Juan Gabriel Vásquez, “Η μορφή των λειψάνων”

Μοιάζουμε με την Κολομβία. Έχουμε κι εμείς εμφύλιους, έχουμε κι εμείς πολιτικές δολοφονίες, έχουμε κι εμείς διχασμούς. Ο συγγραφέας γράφει ένα πολύ ώριμο έργο, όπου η Ιστορία συζητιέται απ’ τη μία ανάμεσα στις θεωρίες συνωμοσίας και στις επιφυλάξεις για την επίσημη ιστοριογραφία κι απ’ την άλλη τις αντιρρήσεις σε τέτοιες θεωρίες που θέλουν αποδείξεις και όχι απλώς συναισθηματικά φορτισμένες ενδείξεις. Έξοχο με τη βούλα. Μπράβο στον Κυριακίδη που μας το μετέφερε στα ελληνικά.

Juan Gabriel Vásquez “La forma de las ruinas” 2016 “Η μορφή των λειψάνων” μετ. Α. Κυριακίδης εκδόσεις Ίκαρος -2018

Maybe I'm foolish, Maybe I'm blind, Thinking I can see through this:

Αυτό που από την πρώτη στιγμή με προσελκύει στον Vásquez είναι η εμπλοκή του πολιτικού μέσα στο ιδιωτικό, που εκτείνεται συχνά πίσω στο πρόσφατο ιστορικό.

Don't ask my opinion, Don't ask me to lie:

Ο νεαρός αφηγητής-συγγραφέας έρχεται αντιμέτωπος με δολοφονίες που έχουν πολιτικό κίνητρο. Όλων των Κολομβιανών το μυαλό πηγαίνει στην εκτέλεση του Jorge Eliécer Gaitán, πολιτικού που δολοφονήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1948. Ποιοι είχαν συμφέρον να τον σκοτώσουν ήταν ένα θέμα πολιτικής καπηλείας. Μετά τον θάνατό του ξέσπασε στην Colombia κύμα βίας και πολιτικών διαμαχών.

Είμαστε όμως στο 2014, όταν ένας παλιός γνώριμος του Vásquez, ο αρεσκόμενος σε θεωρίες συνωμοσίας Carlos Carvallo συλλαμβάνεται να κλέβει (ή να αγγίζει) το αιματοβαμμένο σακάκι που φορούσε τότε ο Gaitán και τώρα βρίσκεται στο μουσείο. Ο εν λόγω, σχετικά αντιπαθής επειδή πετάει ασυναίσθητα τις αλήθειες του, ψάχνει δαιμονιωδώς να μάθει τι ακριβώς έγινε στη δολοφονία του φιλελεύθερου πολιτικού, από το πόσοι ήταν οι δολοφόνοι και ό,τι άλλο μπορεί να διευκρινίσει. Κι ο Carvallo είναι μανιακός μ’ αυτό που κάνει, προσπαθεί να βάλει κάποιον συγγραφέα να γράψει για τις υποθέσεις του, κλέβει στοιχεία,  

Ο Vásquez πέρα από τη δολοφονία του Κολομβιανού πολιτικού φτιάχνει έξοχες παραλληλίες, με τον Kennedy, τον Urbino το 1914, την ίδια χρονιά με τον αρχιδούκα Franz Ferdinand στο Σεράγεβο, γεγονός που αποτέλεσε η αφορμή για την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου… Έτσι, με μια εθνική δολοφονία πλάθει γενικότερες ιστορικές αναταράξεις που συσχετίζονται, καθώς η ιστορία πάντα γυρίζει στον Gaitán και στις συνέπειες του θανάτου του. Στην ουσία με βάση τις έρευνες και τις συνωμοσιολογικές θεωρίες του Carvallo αναδεικνύονται αναδρομικά δύο βασικές ιστορικές στιγμές: Απ’ τη μια, η δολοφονία του Urbino το 1914 και η (ενδεχόμενη) προσπάθεια των αρχών να συγκαλύψουν τους ηθικούς αυτουργούς, πίσω από τους φυσικούς. Απ’ την άλλη, η αφήγηση της δολοφονίας του Gaitán αποσκοπεί να αναδείξει πάλι το παρασκήνιο και τους πραγματικούς ενόχους.

Το μυθιστόρημα έτσι συνδυάζει την ιστορική έρευνα, τις μαρτυρίες της μικροϊστορίας, το πολιτικό θρίλερ, το σύγχρονο αίνιγμα. Κι όλα αυτά όχι με τον βαρύγδουπο τρόπο του best-seller, αλλά με τον προσγειωμένο της καλής λογοτεχνίας. Οι ανατροπές δίνουν συνεχή ώθηση στην ιστορία, οι καμπές ξαναγεννούν το ενδιαφέρον στον αναγνώστη, η ίντριγκα αναζωπυρώνει την περιέργεια. Η εναλλαγή παρόντος και παρελθόντος και η προσπάθεια να ξαναδούμε το δεύτερο μέσω του πρώτου ενέχει φυσικά θεωρίες και εικασίες που δεν επιβεβαιώνονται. Έτσι, αναδεικνύεται ότι συχνά τα βαμμένα γυαλιά με τα οποία κοιτάμε το παρελθόν και την Ιστορία είναι –κατά έναν πλατωνικό τρόπο- υπεύθυνα για τη μονόπλευρη θέασή μας.

Η λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία, η πολιτική λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία, μοιάζει με τη δική μας. Μοιάζει καθώς αναδιφά το παρελθόν, συνδέει το παρόν με το παρελθόν, έχει στη φαρέτρα της κορυφαία ιστορικά γεγονότα, εμφύλιους, δικτατορίες, επαναστάσεις, καταστολές, διώξεις, πολιτικές δολοφονίες σαν του Λαμπράκη, ίντριγκες κ.ο.κ. Έτσι, ο προβληματισμός βουτά συνεχώς το κουτάλι του σ’ ένα καζάνι, που βράζει και συνεχίζει να αναμοχλεύει πάθη και μίση, αλλά και σκέψεις για τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική ποδοπάτησε τους λαούς.

I'm only human, That's all it takes, To put the blame on me:

Τ ο    β ι β λ ί ο    τ ο υ    V á s q u e z    ε ί ν α ι    ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ό . Ο όγκος του δεν το βαραίνει. Η άγνωστη Κολομβία γίνεται γνωστή και υποβάλλει σκέψεις ανάλογες με της δικής μας Ιστορίας. Ο εγκιβωτισμός των δύο δολοφονιών και η εναλλαγή τους με το σήμερα δίνει νέες διαστάσεις και εξιτάρει. Πανάξιο!

In2life, 5/9/2018 

> Ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες γεννήθηκε στην Μπογκοτά της Κολομβίας, το 1973, και σπούδασε Λατινοαμερικανική Λογοτεχνία στη Σορβόνη. Έχει εκδώσει τέσσερα μυθιστορήματα, "Los informantes" (Οι πληροφοριοδότες), 2004, "Historia secreta de Costaguana" (Μυστική ιστορία της Κοσταγουάνας), 2007, "El ruido de las cosas al caer" (Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν), 2011 και "Las reputaciones" (Οι υπολήψεις), 2013, μία συλλογή διηγημάτων "Los amantes de Todos los Santos" (Οι εραστές των Αγίων Πάντων), 2008 και μία συλλογή φιλολογικών δοκιμίων "El arte de la distorsion" (Η τέχνη της διαστρέβλωσης), 2009. Έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία, σημαντικότερα των οποίων είναι το Premio Alfaguara (2011), το English Pen Award (2012), το Prix Roger Caillois (2012) και το Premio Von Rezzori (2013).

Πάπισσα Ιωάννα