξιάδη & Χρίστου Παπαδημητρίου 
-          «Rewind» της Μαρίας Ξυλούρη                    11Γ
-          «Άγγελος στο πηγάδι» του Παντελή Πρεβελάκη                   15Α
-          «Αδερφοφάδες» του Νίκου Καζαντζάκη                    15Β
-          «Αθώοι και φταίχτες» της Μάρως Δούκα      22Γ
-          «Αιολική γη» του Ηλία Βενέζη            10Α, 20Α, 21Γ, 25Β, 26Γ
-          «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα                        2Α, 5Β, 7Α, 9Α, 10Α, 19Α, 20Α, 23Γ, 27A
-          «Αμερικάνικη φούγκα» του Αλέξη Σταμάτη   24Γ
-          «Άμυνα ζώνης» του Πέτρου Μάρκαρη                      19Γ
-          «Αναζήτηση» του Νίκου Θέμελη                               20Γ, 26Α
-          «Ανάμισης ντενεκές» του Γιάννη Μακριδάκη                       15Β
-          «Αναφορά στον Γκρέκο» του Νίκου Καζαντζάκη       9Β, 11Α
-          «Ανδρέας Δημακούδης» του Νίκου Πεντζίκη                        5Γ, 21Γ
-          «Άνθρωπος στο πηγάδι» του Μάνου Ελευθερίου    26Α
-          «Αντιποίησις αρχής» του Αλέξανδρου Κοτζιά                        10Α
-          «Από το στόμα της παλιάς Remington…» του Γιάννη Πάνου           2Α, 10Γ
-          «Απόψε δεν έχουμε φίλους» της Σοφίας Νικολαΐδου           11Β, 16Γ
-          «Αργώ» του Γιώργου Θεοτοκά                       20Γ
-          «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη    18A, 24A
-          «Αστραδενή» της Ευγενίας Φακίνου 11Β, 12Β, 13Α, 16Α, 22Γ, 25Γ, 26Γ
-          «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά» του Κώστα Μουρσελά              
-          «Βάρδια» του Νίκου Καββαδία                      4Β, 10Γ
-          «Βασικός μέτοχος» του Πέτρου Μάρκαρη    23Γ
-          «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του Νίκου Καζαντζάκη 22Β, 25A, 27A
-          «Βίος και πολιτεία του Γερακάρη Λυμπεράκη" της Λιλής Μαυροκέφαλου 6A
-          «Βραχονησίδα» του Νίκου Μουρατίδη                    
-          «Για ένα φιλότιμο» του Γιώργου Ιωάννου     22Γ
-          «Γιατί σκότωσα την καλύτερή μου φίλη» της Αμάντας Μιχαλοπούλου 16Α
-          «Γραμμένα φιλιά» του Γιάννη Ευσταθιάδη   24Β
-          «Δυο φορές Έλληνας" του Μένη Κουμανταρέα       
-          «Έκσταση» του Μενέλαου Λουντέμη                        23Α
-          «Ελένη ή κανένας» της Ρέας Γαλανάκη         13Γ
-          «Εν ονόματι» του Αντώνη Σαμαράκη             15Β
-          «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» του Μενέλαου Λουντέμη       13Α, 15Β, 21Γ, 23Β, 24Β
-          «Έξη νύχτες στην Ακρόπολη» του Γιώργου Σεφέρη 
-          «Έξω η ζωή είναι πολύχρωμη» της Αμάντα Μιχαλοπούλου 13Γ
-          «Ερημιά στο βλέμμα τους» του Κώστα Λογαρά                   
-          «Έρωτας στα χιόνια» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη         5Α, 21Α
-          «Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα» της Μαριάννας Κορομηλά      20Γ
-          «Ζαΐδα ή η καμήλα στα χιόνια» του Αλέξη Πανσέληνου     
-          «Ζητείται ελπίς» του Αντώνη Σαμαράκη                   
-          «Η αγάπη άργησε μια μέρα» της Λιλής Ζωγράφου  21Γ, 25Γ
-          «Η αίθουσα του θρόνου» του Τάσου Αθανασιάδη 
-          «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» της Άλκη Ζέη      11Α
-          «Η αρχαία σκουριά» της Μάρως Δούκα                   3Γ, 13Β, 24Γ
-          «Η αυτοβιογραφία ενός βιβλίου» του Μισέλ Φάις   13Γ
-          «Η γιαγιά μου η Αθήνα» του Κώστα Ταχτσή             15Β
-          «Η γνώση των νεκρών» του Γιάννη Μανιώτη                        13Β
-          «Η δεξιά τσέπη του ράσου» του Γιάννη Μακριδάκη            6Α, 8Α, 15Β
-          «Η εκτέλεση» του Φρέντυ Γερμανού                         21Γ
-          «Η Ζωή εν τάφω» του Στράτη Μυριβήλη                  9Α, 10Γ, 15Γ, 17Β;, 20Α
-          «Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη             5Β, 10Β
-          «Η κάθοδος των εννιά» του Θανάση Βαλτινού                     10Β
-          «Η Κασσάνδρα και ο λύκος» της Μαργαρίτας Καραπάνου  25Β
-          «Η κοιλιά της μεταφράστριας» της Λείας Βιτάλη     
-          «Η κρύπτη» του Ε.Χ. Γονατά             
-          «Η κυρία Κούλα» του Μένη Κουμανταρέα                26Β
-          «Η κυρία Ντορεμί» της Λιλίκας Νάκου                      13Γ
-          «Η λονδρέζικη μέρα της Λόρας Τζάκσον» του Χρήστου Χρυσόπουλου      
-          «Η μεγάλη πράσινη» της Ευγενίας Φακίνου 1Β, 12Γ, 13Β, 26Β
-          «Η μεγάλη χίμαιρα» του Μ. Καραγάτση                   1Α, 21Β, 22Α, 23Α, 25Β
-          «Η μητέρα του σκύλου» του Παύλου Μάτεση         11Β, 12Α, 19Γ, 22Γ
-          «Η μητρική γλώσσα» του Βασίλη Αλεξάκη    22Β
-          «Η νοσταλγία των δράκων» του Δημοσθένη Κούρτοβικ       3Γ, 19Γ
-          «Η νύχτα της λευκής παπαρούνας» του Κώστα Μίσσιου    8Γ, 11Γ
-          «Η πάπισσα Ιωάννα» του Εμμανουήλ Ροΐδη             3Β, 4Α, 10Γ, 14Β, 20Γ, 22Β, 23Α, 25Β, 27A
-          «Η πλωτή πόλη» της Μάρως Δούκα              27Γ
-          «Η πριγκηπέσα Ιζαμπώ» του Άγγελου Τερζάκη        19Β, 20Γ
-          «Η Συβαρίτισσα» της Λιλής Ζωγράφου                     13Γ
-          «Η συνάντηση» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη                       24Α
-          «Η Τιμή και το Χρήμα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη 3Β, 9Γ, 14Α
-          «Η φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη          3Β, 5Α, 10Α, 14Α, 20Α, 22Α, 23Α, 25A, 27B
-          «Η φωνή» του Χρήστου Χωμενίδη                            
-          «Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα» του Βασίλη Αλεξάκη     24Β
-          «Ισοβίτης» του Αρκά(δος)                                         
-          «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα                     10Β
-          «Ιστορία των μεταμορφώσεων» του Γιάννη Πάνου  10Β
-          «Και με το φως του λύκου επανέρχονται» της Ζυράννας Ζατέλη     11Α, 12Β, 18Β, 20Β, 25Α
-          «Καταπακτή» του Γιώργου Ιωάννου              5Γ, 9Β, 13Β
-          «Κεκαρμένοι» του Νίκου Κάσδαγλη               10Γ, 14Β
-          «Κλειδωμένο συρτάρι» της Πασχαλίας Τραυλού      15Α
-          «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» του Βασίλη Γκουρογιάννη            19Β
-          «Κοστούμι στο χώμα» της Ιωάννας Καρυστιάνη                   20Β, 22Γ
-          «Λεβάντα της Άτκινσον» του Μάνου Κοντολέοντος  23Β
-          «Λειψή αριθμητική» του Ηλία Παπαμόσχου                        
-          «Λεπτομέρειες για το τέλος του κόσμου» του Ευγένιου Αρανίτση   20Γ
-          «Λεωνής» του Γιώργου Θεοτοκά                   14Γ, 21Γ
-          «Λήθη» του Νίκου Βλαντή                             24Γ
-          «Λίγο από το αίμα σου» της Σώτης Τριανταφύλλου             27Γ
-          «Λογοδοσία μιας ζωής» του Κωνσταντίνου Τσάτσου           20Γ
-          «Λοιμός» του Ανδρέα Φραγκιά                      22Α
-          «Λοστρέ» του Λένου Χρηστίδη                      8Α, 24Β
-          «Λωξάντρα» της Μαρίας Ιορδανίδου            9Β, 11Β, 25Β
-          «μ. Χ.» του Βασίλη Αλεξάκη              
-          «Μαργαρίτα Περδικάρη» του Δημήτρη Χατζή                      21Γ
-          «Ματωμένα χώματα» της Διδώς Σωτηρίου  
-          «Με γεμάτο στόμα» του Γιάννη Ευσταθιάδη           
-          «Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους: Το πάθος χιλιάδες φορές» της Ζυράννας Ζατέλη    13Β
-          «Μεταξύ συρμού και αποβάθρας» της Έλενας Μαρούτσου           8Γ, 25Γ
-          «Μετεβλήθη εντός μου ο ρυθμός του κόσμου» της Ελένης Γκίκα   13Γ
-          «Μητέρα Στάχτη» του Αλέξη Σταμάτη                       12Β, 26Γ
-          «Μητέρες και γιοι» του Θοδωρή Καλλιφατίδη                      24Β
-          «Μια νύχτα με την κόκκινη» του Κώστα Γκιμοσούλη           24Β
-          «Μικρά Αγγλία» της Ιωάννας Καρυστιάνη    3Γ, 6Α, 7Α, 12Β, 13Β
-          «Μικρές ατιμίες» του Πάνου Καρνέζη                      
-          «Μικροί θεοί» της Κατερίνας Κροτοπούλου  16Β
-          «Μόνολογκ» του Λένου Χρηστίδη                              13Γ
-          «Μοσκώβ-Σελήμ» του Γεώργιου Βιζυηνού   22Γ
-          «Μπαρ Φλωμπέρ» του Αλέξη Σταμάτη                     12Α, 19Β, 26Α
-          «Μυθιστόρημα» του Γιώργου Χειμωνά                     26Β
-          «Ντούλια» της Μάρως Βαμβουνάκη             13Α
-          «Ο άγγελος της στάχτης» της Μαρίας Λαμπαδαρίδου-Πόθου             13Γ
-          «Ο άνεμος σφυρίζει στην Κούπελα» του Θανάση Τριαρίδη      24Β
-          «Ο βίος του Ισμαήλ Φερικ πασά» της Ρέας Γαλανάκη                     3Γ, 22Β
-          «Ο βομβιστής του Παρθενώνα» του Χρήστου Χρυσόπουλου          26Γ
-          «Ο εξώστης» του Νίκου Καχτίτση                             
-          «Ο έρωτας στα χιόνια» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη                 
-          «Ο ζητιάνος» του Αντρέα Καρκαβίτσα                       21Β, 25Α
-          «Ο ήρωας της Γάνδης» του Νίκου Καχτίτση 10Γ
-          «Ο ήχος του ακάλυπτου» της Κάλλιας Παπαδάκη   
-          «Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ»  του Απόστολου Δοξιάδη             3Γ, 6Α, 8Α, 19Γ, 24Γ
-          «Ο καπετάν Μιχάλης» του Νίκου Καζαντζάκη                      9Β, 19Α, 20Α
-          «Ο κίτρινος φάκελος» του Μ. Καραγάτση     19Α, 22Β, 26Β
-          «Ο Λάκκος» του Τάκη Σιμώτα                       
-          «Ο μάγκας» της Πηνελόπης Δέλτα    15Β
-          «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» της Άλκης Ζέη             26Β
-          «Ο μπιντές και άλλες ιστορίες» του Μάριου Χάκκα             
-          «Ο παλαιός των ημερών» του Παύλου Μάτεση                   15Α
-          «Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν» του Μ. Καραγάτση                14Γ
-          «Ο τάφος» του Δημήτρη Χατζή                    
-          «Ο Τσε αυτοκτόνησε» του Πέτρος Μάρκαρη                        8Γ, 19Γ
-          «Ο υπνοβάτης» της Μαργαρίτας Καραπάνου                      24Γ
-          «Ο φιλοξενούμενος» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη     24Α
-          «Ο φτωχούλης του Θεού» του Νίκου Καζαντζάκη    4Α, 13Γ
-          «Ο χορός των ρόδων» του Αντώνη Σουρούνη                       19Γ, 20Γ
-          «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη                     3Β, 19Β
-          «Ο ψύλλος» του Δημήτρη Σπύρου                17Β;
-          «Ο ωραίος λοχαγός» του Μένη Κουμανταρέα                      20Β
-          «Οδυσσέας και μπλουζ» της Ευγενίας Φακίνου                   24Γ
-          «Οι αλήθειες των άλλων» του Νίκου Θέμελη                       
-          «Οι έμποροι των Εθνών» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη   13Β, 19Γ
-          «Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος» του Μενέλαου Λουντέμη      11Γ
-          «Οι Πανθέοι» του Τάσου Αθανασιάδη                                  20Β
-          «Οι τέσσερις τοίχοι» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη    
-          «Όλα πάνε ρολόι ή σχεδόν» της Στυλιάνας Γκαλινίκη           11Γ, 25Γ
-          «Όνειρο στο κύμα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη            17Β;
-          «Όταν ήμουν δάσκαλος» του Ιωάννη Κονδυλάκη     21Γ
-          «Όταν οργά η φύση» του Πέτρου Πικρού                
-          «Ουζερί Τσιτσάνης» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη     26Α
-          «Όφις και κρίνο» του Νίκου Καζαντζάκη                   15Α
-          «Πάντα καλά» του Παύλου Μάτεση                          12Γ
-          «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα      17Β;
-          «Πεισίστρατος» του Γιώργου Χειμωνά                     
-          «Περίπολος Ζ» του Γιάννη Σκαρίμπα                         9Α, 10Γ
-          «Περσινή αρραβωνιαστικιά» της Ζυράννας Ζατέλη             12Α
-          «Πίστομα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη                    
-          «Ποιος σκότωσε τον Μόμπυ Ντικ;» της Ευγενίας Φακίνου  16Γ
-          «Πού ’ναι η μάνα σου μωρή;» της Δήμητρας Πέτρουλα      13Β
-          «Πριγκίπισσα Σαύρα» της Αμάντας Μιχαλοπούλου             16Γ
-          «Σέργιος και Βάκχος» του Μ. Καραγάτση                  11Α, 20Β
-          «Σταχομαζώχτρα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη  21Α
-          «Στη σκιά της Πεταλούδας» του Ισίδωρου Ζουργού             9Β, 11Γ, 17Β;, 18Α, 20Γ
-          «Στο τσιμεντένιο δάσος» της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου   15Β
-          «Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60» του Θανάση Βαλτινού   22Β, 26Γ
-          «Στου τιμονιού τ’ αυλάκι» του Ζήσιμου Λορεντζάτου          
-          «Στου Χατζηφράγκου» του Κοσμά Πολίτη                 5Β, 10Β
-          «Συγχώρεση» της Σώτης Τριανταφύλλου                 
-          «Τα θολά τζάμια» του Δημήτρη Νόλλα                    
-          «Τα μαύρα λουστρίνια» της Μάρως Δούκα              16Γ
-          «Τα μυστικά του βάλτου» της Πηνελόπης Δέλτα     
-          «Τα οπωροφόρα της Αθήνας» του Δημήτρη Σωτηρίου                    13Γ, 26Α
-          «Τα τοπία της Φιλομήλας» του Φαίδωνα Ταμβακάκη                      27Γ
-          «Τα χερουβείμ της μοκέτας» της Ελένης Γιαννακάκη                       5Β, 21Β
-          «Τα ψάθινα καπέλα» της Μαργαρίτας Λυμπεράκη  11Γ, 20Γ, 21Γ
-          «Ταξίδι με τον έσπερο» του Άγγελου Τερζάκη                      21Β
-          «Τζοτζό θέλω να με λένε» του Γεράσιμου Τσάκαλου                       18Α
-          «Της επανάστασης, της μοναξιάς και της λαγνείας» του Γιώργου Μιχαηλίδη        20Γ
-          «Τι είδε η γυναίκα του Λωτ» της Ιωάννας Μπουραζοπούλου          3Γ, 22Γ
-          «Τιμής ένεκεν» του Πέτρου Τατσόπουλου               
-          «Το 33» του Μάνου Κοντολέοντος                 22Γ
-          «Το αμάρτημα της μητρός μου» του Γεώργιου Βιζυηνού    3Β, 14Α, 20Β, 25Β
-          «Το βατερλώ δυο γελοίων» του Γιάννη Σκαρίμπα                 13Α, 23Γ
-          «Το γονίδιο της αμφιβολίας» του Νίκου Παναγιωτόπουλου 22Γ
-          «Το δίκιο» του Νίκου Αραπάκη                     
-          «Το διπλό βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή                      10Β, 13Γ, 27B
-          «Το έβδομο ρούχο» της Ευγενίας Φακίνου  
-          «Το θαύμα της αναπνοής» του Δημήτρη Σωτάκη    12Γ
-          «Το θείο τραγί» του Γιάννη Σκαρίμπα                        24Α
-          «Το καπλάνι της βιτρίνας» της Άλκη Ζέη                  
-          «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου                2Α, 3Β, 5Α, 10Α, 14Β, 19Α, 22Α, 23A, 24A
-          «Το κουβάρι των αλλόκοτων πραγμάτων» της Μυρτώς Κοντοβά     16Β
-          «Το λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη               1Α, 13Α, 14Γ, 21Α, 22Β
-          «Το μηνολόγιο ενός απόντος» του Σταύρου Κρητιώτη                      22Γ
-          «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» του Γεώργιου Βιζυηνού            5A, 9B, 14Α, 17Β;, 21Α
-          «Το μονοπάτι στη θάλασσα» του Αντώνη Σουρούνη            18Α
-          «Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης» του Νίκου Πεντζίκη   2Α, 9Α, 10Γ, 14Β
-          «Το μυρολόγι της φώκιας» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη            20Α
-          «Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες» του Αργύρη Χιόνη 8Α
-          «Το πλατύ ποτάμι» του Γιάννη Μπεράτη      9Β, 10Β, 20Β
-          «Το πορτρέτο της σιωπής» της Τέσυς Μπάιλα-Βενετούλη  1Α, 15Α
-          «Το ρολόι του κόσμου χτυπάει μεσάνυχτα» του Μενέλαου Λουντέμη      
-          «Το σόλο του Φίγκαρω» του Γιάννη Σκαρίμπα          10Β
-          «Το σοφό παιδί» του Χρήστου Χωμενίδη                  8Γ, 19Γ, 27Γ
-          «Το σπίτι μου» της Μέλπως Αξιώτη              10Γ
-          «Το σύνδρομο του χάους» του Διαμαντή Φλωράκη
-          «Το ταξίδι μου» του Γιάννη Ψυχάρη            
-          «Το τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή             9Α, 22Γ, 25Α
-          «Το τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή          5Γ, 9Β, 10Γ, 11Γ, 13Γ, 14Γ, 16Β, 20Β, 21Γ, 23Β, 25Γ
-          «Το φράγμα» του Σπύρου Πλασκοβίτη         22Α
-          «Το φύλλο» του Βασίλη Βασιλικού                22Γ
-          «Ύστερα ήρθαν οι μέλισσες» του Γιάννη Ξανθούλη 11Γ
-          «Φανταστική περιπέτεια» του Αλέξανδρου Κοτζιά    10Γ, 22Β
-          «Φρουτοπία» του Ευγένιου Τριβιζά                          21Γ
-          «Φτωχή Μαργκό» της Σώτης Τριανταφύλλου           24Γ
-          «Χάλκινη εποχή» του Ρόδη Ρούφου                          20Γ
-          «Ψυχολογία Συριανού συζύγου» του Εμμανουήλ Ροΐδη     


Αφού ευχηθώ ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ και πάλι, αφήνω τις προτάσεις και τους «νικητές» στην κρίση-σας.
Καλές αναγνώσεις
Πατριάρχης Φώτιος