Tuesday, January 21, 2014

“Η κατάρα των Ελλήνων” της Γεωργίας Γαλάνη

Η Αρά δεν είναι μια Ερινύα που κυνηγά, δεν είναι μια Μοίρα που ταλανίζει, δεν είναι ο Διωγμός χωρίς τέλος, αλλά μια δύναμη που μπορεί να ξαναγεννήσει τον Πέρση με άλλη αύρα. Ο Μάνος Κοντολέων σε πρόσφατη ανάρτησή-του έθεσε το θέμα του ιστορικού μυθιστορήματος κι εδώ ξαναδοκιμάζουμε την εφαρμογή-του. 
 
 
Περσικός καφές στη χόβολη:
Γεωργίας Γαλάνη
“Η κατάρα των Ελλήνων”
εκδόσεις Πατάκη
2013 

            Στα 22-της χρόνια η νεαρότατη συγγραφέας (γεννηθείσα το 1991) έχει ήδη εκδώσει δύο βιβλία· “Ο ήλιος δύο κόσμων” (2010) αναφέρεται στον Μεγάλο Αλέξανδρο και τώρα “Η κατάρα των Ελλήνων” καταπιάνεται με τους Περσικούς πολέμους. Παρά το νεαρό της ηλικίας, η Γαλάνη δείχνει αξιοθαύμαστη αφηγηματική άνεση, που δεν κάνει καμία κοιλιά στη γλώσσα, στο ύφος ή στη φυσικότητα της γραφής. Βεβαίως, αυτό οφείλεται εν πολλοίς και στο υλικό-της, το οποίο επειδή αποτελεί την ιστορία των κλασσικών χρόνων, την οποία έχει σπουδάσει, είναι πιο εύκολο να το χειριστεί και να στηρίξει πάνω σ’ αυτό τη λογοτεχνική-της γραφή.
            Με τους Περσικούς πολέμους ασχολήθηκε πρόσφατα ο Στεφανάκης στο έργο-του “Θα πολεμάς με τους Θεούς” το οποίο σκιαγραφεί τη μορφή του Λεωνίδα. Η Γαλάνη, ανάλογα, πραγματεύεται το κρίσιμο 480 π.Χ. τόσο στη μάχη στις Θερμοπύλες όσο και στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, υιοθετώντας την οπτική γωνία ενός Πέρση, του Αρταχαίη, και προσπαθώντας να δει τα πράγματα από τη δική-τους σκοπιά. Ο Αρταχαίης γίνεται μυθιστορηματικός ήρωας, που, αν και στην αρχή είχε την απόλυτη εύνοια του βασιλιά Ξέρξη, αργότερα διαβλήθηκε και δραπέτευσε φυγάς στην Ελλάδα. Την ίδια σκοπιά, την περσική δηλαδή, επέλεξε και ο Άγγελος Βλάχος στο μυθιστόρημά-του “Ξέρξης: χαρτιά προσωπικά” (1979).
            Το βιβλίο διαβάζεται από τον αναγνώστη με ιστορική κατά βάση περιέργεια, χωρίς να αδιαφορεί για τις μελετημένες περιγραφές, τη θέαση της ελληνικής ψυχής από τα μάτια ενός ξένου, τις τραγικές και συγκινητικές στιγμές… Είπα και πριν ότι ο Αρταχαίης δεν είναι απλώς ο αυτόπτης μάρτυρας που καταθέτει τη μαρτυρία-του στον Ηρόδοτο (αυτή είναι η σύλληψη της συγγραφέως), αλλά στοχάζεται πάνω στον αντίπαλο και σταδιακά από αμήχανος και αρνητικός απέναντι στον ελληνισμό γίνεται θαυμαστής-του. Ωστόσο, παρά την όποια τραγική μοίρα που επιφυλάσσει στον ήρωά-της, την προδοσία και την προσπάθεια να επιβιώσει σε μια ξένη χώρα, την προσπάθεια πάνω απ’ όλα να αυτοστοχαστεί και να βρει την ελευθερία των Ελλήνων ως αντίβαρο στον δεσποτισμό των Περσών, ο αναγνώστης αισθάνεται μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όταν η τύχη του Αρταχαίη συμβαδίζει με τις μάχες των Μήδων με τους Έλληνες.
            Η ζωή του Αρταχαίη στην Ελλάδα και αργότερα στην Αίγυπτο δείχνει πως πρόθεση του έργου δεν είναι η αναπαράσταση των Περσικών πολέμων, αλλά η ανάδειξη δύο διαφορετικών μορφών πολιτισμού. Μόνο όταν ο πρωταγωνιστής ξέφυγε από τον περσικό τρόπο υποταγής στον βασιλιά και ξαναβαπτίστηκε στον ελληνικό τρόπο της ελευθερίας και των προσωπικών επιλογών, μόνο τότε επανεφηύρε τον εαυτό-του και έχτισε μια νέα ζωή στα ερείπια της παλιάς.
 
[Οι τρείς πρώτες εικόνες αντλήθηκαν από: www.ancienthoplitikon.com, www.trekearth.com και www.bible-history.com, ενώ η τελευταία είναι από επίσκεψή μου στο Βερολίνο (οριακά φαίνομαι κι εγώ σε νεαρή ηλικία). Στα μουσεία του Βερολίνου φυλάσσονται πολλά ευρήματα από την Περσική Αυτοκρατορία των κλασικών χρόνων] 
Πατριάρχης Φώτιος

8 comments:

Μάνος Κοντολέων said...

Όπως και στο δικό μου post σημείωσα http://www.manoskontoleon2.blogspot.gr/2014/01/blog-post_17.html, εκείνο που προσωπικά εκτιμώ σε αυτό το βιβλίο (πέρα και από τα όσα άλλα κι εσύ σημειώνεις) είναι αυτό "πρόθεση του έργου δεν είναι η αναπαράσταση των Περσικών πολέμων, αλλά η ανάδειξη δύο διαφορετικών μορφών πολιτισμού".

Πάπισσα Ιωάννα said...

Συνηγορώ κι εγώ
πως το μεγάλο πλεονέκτημα του βιβλίου
είναι η θέαση δύο κόσμων από μια ιδιαίτερη σκοπιά,
εστίαση που δείχνει την ιστορία ανανεωμένη και πρωτόγνωρη.

Αμφιβάλλω όμως αν μπορούμε να δούμε μια άλλη αλήθεια
ή αν η Γαλάνη έπλεξε πάλι
το δίπολο
"ελεύθερος Έλληνας - υπόδουλος Ασιάτης"
κι έτσι συνέχισε την ιστοριογραφικά παγιωμένη αντίληψη.
Πατριάρχης Φώτιος

Μάνος Κοντολέων said...

Άλλη αλήθεια;... Ίσως στην επιλογή και μόνο του πρωταγωνιστή. Δεν είναι κάτι τέτοιο μια ανανέωση που σπάει την διπολικότητα;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Πολύ σωστά.
Και το πετυχαίνει αληθοφανώς, αφού έχει μελετήσει το πραγματολογικό υλικό, αλλά...

ο Αρταχαίης έχει τη ματιά του Έλληνα,
σκέφτεται κρίνοντας τον πολιτισμό-του
όπως θα έκρινε ένας ξένος τον περσικό πολιτισμό,
εκφράζει δηλαδή ελληνοκεντρικούς προβληματισμούς.
Επομένως, δεν υπάρχει αντικειμενικότητα στην πολυφωνία.
Εκεί κολλάω!

Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

Μάνος Κοντολέων said...

Καλημέρα και από εμένα.
Θα έλεγα πως σωστά κολλάς. Αλλά αν το δούμε το θέμα από μια άλλη σκοπιά - δηλαδή πως έχουμε μια Ελληνίδα συγγραφέα που χωρίς να αποποιείται την ταυτότητά της, ψάχνει να τη δει μέσα από ενδύματα άλλης ταυτότητας.
Δεν είναι η πρώτη που το κάνει, μα... Είναι μόνο 22 χρονών!

Πάπισσα Ιωάννα said...

OK.
Έκανε μια τίμια προσπάθεια
και μέχρις εκεί αξίζει της προσοχής-μας.
Απλώς εγώ -κι εσύ μαζί- αναρωτιέμαι αν η μικρή-της τόλμη έφερε και ανανεωτικά αποτελέσματα
Να είσαι καλά
Πατριάρχης Φώτιος

Unknown said...

Αν μου επιτρέπετε ένα σχόλιο, η αρετή του βιβλίου της Γαλάνη είναι ακριβώς ότι χωρίς να αντιγράφει τον Ηρόδοτο (στου οποίου τον πατέρα, αν θυμάμαι καλά, αφηγείται ο πρωταγωνιστής, όχι στον ίδιο), εκπληρώνει, κατά τη γνώμη μου, τον πρώτο στόχο που έθεσε ο ίδιος ο ιστορικός: «ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται͵ μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά͵ τὰ μὲν Ἕλλησι͵ τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα͵ ἀκλέα γένηται».
Η Γαλάνη, όπως και ο Ηρόδοτος, προσπαθεί να δει τον αρχαίο κόσμο με άλλη ματιά. Είναι δυνατόν να το πετύχει; Κατά τη γνώμη μου, όχι. Τα ερωτήματα που θέτει μέσα από τον πρωταγωνιστή της είναι τα ερωτήματα που θα έθετε ένας Έλληνας, και μάλλον ένας σύγχρονος Έλληνας.
Εδώ όμως έγκειται και η αρετή του βιβλίου. Τόσο το ηροδότειο έργο όσο και το βιβλίο της Γαλάνης αποτελούν έναν καθρέφτη στο οποίο αντικατοπτρίζεται ο πολιτισμός του οποίου είμαστε φορείς. Η οπτική που υιοθετεί η Γαλάνη μέσα από τη ματιά του Πέρση Αρταχαίη είναι μια αμερόληπτη –επιτρέψτε μου να μην υιοθετήσω τον χαρακτηρισμό αντικειμενική– προσέγγιση των Ελλήνων, οι οποίοι την εποχή των Περσικών πολέμων δεν αντιμετώπιζαν τους Πέρσες ως πολιτισμικά κατώτερους, αλλά στη χειρότερη περίπτωση ως απλώς διαφορετικούς. Η σύγκριση επομένως με τους βαρβάρους, δεν στοχεύει τόσο στην ανάδειξη του περσικού πολιτισμού (το οποίο στα αρχικά κεφάλαια του βιβλίου πετυχαίνει σε κάποιο βαθμό), όσο αποτελεί μια πραγματεία της ταυτότητας των αρχαίων Ελλήνων. Στο σημείο αυτό βρίσκεται, κατά τη γνώμη μου, μια μικρή αδυναμία του βιβλίου, ότι δεν αναδεικνύονται ξεκάθαρα οι διαφορές που απέκρυπτε η συλλογική ονομασία Έλληνες.
Νομίζω πάντως ότι η προσπάθεια της Γαλάνη ήταν τουλάχιστον αξιόλογη και μπορούμε να περιμένουμε τα καλύτερα από αυτήν.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φίλε Simon-Paul,
είναι καλό που ένα βιβλίο θέτει ζητήματα πολιτισμικά.
Εξακολουθώ όμως να υποστηρίζω
(και το βλέπω και στη δική-σου θέση)
ότι η ματιά του Αρταχαίη δεν είναι περσική. Είναι ελληνική, κείται στους υπαρξιακούς προβληματισμούς της Δύσης και δεν σχετίζεται με τον τρόπο που μας έβλεπαν οι Ασιάτες.
Επομένως, πώς λίγο πιο κάτω γράφεις ότι πρόκειται για "μια αμερόληπτη –επιτρέψτε μου να μην υιοθετήσω τον χαρακτηρισμό αντικειμενική– προσέγγιση των Ελλήνων";
Με μπέρδεψες.
Πατριάρχης Φώτιος