“Το παγοδρόμιο” του Roberto Bolaño

Μετά το “2666” πόσα μπορείς να περιμένεις; Κι όμως η μαγική πέννα του Χιλιανού συγγραφέα πιάνει το μικρό και το κάνει μεγάλο, βασισμένος στις ανθρώπινες σχέσεις που είναι πιο πολύπλοκες απ’ ό,τι φαίνεται.

Carajillo με μπράντυ: Roberto Bolaño “La pista de hielo” 1993
“Το παγοδρόμιο” μετ. Κ. Ηλιόπουλος εκδόσεις Άγρα 2016

Πριν το διαβάσω:

          Γιατί το διάλεξα; Επειδή έχω διαβάσει το “2666” και μαγεύτηκα από την πολυφωνική γραφή του Χιλιανού συγγραφέα, την πολυεπίπεδη διαστρωμάτωση της ιστορίας, την κοινωνική κριτική…

Καθώς το διάβαζα:

          Ανάλογα πολυφωνικό φαίνεται και “Το παγοδρόμιο”, καθώς εξ αρχής ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι πρόκειται για μια τριμερή αφήγηση, που εναλλάσσεται ανάμεσα σε τρεις πρωταγωνιστές: τον Ρέμο Μοράν, συγγραφέα που κατάφερε στη μικρή ισπανική πόλη Ζ να αναρριχηθεί σε μικρό -κι έπειτα μεσαιομεγάλο- επιχειρηματία, τον Γάσπαρ Ερέδια, παράνομο Μεξικάνο ποιητή που βρίσκει δουλειά στο κάμπινγκ του Μοράν, και τον Ενρίκ Ροσκέγιες, ψυχολόγο που ανέλαβε διοικητική θέση στον δήμο της Ζ. Δίπλα-τους στέκονται πολλοί άλλοι δευτερεύοντες χαρακτήρες, ανάμεσά-τους μερικές γυναίκες που προοικονομείται ότι θα παίξουν σημαντικό ρόλο: η δήμαρχος Πιλάρ, η Λόλα υπάλληλος των Κοινωνικών Υπηρεσιών, η Καριδάδ, νεαρή ένοικος του κάμπινγκ, και φυσικά η Νούρια, πανέμορφη παγοδρόμος. Ο έρωτας του Μοράν και του Ροσκέγιες για τη Νούρια τους βάζει αντιμέτωπους στα …μαρμαρένια αλώνια.         

Πέρα από αυτό τον ιστό προσώπων, το βασικό χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι μια δόση μυστηρίου που διαποτίζει την ατμόσφαιρά-του. Πολλά αναπάντητα ερωτηματικά, πολλοί άνθρωποι χωρίς παρελθόν και χωρίς προφανές παρόν και προπαντός πολλά κεφάλαια που καταλήγουν στην άκρη ενός …αιωρούμενου ερωτήματος: τι ήταν το σχέδιο στο παλάτι του Μπενβινγκούτ; ποιο είναι το πτώμα που βρήκε ο Ρέμο Μοράν; γιατί η Καριδάδ κρατάει μαχαίρι; κ.ο.κ. Έτσι, κάθε τέτοιο κεφάλαιο αφήνει τον αναγνώστη στην άκρη της περιέργειας, η οποία θα ικανοποιηθεί σταδιακά και πολύ αργότερα. Τα κενά του μυστηρίου καλύπτονται με μεγάλους κύκλους…

          Όσο διάβαζα το βιβλίο και περιφερόμουν από αφηγητή σε αφηγητή, από τον ένα στον άλλο εκ των τριών πρωταγωνιστών, τόσο έφτιαχνα στο μυαλό-μου μια τριάδα αντιπροσωπευτικών, συμβολικών καλύτερα, τύπων: ο επιχειρηματίας, ο εργαζόμενος και ο δημόσιος υπάλληλος-εξουσία· κι ακόμα περισσότερο ο σοβαρός ερωτευμένος (Μοράν), ο ? (Ερέδια) και ο κακός-μοχθηρός-επίβουλος (Ροσκέγιες). Προσπαθώ, καθώς προχωρώ το διάβασμα, να συλλάβω καλύτερα αυτό το τρίγωνο και να εξακριβώσω ποια ανθρώπινη διάσταση αντιπροσωπεύει κάθε χαρακτήρας.

          Όσο προχωράνε οι σελίδες, τόσο οι τρεις αφηγήσεις συγκλίνουν (όπως ήταν αναμενόμενο) και συναντώνται στο πτώμα της Κάρμεν, μιας γηραιάς ζητιάνας, που βρέθηκε στο παγοδρόμιο. Το μυθιστόρημα αποκτά έτσι αστυνομικό χαρακτήρα, όχι από την πλευρά των ερευνών της αστυνομίας, οι οποίες δεν πολυφαίνονται, αλλά από τη σκοπιά των πρωταγωνιστών, καθένας από τους οποίους εμπλέκεται με διαφορετικό τρόπο. Αυτό το ορατό μυστήριο κάνει πιο ενδιαφέρουσα την ανάγνωση, αλλά συνεχίζει να διαφεύγει το βαθύτερο πνεύμα της ιστορίας με τα έντεχνα συνταιριασμένα επεισόδια.

                   

Αφού το διάβασα:

          Η γραφή του Μπολάνιο είναι τέτοια που, αν και δεν τρέχει, αφήνει τον αναγνώστη με την αίσθηση ότι η ανάγνωση προχωρά και γεμίζει με πολυάριθμους διαδρόμους μέσα στον λαβύρινθο της αφήγησης. Χωρίς να νιώθουμε κόπωση βλέπουμε την ιστορία να ολοκληρώνεται μέσα από πολλές λεπτομέρειες, που δεν ενοχλούν, και συνάμα τα βασικά μέρη να μην είναι τόσο πυκνά και συσσωρευμένα. Ο δεξιοτεχνικά καθορισμένος ρυθμός που συναρμόζει όλα τα επεισόδια σε μια στρωτή πορεία οδηγεί εν τέλει στην αποκάλυψη του φονιά, πράγμα ωστόσο που δεν έχει καμμία σημασία. Αυτό μάλλον που μένει είναι το πλέγμα των σχέσεων, που οδηγούν σε συμπεράσματα, ενστικτώδη και διαισθητικά, για τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος συνάπτει σχέσεις και δρα.

[Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life στις 31.1.2017. Οι εικόνες ελήφθησαν από: ymcarockies.org, www.thesun.co.uk,   www.threeguysplayingjazz.com, doubledeclic.com  και  fjalonso.blogspot.gr]

Πατριάρχης Φώτιος