Raphaël Jerusalmy, “Να σώσουμε τον Μότσαρτ”

Η λογοτεχνία της ευρωπαϊκής αντίστασης απέναντι στον Ναζισμό -1. Η λογοτεχνία της ευρωπαϊκής αντίστασης απέναντι στον ΝαζισμόΠώς σώζεται ο Mozart από τη βαρβαρική χρήση του; Πώς από την ιδεολογική του εργαλειοποίηση; Από έναν ηρωικό μπρατσαρά ή από έναν γηραιό φυματικό; Με μια ανατίναξη ή με μια συμβολική δράση;

Raphaël Jerusalmy “Sauver Mozart” 2012 “Να σώσουμε τον Μότσαρτ” μετ. Α. Κυριακίδης εκδόσεις Μελάνι -2018

Maybe I'm foolish, Maybe I'm blind, Thinking I can see through this:

Μου άρεσε εξαρχής ο τίτλος. Είναι ένα μυθιστόρημα εποχής που μιλά βιογραφικά για τον Wolfgang Amadeus Mozart; Είναι ένα αστυνομικό έργο που θέτει σε κίνδυνο τον Αυστριακό συνθέτη; Ή κάτι άλλο;

Don't ask my opinion, Don't ask me to lie:

Τελικά, είναι κάτι άλλο. Πρόκειται για ένα ημερολογιακό μυθιστόρημα, το οποίο παραδόξως δεν είναι στάσιμο και αργοκίνητο. Είμαστε στο 1940 και παρακολουθούμε τον Oto Steiner, γηραιός μουσικός, ο οποίος πάσχει πλέον από φυματίωση. Είναι κλεισμένος σε ένα σανατόριο στο Salzburg, την πατρίδα του Mozart, και παρακολουθεί τη ζωή υπό το καθεστώς των Nazi.

Οι 150 σελίδες του βιβλίου τρέχουν γρήγορα, καθώς παρακολουθούμε τις καταγραφές από τον Αύγουστο 1939 μέχρι τον Ιούλιο 1940. Δεν είναι μόνο οι αλλαγές στην προσωπική κατάσταση του Steiner, που σκέφτεται ακόμα και ν’ αυτοκτονήσει. Είναι κι οι αλλαγές στην κοινωνία, η πείνα, το μέτωπο, οι εβραϊκές εκκαθαρίσεις κλπ. Ο ίδιος ο ημερολογιογράφος είναι Εβραίος, αλλά μάλλον δεν κινδυνεύει γιατί δεν είναι γνωστή η φυλετική του ταυτότητα. Αντίθετα, κινδυνεύει ο Mozart, καθώς το φημισμένο Festspiele, το οκταήμερο festival κλασικής μουσικής που διεξάγεται στο Salzburg. Κι ο Αυστριακός συνθέτης κινδυνεύει καθώς υιοθετείται από το ναζιστικό καθεστώς και, σύμφωνα με τον γέρο-Otto, αυτό αποτελεί ντροπή για τη μουσική.

Οι προσπάθειές του κατευθύνονται καταρχάς στη δολοφονία του Hitler. Φιλόδοξο σχέδιο και φυσικά αφελές. Με δόσεις humor αποδεικνύεται ότι ένα cocktail φαρμάκων, που θα ήθελε να πάρει ο ίδιος ή να το ρίξει στον καφέ του Führer, ήταν σκέτο νερό, ζάχαρη και άλλα αβλαβή υλικά. Φυσικά, αυτό αποτελεί ένα προστάδιο και η πραγματική σωτηρία του Mozart. Έτσι, περνάμε από μια πραγματική κίνηση σε μια συμβολική που δεν ξέρουμε ακόμα ποια είναι.

Η προσωπική αντίσταση ενός ανάπηρου γηραιού ανθρώπου δεν μπορεί να είναι καταλυτική. Μπορεί όμως στο συμβολικό επίπεδο να διαρρήξει το ιδεολογικό πλαίσιο του ναζισμού. Και το όπλο θα είναι η ίδια η μουσική, που λειτουργεί σαν βόμβα σε ένα αντιναζιστικό sabotage. Το ίδιο το Festspiele με όλη την αίγλη ενός χιλτερικού event, όπου η άρια πλευρά της μουσικής προβάλλεται και προπαγανδίζεται, είναι και το μέρος όπου θα εμφιλοχωρήσει ένα εβραϊκό τραγούδι!

I'm only human, That's all it takes, To put the blame on me:

Η αντίσταση δεν είναι μόνο πράξη όπλων και ηρώων. Μπορεί να είναι και μια ψυχολογική ανατίναξη, ένα ιδεολογικό sabotage, μια συμβολική κίνηση διάρρηξης του προπαγανδιστικού προγράμματος του αντιπάλου. Κι ο γερο-Otto έκανε καλή δουλειά.

> Ο Raphael Jerusalmy γεννήθηκε στο Παρίσι το 1954. Αποφοίτησε από την Ecole normale superieure. Βετεράνος του ισραηλινού στρατού, σήμερα εργάζεται ως έμπορος παλαιών βιβλίων στο Τελ Αβίβ.

Πάπισσα Ιωάννα