Παρα-ειδήσεις και σχόλια

Ο κόσμος του βιβλίου και οι κάτοικοί του

Σταχυολογούμε και σχολιάζουμε, αντιγράφουμε κι αφήνουμε στα σχόλιά σας μικρά και μεγάλα δημοσιεύματα του τύπου του τριημέρου:
1.“Τα βιβλία αυτά [Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α. της Λένας Κιτσοπούλου, Μεταξύ συρμού και αποβάθρας της Έλενας Μαρούτσου και ο Ήχος του ακάλυπτου της Κάλλιας Παπαδάκη] είναι αλλιώς ανήσυχα όσον αφορά τη γυναικεία συνθήκη, και δεν μπορούν να βολευτούν στη στενή κατηγορία της γυναικείας λογοτεχνίας. Οι τριαντάρες έως σαραντάρες ηρωίδες τους είναι σαφώς πιο σύνθετες και ενδιαφέρουσες από τις νεο-φεμινίστριες σκύλες της δεκαετίας του ΄90, αλλά και πιο μπουχτισμένες- πρόβλημα που η καθεμιά τους το λύνει με διαφορετικό τρόπο. Η «μουνάρα» Μαιρούλα της Κιτσοπούλου αυτοκτονεί, η κουλτουριάρα Λίνα της Μαρούτσου αρχίζει ψυχανάλυση και η survivor Δήμητρα της Παπαδάκη αλλάζει ταυτότητα, και από ηθοποιός-κλεφτρόνι γίνεται λογίστρια. Τρεις «λύσεις» που αν ερμηνευτούν συμβολικά μάς λένε ότι η καινούργια Ελληνίδα είναι ανεξάρτητη μεν αλλά δεν τη χωράει ο τόπος. Κι ότι η σύγκρουσή της δεν γίνεται πια με τους άντρες, αλλά με την κοινωνία ολόκληρη…
Και τα μετα-φεμινιστικά αδιέξοδα παραμένουν αδιέξοδα... ”
(Μ. Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 28.3.2009)

Κρατώ την καταληκτική φράση της ίδιας της αρθρογράφου. Είναι η προβληματική της σύγχρονης γυναίκας συγγραφέως δείγμα της μεταφεμινιστικής ιδεολογίας, που θέλει τη γυναίκα χωρίς ταμπού, χωρίς αναστολές, αλλά ταυτόχρονα τόσο ανασφαλή και τόσο μπερδεμένη; Ποια ισορροπία τελικά προτείνουνε; Φυσικά οι παραδοσιακοί ρόλοι της γυναίκας έχουν ευτυχώς ξεπεραστεί, αλλά ποιοι είναι οι νέοι που θα την αναδείξουν και δεν θα την κάνουν κακέκτυπο του άνδρα, όπως αυτόν που κατηγορούσαν προηγουμένως;

2. “«Η φιλοσοφική του παιδεία είναι τόσο εμφανής –και δεν την κρύβει σκόπιμα-, οι διακειμενικές του αναφορές τόσο προκλητικές και οι ιδέες τόσο ωμά παρουσιασμένες, χωρίς να ξεπηδούν δηλαδή απόλυτα από τη δράση, που η λογοτεχνικότητα κάμπτεται και μένουν δοκιμιακά κείμενα ανεπιτυχώς μεταμφιεσμένα σε αφηγήματα». Από την κριτική του «Πατριάρχη Φώτιου» (υπόψη ότι δεν γνωρίζουμε τίποτε για τον συντάκτη) για το βιβλίο του Σπύρου Γιανναρά «Ο λοξίας». Στο vivliocafe.blogspot.com οι αιχμές απέναντι στους συγγραφείς μάς έκαναν θετική εντύπωση, καθώς η αυστηρή –για να μην πούμε αρνητική- κριτική είναι είδος εν ανεπαρκεία στην Ελλάδα”
(ddoulgeridis@dolnet.gr, Τα Νέα, Ταχυδρόμος, 28.3.2009)

Ευχαριστώ δημοσίως τον συντάκτη του δημοσιεύματος, γιατί εκτίμησε την αυστηρή μου κριτική σε μια Ελλάδα που καλοπιάνει τους συγγραφείς της ή απλώς σιωπά…

3. “ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ συμπόσιο με θέμα «Ο κύκλος του βιβλίου: ο συγγραφέας,ο επιμελητής- τυπογράφος, ο εκδότης, ο κριτικός, ο αναγνώστης» διοργανώνει στις 3 και 4 Απριλίου η Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραΐτη. Το Συμπόσιο θα γίνει στο Αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Βασιλέως Κωνσταντίνου 48, τηλ. 210 6795.000, 210 3639.979) και η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη. Της πρώτης συνεδρίας, που θα γίνει στις 3 Απριλίου και ώρα 18.15 θα προεδρεύει ο κ. Αλ.Δημαράς και ομιλητές θα είναι οι Τ. Θεοδωρόπουλος, Δημ. Κούρτοβικ, Π.Μάρκαρης, Σ.Σερέφας, Διον.Καψάλης και Π.Τατσόπουλος. Της δεύτερης συνεδρίας στις 21.30 θα προεδρεύει ο κ. Τ. Θεοδωρόπουλος και ομιλητές θα είναι οι Ν.Γκιώνης, Ν.Παπαγεωργίου, Αιμ.Καλιακάτσος, Μαρία Στεφανοπούλου και Σπ.Μολφέτας. Της τρίτης συνεδρίας, το Σάββατο 4 Απριλίου και ώρα 18.15 θα προεδρεύει ο κ. Π. Τατσόπουλος και ομιλητές θα είναι οι Γ.Δάλλας και Ν.Βαγενάς . Στη συζήτηση που θα ακολουθήσει με συντονιστή τον κ. Π. Τατσόπουλο θα μετέχουν οι Ρέα Γαλανάκη, Στ. Ζουμπουλάκης, Δημ.Μαρωνίτης και Π.Μπουκάλας. ”
(Το Βήμα, 29.3.2009)

Πατριάρχης Φώτιος

Καφές στη χόβολη: Σωτήρης Δημητρίου

«Σαν το λίγο το νερό»
εκδόσεις Κέδρος
2008

Παρατηρώ το εξής φαινόμενο και θα ήθελα με αφορμή το “Σαν το λίγο το νερό” να το συζητήσουμε: όταν ένας συγγραφέας καταφέρει και κάνει όνομα μετά από τρία τέσσερα βιβλία, στην προσπάθειά του να μην εκπέσει σε μανιέρες αλλά και στην άνεση που του δίνει η φήμη του (ένα είδος ασυλίας) δοκιμάζει να γράψει με ελαφρά την καρδία έργα που δεν έχουν με κανένα τρόπο την ποιότητα που θα συντηρούσε το κύρος του.
Το συγκεκριμένο βιβλίο του Σωτηρίου νομίζω ότι ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία, βιβλίο το οποίο αναλύει σήμερα η Μ. Θεοδοσοπούλου στη νέα “Βιβλιοθήκη” της Ελευθεροτυπίας. Επαναλαμβάνω εδώ ότι δεν θεωρώ τη Θεοδοσοπούλου επαρκή κριτικό με άποψη και αξιολογική δύναμη. Στο κείμενό της διέρχεται σταδιακά την υπόθεση του έργου και το μόνο ουσιαστικό σχόλιο που κάνει είναι για τη γλώσσα.
Το ίδιο το έργο τώρα ξεκινά με την πιο δυνατή αρχή που έχω διαβάσει, με την ψυχή να αφήνει το σώμα, ενώ ο πεζογράφος κατορθώνει να συλλάβει και να μεταδώσει πολύ έντονα αυτή τη μεταβατική περίοδο.
Το πρώτο τέταρτο του κειμένου αποτελούν οι σκέψεις της ψυχής σε έναν λόγο δοκιμιακό, στοχαστικό, πολύ στημένο και υψιπετή, εν πολλοίς βερμπαλιστικό, με μια αδιανόητη λεξιθηρία που δεν πετυχαίνει τίποτα, ούτε αποτυπώνει κάτι πέρα από τον εαυτό της. Από εκεί και έπειτα συνεχίζει ως επί το πλείστον με τη γνωστή ηπειρώτικη λαλιά, αρκετά δυσνόητη για τους απ’ έξω (αν και εμένα μού θύμισε τα παιδικά μου χρόνια στην Πίνδο). Η ιστορία έχει να κάνει με τα τραύματα του Εμφυλίου με στιγμιότυπα από τον άμαχο πληθυσμό και τα δεινά που πέρασε. Η υπόλοιπη αφήγηση βαλτώνει σε αιθεροβάμονες (κυριολεκτικά) πορείες, αναπολήσεις και μετεωρισμούς, θολά γεγονότα και ακόμα πιο φλύαρες σκέψεις στην προσπάθειά του να αναστήσει βιώματα και γήινες εμπειρίες, πάθη του υποσυνείδητου και φωνές ξεχασμένες αλλά όχι λησμονημένες.
Γεμάτο ποιητικότητα χάνει την αφηγηματικότητα. Αλλά και ομφαλοσκοπούμενο –όσο κι αν έτσι επιχειρεί να καταδείξει την αυθεντικότητα της φύσης και του «χωριάνικου» τρόπου ζωής- μένει ναρκισσιστικά στο είναι του χωρίς να ανοίγεται στον αναγνώστη.
Ευτυχώς, δεν διάβασα διθυράμβους (και μην περιμένετε στις εφημερίδες να διαβάσετε πραγματικά κατακεραυνωτική κριτική). Διάβασα όμως πολλές κριτικές που ασχολήθηκαν με το μυθιστόρημα, κριτικές που τις τράβηξε το όνομα του συγγραφέα, χωρίς όμως να πείθουν για την αξία του έργου. Ελπίζω ο Δημητρίου να μην άδειασε με τον ηπειρώτικο λόγο του να τον εκτοξεύει και τώρα να μην μπορεί να βγει από τον εαυτό του και να ανανεωθεί.

Πατριάρχης Φώτιος

Ελληνικός καφές σε τετράγωνο φλιτζάνι: Logicomix

Απ. Δοξιάδης, Χρ. Παπαδημητρίου, Αλ. Παπαδάτος και A. di Donna
“Logicomix”
εκδόσεις Ίκαρος
2008

Λογικό και κωμικό συνάμα

Η ανάμιξη είναι ένα ζητούμενο των καιρών, που άλλοτε επιτυγχάνει κι άλλοτε όχι. Ανάμιξη ειδών, ρευμάτων, υλικών. Αυτό όμως που έκανε ο Δοξιάδης με την παρέα του είναι ένας συγκερασμός πέρα από κάθε προσδοκία. Καταρχάς, σχεδίασε κόμικς σε βιβλίο, δίνοντάς του όμως τη δομή και την υφή μυθιστορήματος. Έδωσε δηλαδή στο όλο εγχείρημα λογοτεχνικότητα, αφού μετήλθε αφηγηματικών τεχνικών, για να διηγηθεί τη ζωή του μεγάλου επιστήμονα Μπ. Ράσελ και μαζί την περιπέτεια της θεμελίωσης των μαθηματικών. Πρόκειται για την προσπάθεια των μαθηματικών κατά βάση, αλλά και των φιλοσόφων, να θεμελιώσουν με αδιάσειστα ερείσματα τις επιστήμες ιδρύοντας τη Λογική, την επιστήμη των έγκυρων συλλογισμών, όπου όλα αποδεικνύονται και στηρίζονται λογικά.
Μίλησα προηγουμένως για μυθιστορηματική βάση: μ’ αυτήν εννοώ την πλοκή που οδηγεί το έργο προς το τέλος, την αφηγηματική του διάσταση όπου ο ίδιος ο Ράσελ εξιστορεί με αναδρομές και πρωτοπρόσωπη αφήγηση τη ζωή του μέχρι τη στιγμή που ξεκινάει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η ζωή του έχει ως στόχο να εξηγήσει γιατί πρέπει η Αμερική να μπει στον πόλεμο εναντίον του Χίτλερ. Η αφορμή αυτή χτίζει ένα ολοκληρωμένο στόρι, το οποίο μάλιστα προχωρά με αυτοαναφορικά βήματα. Λέγοντας αυτοαναφορικότητα εννοώ τη μετατροπή των τεσσάρων συντελεστών του κόμικς σε καρτουνίστικους ήρωες, οι οποίοι συζητάνε μέσα στο βιβλίο για το βιβλίο, για τα διλήμματα του Ράσελ αλλά κυρίως για την πορεία που θα δώσουν στην εξέλιξη.
Η επιτυχία του εγχειρήματος δεν βρίσκεται μόνο εκεί. Όπως και σε πολλά άλλα μαθηματικά μυθιστορήματα, διαχέεται μια αισιοδοξία για την ικανότητα της επιστήμης να λύσει τα ανθρώπινα προβλήματα αρχής γενομένης από το 1900, χρονιά κατά την οποία τέθηκαν βασικά προβλήματα των μαθηματικών και οι μαθηματικοί όλου του κόσμου έβαλαν στόχο να τα επιλύσουν. Ο αναγνώστης διαπερνάται από την αισιοδοξία του ανθρώπου που βλέπει τις θετικές επιστήμες να ανοίγουν δρόμο στη σκέψη.
Αυτό με μια βασική προϋπόθεση, μια επισήμανση που ακούγεται προς το ευρύ κοινό λιγοστές φορές. Ο Ράσελ επιδίωξε μαζί με άλλους να θεμελιώσει τη λογική σαν μια ανώτερη γλώσσα, πάνω από την ανθρώπινη υποκειμενικότητα, η οποία θα αποτελούσε τη βάση κάθε συλλογισμού. Ο Βιτγκενστάιν ωστόσο κατάφερε να αποδείξει ότι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, αφού η Λογική δεν μπορεί να είναι πάνω από τη γλώσσα και τις παρερμηνείες της, αλλά βρίσκεται μέσα σ’ αυτήν. Επομένως, η γλώσσα και η σήμανση του κόσμου είναι και θα είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα δοκιμάζονται οι γνώσεις μας. Η αλήθεια είναι πολλαπλής, το δίκιο μοιρασμένο σε πολλές γνώμες και έτσι η σχετικοκρατία (μαζί με τα δεινά που επιφέρει) είναι πλέον καθεστώς στην ανθρώπινη σκέψη. Γι’ αυτό άλλωστε πολλοί επιστήμονες τρελάθηκαν, καθώς η πρωτοποριακή σκέψη τους αγγίζει πολλές φορές τα όρια της παράνοιας.
Το βιβλίο ρουφιέται σαν δροσερό νερό. Το ανοίγεις και το κλείνεις εν ριπή οφθαλμού, παρόλο που πολλά σημεία είναι βραδέα και για λόγους μυθιστορηματικής οικονομίας λέγονται πολλά περιττά, ενώ ανάλογα τα πορίσματα των επιστημόνων ακούγονται σχετικά βιαστικά.
Από τα πιο τολμηρά αλλά και πετυχημένα έργα της ελληνικής μαθηματικής λογοτεχνίας.

Πατριάρχης Φώτιος

21 Μαρτίου: Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

Ημέρα ποίησης δεν σημαίνει ότι σήμερα μόνο ανοίγω τους στίχους για να πάρω αέρα. Σημαίνει ότι σήμερα ανοίγουν παντού παράθυρα για να γίνει ο αέρας ανεμοστρόβιλος.

Δεν πρέπει να βιάζω το ποίημα

Δεν πρέπει να βιάζω το ποίημα.
Γιατί το ποίημα
έχει τις δικές του στιγμές.
Η κάθε λέξη το δικό της δευτερόλεπτο.
Και μονάχα ο θάνατος
έχει όλο τον καιρό δικό του.

Δεν πρέπει να βιάζω το ποίημα.
Ήδη το ποίημα αδημονεί από μόνο του
και διογκώνει τα αισθήματα
μέσα στην ταραγμένη επώασή του.
Το ποίημα εκπυρσοκροτεί
εκεί που δεν το περιμένεις.
Γι’ αυτό και η πληθώρα των νέων
και ανίδεων ποιητών
με τα κομμένα χέρια και τους επιδέσμους.

Ηλίας Κεφάλας

Όλα τα ποιήματα του τριημέρου αντλήθηκαν από το:
Α. Φωστιέρης, Θ. Νιάρχος (επιμ.), "Ποίηση για την ποίηση", εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2006.

Διά την αντιγραφή
Πατριάρχης Φώτιος

21 Μαρτίου: Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

“Η προσευχή είναι η αναπνοή της ψυχής” (Απ. Παύλος). Η ποίηση κάνει κάτι ανάλογο, οξυγονώνει την καθημερινότητά μας…

Αν δεν μου ’δινες την ποίηση, Κύριε

Αν δεν μου’ δινες την ποίηση, Κύριε,
δε θα ’χα τίποτα για να ζήσω.
Αυτά τα χωράφια δε θα ’ταν δικά μου.
Ενώ τώρα ευτύχησα να ’χω μηλιές,
να πετάξουνε κλώνους οι πέτρες μου,
να γιομίσουν οι φούχτες μου ήλιο,
η έρημός μου λαό,
τα περιβόλια μου αηδόνια.

(απόσπασμα)

Νικηφόρος Βρεττάκος

(Διά την αντιγραφή
Πατριάρχης Φώτιος)

21 Μαρτίου: Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

Διάλειμμα στην προβληματική της ανάγνωσης, παρένθεση στα πεζογραφήματα και στην αξιολόγησή τους. Ας κρατήσουμε δυο στίχους φυλακτό…

Ερμηνεία του ποιήματος

Πολλές φορές το ποίημα
Καμία δεν έχει σχέση
Με καταξίωση με κριτική
Με αναλύσεις και τα τοιαύτα.

Έχει χαώδες παρελθόν
Τρομώδες μέλλον
Τριανταφυλλείς ορίζοντες
Ατράνταχτα θεμέλια.

Πολλές φορές το ποίημα
Πέφτει
Σαν κεραυνός πάνω στα κάρα
Σκορπίζουν τ’ άλογα στο δάσος τρομαγμένα
Κι οι αγωγιάτες χάνουν τη μιλιά τους.

(απόσπασμα)
Τάσος Δενέγρης

(Διά την αντιγραφή
Πατριάρχης Φώτιος)

Προθετικότητα συγγραφέα

Η προηγούμενη καταχώριση για τη στάση του συγγραφέα απέναντι στις κριτικές ειδικών και αναγνωστών και για το αν επιβάλλεται από τον κριτικό να διερευνήσει τις προθέσεις του συγγραφέα προκάλεσε έναν ευρύ διάλογο με πολλές διασταυρούμενες απόψεις. Συνοψίζω τη θέση μου με τα λόγια του Ουμπέρτο Έκο, σημειολόγου και συγγραφέα:
“Υπάρχουν περιπτώσεις που ο συγγραφέας ζει ακόμα, οι κριτικοί έχουν δώσει τις ερμηνείες τους για το κείμενό του και μπορεί να έχει ενδιαφέρον να ρωτηθεί ο συγγραφέας κατά πόσον και μέχρι ποιου σημείου αυτός, ως εμπειρικό πρόσωπο, ήταν εν γνώσει των πολλαπλών ερμηνειών που επέτρεπε το κείμενό του. Σ’ αυτό το σημείο η απάντηση του συγγραφέα δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να επικυρώσει τις ερμηνείες του κειμένου του, αλλά για να δείξει τις ασυμφωνίες ανάμεσα στην πρόθεση του συγγραφέα και στην πρόθεση του κειμένου.
Αν αποκλείσουμε την περίπτωση του διεστραμμένου συγγραφέα που οχυρώνεται σε ένα πεισματάρικο «ποτέ δεν σκέφτηκα να πω αυτό, άρα η ανάγνωσή σου είναι αθέμιτη», μένουν δύο πιθανότητες. Μία, που ο συγγραφέας υποχωρεί: «Δεν ήθελα να πω αυτό, μα πρέπει να συμφωνήσω ότι το κείμενο το λέει και ευχαριστώ τον αναγνώστη που με έκανε να το συνειδητοποιήσω». Και μια άλλη, που ο συγγραφέας επιχειρηματολογεί: «Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν ήθελα να πω αυτό, νομίζω ότι ένας λογικός αναγνώστης δεν θα έπρεπε να δεχτεί μια παρόμοια ερμηνεία, διότι φαίνεται ελάχιστα οικονομική και δεν νομίζω ότι το κείμενο την υποστηρίζει»”

("Τα όρια της ερμηνείας", εκδόσεις γνώση, 1993, σελ. 143)
Πατριάρχης Φώτιος

Πάστα φλόρα: απαντά ο συγγραφέας;

Το ερώτημα έχει ξανασυζητηθεί εδώ, αλλά αμυδρά και παρεμπιπτόντως. Τώρα όμως, με αφορμή παρουσίαση βιβλίου στο προηγούμενο ποστ μου και την απάντηση του συγγραφέα του, βρίσκω την ευκαιρία να το θέσω σε ευρύτερο διάλογο:

Πρέπει να παίρνουν θέση ή όχι οι συγγραφείς απέναντι στις αρνητικές γνώμες που θα ακουστούν;
-είναι σκόπιμο να γράψουν απαντητικό σημείωμα κατά του κριτικού (ή του ιστολόγου) που θα εκφραστεί με αρνητικό τρόπο για το έργο τους;
-αν ναι, με ποιο τρόπο θα εκθέσουν τη γνώμη τους;
-αν όχι, τι άλλο μπορούν να κάνουν, όταν νιώσουν ότι αδικούνται από τον όποιο (επίσημο και ανεπίσημο) αναγνώστη τους;
-είναι η άποψή τους ανάλογης αξίας με το έργο τους;
-πρέπει οι δημιουργοί να μας εξηγούν τα βαθύτερα νοήματα και τις αρετές των λογοτεχνημάτων τους;
-είναι γόνιμος ο διάλογος με τον X κριτικό (ή ιστολόγο) και με ποιους όρους;
-θα ήταν γόνιμο να υπάρχει μια στήλη στις εφημερίδες, όπου οι συγγραφείς να μπορούν να εκθέτουν τις απόψεις τους διαλεκτικά με τον κριτικό;
-πρέπει να πιστεύουμε τους συγγραφείς;
Οι ερωτήσεις μπορούν να πολλαπλασιαστούν, αλλά τουλάχιστον με αυτές τις λίγες τίθεται ένα πλαίσιο συζήτησης που να περιλαμβάνει και τους συγγραφείς και εμάς τους αναγνώστες.

Πατριάρχης Φώτιος

Καφές του φιλοσόφου: Σπύρος Γιανναράς

“Ο Λοξίας”
εκδόσεις Ίνδικτος
2008

Πώς προσέρχεται κανείς στη λογοτεχνία; Εννοώ με τι εφόδια και με τι βαρίδια; Φυσικά με την παιδεία του, τα βιώματά του, τα διαβάσματά του, την εν γένει κουλτούρα του αλλά και με το επάγγελμά του, τις μνήμες, το περιβάλλον κ.ά. Το στοίχημα της επιτυχίας έγκειται στο αν θα καταφέρει να χρησιμοποιήσει όλη αυτή την περιουσία του μέσα στο μυθοπλαστικό πλαίσιο υποτάσσοντάς την στην αισθητική της λογοτεχνίας.
Παράδειγμα: ένας μαθηματικός, αν καταφέρει να ενσωματώσει τις μαθηματικές του γνώσεις στον μυθιστορηματικό κορμό, τότε θα πετύχει και ως συγγραφέας. Δυστυχώς όμως βλέπουμε ψυχολόγους να μην μπορούν να απαγκιστρωθούν από την ειδικότητά τους (λ.χ. Τσαλίκογλου), αρχαιολόγους που να μην “προδίδουν” την ιδιότητά τους προς όφελος της αφήγησης (λ.χ. Χατζηχρήστου) αλλά και άλλους που πετυχαίνουν τον ιδανικό συγκερασμό επεκτείνοντας τη λογοτεχνία σε άλλα πεδία και μπολιάζοντάς την με νέα κοιτάσματα.
Ο Σπύρος Γιανναράς, υιός Χρήστου Γιανναρά, έρχεται στη λογοτεχνία φορτωμένος με φιλοσοφικά κιτάπια. Φτιάχνει τρεις ιστορίες, όπου προβληματίζεται για την ανθρώπινη ταυτότητα και τους ρόλους μέσα στο κοινωνικό σύνολο, αξιοποιώντας την τεχνική του σωσία, της αντικατάστασης δηλαδή ενός ανθρώπου με έναν άλλο. Ο ήρωας της πρώτης νουβέλας σκοτώνει τον αντίπαλό του, που τελικά αποδεικνύεται ότι ήταν ο εαυτός του, καθώς βρίσκεται ο ίδιος δολοφονημένος· στη δεύτερη, ο Φατσέας αντικαθιστά τον άλλο Φατσέα σε ένα χωριό όπου ζουν μόνο Φατσέηδες κ.λπ.
Η φιλοσοφική του παιδεία είναι τόσο εμφανής –και δεν την κρύβει σκόπιμα-, οι διακειμενικές του αναφορές τόσο προκλητικές και οι ιδέες τόσο ωμά παρουσιασμένες, χωρίς να ξεπηδούν δηλαδή απόλυτα από τη δράση, που η λογοτεχνικότητα κάμπτεται και μένουν δοκιμιακά κείμενα ανεπιτυχώς μεταμφιεσμένα σε αφηγήματα.

Πατριάρχης Φώτιος

Τουρκικός καφές με Strudel.Γιάκομπ Αρζούνι

Jakob Arjouni
“Happy birthday, Türke!”
1985
Γιάκομπ Αρζούνι
“Happy birthday, Τούρκε!”
μτφ. Σ. Τζαννετάτος
εκδόσεις Καστανιώτη
2008

Τούρκος ντετέκτιβ σε ρατσιστική κοινωνία

Το βιβλίο αυτό προβλήθηκε σαν ένα μικρό αριστούργημα της αστυνομικής λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας έχει αφήσει πλούσιο έργο μέσα στη δεκαετία του ’80 και ύστερα, με ήρωα τον Τούρκο ιδιωτικό ντετέκτιβ Κεμάλ Καγιανκάγια. Ο τύπος, σκληρό παλικάρι με ωμή συμπεριφορά, αποφασιστικότητα, τσαμπουκά και μεσογειακό ταμπεραμέντο. Δεν κωλώνει πουθενά, δεν πτοείται από εκβιασμούς και πίεση, μπαίνει μέσα σε όλα και πετυχαίνει τον στόχο του.
Η πλοκή του έργου έχει μια λογική, σφιχτή –παρά τα πολλά μικρά κενά- δομή, με αλληλουχία και νομοτελειακή κίνηση. Ο ντετέκτιβ με αφορμή έναν φόνο, που καλείται να εξιχνιάσει, διεισδύει στον κόσμο των πορνείων, των ναρκωτικών αλλά κυρίως της διεφθαρμένης αστυνομίας που καλύπτει υποθέσεις, εκβιάζει, διαστρεβλώνει γεγονότα και διακινεί τα ναρκωτικά που κατάσχει. Ευχάριστο ανάγνωσμα, δυναμικό, ενδιαφέρον. Αλλά όχι πολύ ισχυρό, όχι πρωτότυπο και σε γενικές γραμμές ο Μάρκαρης είναι σε μερικά του έργα καλύτερος, αν και δέκα χρόνια μεταγενέστερος.
Το μυθιστόρημα, γραμμένο πριν από 25 χρόνια, αποτυπώνει την ώσμωση Γερμανών και μεταναστών, κυρίως Τούρκων, κατά την αφομοίωση των δεύτερων από την ντόπια κοινωνία. Οι προκαταλήψεις των μεν, αλλά και οι τρόποι επιβίωσης των δε, που κινούνται συχνά έξω από τα όρια της νομιμότητας, δημιουργώντας έναν δικό τους υπόκοσμο (ναρκωτικά, βία, προστασία, πορνεία κ.ο.κ.) αντικατοπτρίζουν και τα προβλήματα συμβίωσης προνομιούχων και διεκδικητών. Ο Αρζούνι επιχειρεί μέσα από το αστυνομικό του έργο να αποτυπώσει τις μεταιχμιακές εκείνες εποχές που οι ξένοι έρχονται και επιβάλλουν στον εαυτό τους την επιβίωση με κάθε τρόπο.

Πατριάρχης Φώτιος

Αποτελέσματα ψηφοφορίας

Oι σημαντικότεροι Νεοέλληνες συγγραφείς

-Ψήφισαν 13 φίλοι του Βιβλιοκαφέ, άλλοι λιγότερους κι άλλοι περισσότερους συγγραφείς. Ο καθένας με τα δικά του κριτήρια κατέταξε τους λογοτέχνες μας σε πορεία από τον σημαντικότερο προς τον πιο ασήμαντο.
-Ψηφίστηκαν συνολικά 56 δημιουργοί –ποιητές και πεζογράφοι. Καταγράφουμε τους 20 πρώτους και ελπίζω ότι δεν έχω κάνει κάποιο λάθος στην καταμέτρηση. Μπροστά από την παρένθεση δηλώνονται τα μόρια που συγκέντρωσε ο καθένας και εντός παρένθεσης πόσοι φίλοι τον ψήφισαν:

Ν. Καζαντζάκης 160 (9)
Αλ. Παπαδιαμάντης 150 (9)
Κ. Καβάφης 138 (8)
Οδ. Ελύτης 135 (8)
Γ. Σεφέρης 88 (6)
Μ. Καραγάτσης 85 (5)
Γ. Ρίτσος 82 (6)
Δ. Σολωμός 82 (5)
Κ. Καρυωτάκης 67 (5)
Κ. Παλαμάς 60 (4)
Εμμ. Ροΐδης 50 (4)
Ανδρ. Εμπειρίκος 47 (5)
Ν. Πεντζίκης 37 (4)
Β. Κορνάρος 34 (2)
Ν. Καρούζος 33 (2)
Ανδρ. Κάλβος 31 (2)
Άρ. Αλεξάνδρου 27 (2)
Κ. Δημουλά 27 (2)
Κ. Θεοτόκης 25 (2)
Ανδρ. Καρκαβίτσας 24 (2)

Μερικές επισημάνσεις
-Οι τέσσερις πρώτοι, με διαφορά από τους άλλους, αναδείχθηκαν ο πολύς Καζαντζάκης, η σταθερή αξία Παπαδιαμάντης, ο αγαπητός Καβάφης και ο νομπελίστας Ελύτης. Αυτή η τετράδα κέρδισε και την εμπιστοσύνη των περισσότερων ψηφοφόρων, οι δύο πρώτοι 9 φίλων και οι επόμενοι δύο ψηφίστηκαν από 8 καφενόβιους.
-Από τους 20 δημιουργούς οι 8 είναι πεζογράφοι και οι 12 είναι ποιητές
-Από γυναίκες δεν περιλαμβάνεται παρά μόνο μία (η Κική Δημουλά), ενώ στη γενικότερη ψηφοφορία υπήρχαν ακόμα 5 (συνολικά δηλαδή 6 στους 56).
-Ζώντες από την 20άδα είναι μόνο η Δημουλά.
-Συγγραφέας πολύ πριν από τον 19ο και 20ο αιώνα που μπήκε στη μικρή λίστα είναι ο Βιτσέντζος Κορνάρος.
-Τα περισσότερα 20άρια (τρία τον αριθμό) έλαβαν ο Καζαντζάκης και ο …Σολωμός.

-22 δημιουργοί ψηφίστηκαν από έναν μόνο φίλο, γεγονός που δείχνει τις προσωπικές προτιμήσεις για λογοτέχνες που μόνο σε έναν από εμάς κτυπάνε πιο μύχιες χορδές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζονται και από άλλους.

Πατριάρχης Φώτιος