Andrés Barba, “Χέρια μικρά”

Μια μικροκοινωνία όπως το ορφανοτροφείο μπορεί να είναι καθρέφτης ιεραρχιών εξουσίας, αντίθεσης αθωότητας και σκληρότητας και ψυχολογικό θρίλερ μικρών παιχνιδιών που δεν είναι χωρίς νόημα.

Andrés Barba “Las manos pequeñas” 2008 “Χέρια μικρά” μετ. Β. Κνήτου εκδόσεις Μεταίχμιο -2018

Maybe I'm foolish, Maybe I'm blind, Thinking I can see through this:

Οι bloggers το αγκάλιασαν αμέσως: η Βιβή Γεωργαντοπούλου, η Κατερίνα Μαλακατέ και ο Γιάννης Καλογερόπουλος αλλά και κριτικά σημειώματα πρόβαλλαν το έργο σαν ένα δείγμα της νέας ισπανικής λογοτεχνίας. Είπα να ενώσω την πέννα μου μαζί τους.

Don't ask my opinion, Don't ask me to lie:

Η στεγνή του γλώσσα μάς βάζει εξαρχής στο πνεύμα του βιβλίου. Καταρχάς, το αυτοκινητικό δυστύχημα σκοτώνει τους δυο γονείς της Marina. Κι αυτή βρίσκεται στο ορφανοτροφείο. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου επικεντρώνεται στη ζωή εκεί, με την Marina να ζει στο νέο της περιβάλλον.

Πώς;

Η σκηνή με τις κάμπιες που προχωρούν η μία πίσω από την άλλη είναι εύγλωττη. Κι είναι ευγλωττότερη όταν η μικρή ηρωίδα παίρνει ένα ξυλάκι και ξεκοιλιάζει την τέταρτη στη σειρά κάμπια. Είναι τα γλοιώδη αυτά ζωάκια σύμβολο της μαζοποιημένης ζωής των νεαρών κοριτσιών του ιδρύματος; Είναι προτύπωμα για τη δική της στάση απέναντι στις συνόρφανες κοπέλες; Είναι μια μικρή αναλογία με τη ζωή που συνεχίζεται ακόμα κι αν κάποιος δίπλα μας, μπροστά μας ή πίσω μας εξαφανίζεται;

H Marina αισθάνεται ότι είναι κάτι ξεχωριστό. Γι’ αυτό δεν ακολουθεί το κοπάδι των κοριτσιών, αλλά στέκεται μόνη. Αποφασίζει κάποια στιγμή να μην τρώει. Με τη μοναχική κι αγέρωχη στάση της προκαλεί δέος και θαυμασμό. Δεν κάνει κάποια μορφή επανάστασης, αλλά μένει μόνη απέναντι στο μοιραίο.

Το ξεχωριστό στο έργο του Barba είναι τα πολλαπλά σιωπηλά επίπεδα που παίρνουν το βαρύ κλίμα και το απογειώνουν …άηχα. Οι ποικίλοι συμβολισμοί, όπως ο ζωολογικός κήπος που δείχνει τον εγκλωβισμό ή το παιχνίδι με τις κούκλες αναδεικνύει ένα είδος εξουσίας, έχουν βαρύνουσα θέση. Το παιχνίδι μάλιστα με τις κοπέλες να παίρνουν με τη σειρά τη θέση της κούκλας δείχνει την πραγμοποίηση του ανθρώπου, που κάνει πιο εύκολη, μετά, τη χειραγώγησή του και την άσκηση βίας πάνω του. Το παιχνίδι έχει και χαρακτηριστικά τελετουργίας, που θυμίζει χριστιανικά δρώμενα με αποκορύφωμα το “Πιείτε με, φάτε με”, ίχνος από την παρότρυνση του Χριστού προς τους μαθητές του. Έτσι, η αινιγματική Marina προσομοιάζει με μικρό θεό που περιτριγυρίζεται από τις εμβρόντητες μαθήτριές της. Η εναλλαγή του αφηγητή, μια η Marina και μια μία εκ των κοριτσιών, εντείνει μια τέτοια αίσθηση. Και φυσικά δεν ξεχνώ την εναλλαγή της αναμενόμενης αθωότητας (που βρίσκεται στην επιφάνεια) με τη σκληράδα (που εγκυμονείται στο βάθος).

I'm only human, That's all it takes, To put the blame on me:

Το ορφανοτροφείο είναι ένας καλός λογοτεχνικός τόπος. Γίνεται μια μικροκοινωνία ετερόκλητων φωνών που ζουν ομογενοποιημένα. Και συνάμα καταπιεσμένα. Θυμάμαι το “Το χάδι” του Αλέξανδρου Στεφανίδη και την “Πόλη παιδιών” του Πέτρου Κουτσιαμπασάκου. Το περιβάλλον του ιδρύματος είναι το ίδιο μια ισχυρή τραγική σκηνή.

> Ο Andres Barba (Μαδρίτη το 1975) είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ισπανούς συγγραφείς. Το 2001 ήταν υποψήφιος για το βραβείο Herralde (για το μυθιστόρημα "La hermana de Katia", το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο).

To 2010 το περιοδικό Granta τον συμπεριέλαβε στη λίστα του με τους καλύτερους νέους ισπανόφωνους συγγραφείς, ενώ το 2017 τιμήθηκε με το βραβείο Herralde για το μυθιστόρημά του "Republica Luminosa" (υπό έκδοση από τις εκδόσεις Μεταίχμιο).

Πάπισσα Ιωάννα