Roberto Bolaño, “Λούμπεν μυθιστορηματάκι”

Η κοινωνία της Napoli σ’ ένα Lumpen περιβάλλον αναδεικνύει ανθρώπους του προλεταριάτου, που πασχίζουν να ξεφύγουν απ’ τη φτώχια τους. Όχι με φτωχοδιαβολικές μπαγαποντιές, αλλά με μια προσέγγιση που δεν κρατά αποστάσεις από τον ανθρώπινο παράγοντα.

Roberto Bolaño “La novelita lumpen” 2002 “Λούμπεν μυθιστορηματάκι” μετ. Κ. Ηλιόπουλος εκδόσεις Άγρα -2018

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη":

Ο Bolaño είναι μια απ’ τις αγάπες του Βιβλιοκαφέ. Από τη στιγμή που τον ανακαλύψαμε, παρακολουθούμε ό,τι μεταφράζεται, ό,τι μπορούμε να προσεγγίσουμε. Με την ίδια χαρά που διαβάσαμε το “2666” και κυρίως το “Παγοδρόμιο”.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση:

Το παρόν μυθιστορηματάκι διαδραματίζεται στην Ιταλία, και μάλιστα στη Napoli. Η αφηγήτρια χάνει τους γονείς της σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Έτσι, μένει με τον αδελφό της. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σχολείο και να δουλέψει σε ένα κομμωτήριο. Η ζωή της δεν είναι οδυνηρή αλλά με επίπεδα συναισθήματα καταγράφει ό,τι την απασχολεί. Ώσπου μια μέρα δυο φίλοι του αδελφού της από το γυμναστήριο, μένουν για 5 μέρες στο σπίτι τους. Ύποπτο αλλά όλα τελειώνουν χωρίς καμία παρενέργεια. Η συνέχεια είναι η κορύφωση στην οργάνωση ενός εγκλήματος, καθώς η μικρή ρίχνεται δίπλα σε έναν παλιό μασίστα που τώρα είναι τυφλός. Κι αυτή μεταξύ των συνευρέσεών τους, ψάχνει το χρηματοκιβώτιό του, όπου εικάζουν πως βρίσκονται πολλά χρήματα.

Η εγκληματική αυτή απόπειρα δεν έχει σημασία. Περισσότερο την προσοχή μου κερδίζει το όλο πλαίσιο που οδήγησε δυο-τέσσερα νέους να στραφούν σε μια τέτοια πράξη. Χωρίς γονείς, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, παραίτηση από το σχολείο, οικονομική ένδεια σε πολύ μεγάλο βαθμό, περιβάλλον κομμωτηρίου η μία, περιβάλλον γυμναστηρίου ο άλλος, κι όλα αυτά στη Νάπολη, που είναι ίσως χαρακτηριστικό πόλης με λαϊκά στρώματα και φτωχές γειτονιές.

Δείκτης στην ανάγνωσή μου φυσικά στάθηκε η λέξη του τίτλου “λούμπεν” που παραπέμπει στο “λούμπεν προλεταριάτο” του Μαρξ. Πιο συγκεκριμένα, η λέξη «λούμπεν προλεταριάτο» (γνωστό και ως υποπρολεταριάτο ή κουρελοπρολεταριάτο) προέρχεται ετυμολογικά από τη γερμανική λέξη Lumpen (κουρέλια) και δηλώνει τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση απόλυτης ένδειας ή έσχατης κοινωνικής εξαθλίωσης. Το λούμπεν προλεταριάτο αντιστοιχεί προς την κατώτερη κάτω τάξη της κοινωνίας. Ο ίδιος ο Marx έγραφε χαρακτηριστικά: “Πλάι στα διεφθαρμένα και τυχοδιωχτικά αποβράσματα της αστικής τάξης, βρίσκονταν αλήτες, απολυμένοι φαντάροι, πρώην κατάδικοι, δραπέτες των κάτεργων, απατεώνες, τσαρλατάνοι, λατζαρόνι, κλεφτοπορτοφολάδες, ταχυδαχτυλουργοί, χαρτοπαίκτες, προαγωγοί, μπορδελιάρηδες, χαμάληδες, γραφιάδες, λατερνατζήδες, ρακοσυλλέκτες, πλανόδιοι τροχιστές, γανωτζήδες και ζητιάνοι” (τα στοιχεία αυτά τα βρήκα στο άρθρο του Απόστολου Χατζηπαρασκευαΐδη)

Επομένως, το λεπτοδούλεμα της μπολανικής γραφής ξεδιπλώνει σε ένα σταθερό tempo το κλίμα, το άτομο μέσα στον χώρο και τον τόπο, την εξέλιξη της ζωής μέσα στις lumpen συνθήκες.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα τη κρυφή τη Δουλτσινέα):

Η αφήγηση δεν γεμίζει το μάτι, αλλά δεν παύει να είναι ουσιαστική και καλογραμμένη. Καταξιώνει το όνομα του Bolaño και συνεχίζει τη σειρά των αναγνώσεων έργων του που μας ικανοποιεί χωρίς μετριότητες και ασημαντότητες.

In2life, 11/9/2018 

> Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο (Σαντιάγο της Χιλής, 1953 - Βαρκελώνη 2003), πεζογράφος και ποιητής, έχει επιβληθεί ως ένας από τους σημαντικότερους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς του καιρού μας. Γεννήθηκε στη Χιλή, αλλά σε ηλικία 13 ετών μετανάστευσε με την οικογένειά του στο Μεξικό. Το 1973 αποφάσισε να επιστρέψει στη Χιλή προκειμένου να στηρίξει το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Αλλιέντε, έφτασε όμως λίγες μέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του Πινοσέτ. Συνελήφθη για τη συμμετοχή του στην αντίσταση ενάντια στη δικτατορία, ενώ μετά την απελευθέρωσή του επέστρεψε στο Μεξικό, απ' όπου αργότερα μετανάστευσε στην Ισπανία (1978) για να εγκατασταθεί οριστικά στην Blanes, μια μικρή παραθαλάσσια πόλη της Καταλωνίας. Πέθανε στη Βαρκελώνη το 2003 από μια δυσλειτουργία του ήπατος, η οποία τον ταλαιπωρούσε για περισσότερο από μία δεκαετία. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1975. Ωστόσο, αν και ξεκίνησε από την ποίηση, γρήγορα στράφηκε στην πεζογραφία· έγραψε συλλογές διηγημάτων, νουβέλες και μυθιστορήματα. Για το μυθιστόρημά του "Los detectives salvajes" τιμήθηκε με τα βραβεία Herralde (1998) και Romulo Gallegos (1999), ενώ για το "Llamadas telefonicas" ("Τηλεφωνήματα", 2009, Εκδόσεις Άγρα) τού απονεμήθηκε το 1998 το Premio Municipal de Santiago de Chile, η ανώτατη λογοτεχνική διάκριση στη Χιλή. Το τελευταίο του μυθιστόρημα, "2666" (εκδ. Άγρα, 2011), θεωρείται η κορύφωση της μυθοπλαστικής του ικανότητας, κέρδισε το 2004, έναν χρόνο μετά το θάνατο του συγγραφέα, το βραβείο Salambo για το καλύτερο ισπανόφωνο μυθιστόρημα. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και η επιρροή του θεωρείται από τις σημαντικότερες στη σύγχρονη ισπανόφωνη λογοτεχνία.

Πάπισσα Ιωάννα