“Αστική ζωολογία” του Χάουαρντ Τζέικομπσον

Πώς γίνονται τα βιώματα ιστορία; Ή μάλλον πώς γίνονται τα φανταστικά βιώματα, οι επιθυμίες και οι φόβοι, ιστορία; Ο συγγραφέας δεν γεμίζει το μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία αλλά μέσα στη μεταμοντέρνα μόδα εξιστορεί πώς θέλει να μετατρέψει τα στοιχεία της ζωής-του (και κυρίως της φαντασίας επί της ζωής-του) σε λογοτεχνία. 

 

 

Decafeine με άρωμα κανέλλα:

Howard Jacobson

“Zoo Time”

Λονδίνο 2012

Χάουαρντ Τζέικομπσον

“Αστική ζωολογία”

μετ. Γ.Ι. Μπαμπασάκης

εκδόσεις Ψυχογιός

2013 

            Ο Τζέικομπσον είναι ένας συγγραφέας που ανάγει το χιούμορ σε ύψιστη τέχνη, καθώς δίνει την εντύπωση ότι κάνει “υψηλή”, “σοβαρή” λογοτεχνία, που αξίζει να διαβαστεί με προσοχή, ενώ παντού εμφιλοχωρεί ένα πριόνι που ροκανίζει ό,τι σοβαρό ακούγεται. Θυμίζω ότι “Η περίπτωση Φίνκλερ” διαβάστηκε με το ίδιο κέφι κι ήταν μια καλή είσοδος για το έργο του βραβευμένου Βρετανού συγγραφέα.

            Ο Γκάι Έιμπλμαν, συγγραφέας, είναι παντρεμένος με τη Βανέσα, αλλά θα ήθελε να απιστήσει με τη …μητέρα-της, κλέβει ένα βιβλίο-του, επειδή πάσχει από κλεπτομανία, και το προσφέρει στον αστυνομικό που τον συνέλαβε, ο οποίος δεν το δέχεται για να μην γίνει κλεπταποδόχος, έγραψε ένα βιβλίο ονόματι “Ποιος τον πίθηκο”, όπου περιγράφει ερωτικά τον δεσμό-του με την Μίσνα και τώρα έχει στα σκαριά ένα μυθιστόρημα όπου ένας μυθιστοριογράφος έχει στα σκαριά ένα μυθιστόρημα όπου ένας μυθιστοριογράφος… Οι πρώτες σελίδες με τις μπερδεμένες αιμομικτικές σχέσεις και τις μικρές αφηγήσεις που διακλαδίζονται προοιωνίζουν ένα συνταρακτικό βιβλίο!

            Το θέμα τελικά του μυθιστορήματος είναι η υποχώρηση της λογοτεχνίας, που διαβάζεται όλο και πιο λίγο, σε αντίθεση λ.χ. με τους κωμικούς της stand-up comedy που κερδίζουν μεγαλύτερο κοινό και απήχηση και έτσι οι συγγραφείς προσπαθούν να επινοήσουν υπερβολικές ιστορίες για να τραβήξουν την προσοχή. Όλο το έργο είναι διπλή έλικα βάσεων, κατά το πρότυπο του DNA. Από τη μία, η αυτοαναφορική προσπάθεια να δειχθούν οι συγγραφικές απόπειρες, η μεταστοιχείωση του βιώματος σε κείμενο, η απαξίωση της λογοτεχνίας, ο ανταγωνισμός κ.ο.κ. Κι από την άλλη, ο αφηγητής-συγγραφέας ζει τον απαγορευμένο έρωτα προς την πεθερά-του, ο οποίος, παρόλο που δεν ευοδώνεται, είναι σπίθα μυθιστορηματικών σκέψεων. Ο Γκάι έχει όντως μια αιμομικτική διάθεση προς την πεθερά-του κι αυτό, λανθανόντως, είναι ένα λογοτεχνικό θέμα, όσο κι αν ντρέπεται να το κάνει βιβλίο μήπως αποκαλυφθεί, ιδίως στη γυναίκα-του.

            Το βιβλίο διαβάζεται και σημειωτόν και τροχάδην. Μπορεί κανείς να διαβάσει με ευχαρίστηση όλες τις μικρές σκέψεις που συνοδεύουν την αφήγηση και συσσωρευτικά είναι ίσως πιο σημαντικές από τη δράση ή μπορεί να τρέξει βλέποντας τη συγγραφική και δυνάμει ερωτική πορεία του πρωταγωνιστή. Σ’ αυτόν τον έξοχα ισορροπημένο συνδυασμό στηρίζεται η επιτυχία του βιβλίου, που κεντρίζει συναισθηματικά και διανοητικά τον αναγνώστη.

            Αντιρρήσεις που θα μπορούσε να έχει κανείς; Μα φυσικά. Πρώτα απ’ όλα πολλές διακηρύξεις και ατάκες περί γραψίματος (Όλοι οι εν ζωή συγγραφείς είναι παπάρες), που μπαίνουν δρομαίες και συχνά μιλάμε πολύ για τη λογοτεχνία εν είδει κηρύγματος. Όμως δεν ενοχλούν γιατί όλο το βιβλίο έχει άξονα τον λόγο περί λογοτεχνίας, μέσα από έναν συγγραφέα, που έχει απόψεις και συχνά αυτοσατιριζόμενος ψάχνει να βρει τι φταίει που απέτυχε. Από την άλλη, πολύς λόγος για σεξ αλλά καθόλου κοκό. Η αθυροστομία δεν κρύβεται, αντίθετα επιδιώκεται, η απιστία προβάλλεται χωρίς να πραγματοποιείται, η σεξουαλική πρόθεση ακούγεται αλλά δεν υλοποιείται. Ίσως είναι μια καλή απόδειξη για την οριακή κατάσταση της μυθιστοριογραφίας που θέλει να κάνει κάτι καινούργιο, αλλά εντέλει δεν μπορεί παρά μόνο να προκαλεί. Και τέλος το μυθιστόρημα παραφούσκωσε με τις 430 σελίδες-του, αν και διαβάζεται άνετα και επιπλέον δεν γεμίζει τόσο με φλύαρα μαξιλαράκια (αν και δεν λείπουν κι αυτά) όσο με κύκλους γύρω από τα δύο κέντρα-του. Δεν θα με πείραζε αν εξέλειπαν μερικές σελίδες που δολιχοδρομούν, δεν θα με πείραζε αν ο Τζέικομπσον ήταν πιο λιτός στην απεραντοσύνη-του. 

[Η βιβλιοπαρουσίαση δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life στις 10/1/2014. Οι φωτογραφίες που τη συνοδεύουν ελήφθησαν από: www.inlife.gr, www.theguardian.com, www.ikypros.com, www.librarything.com και www.businessinsider.com]

Πατριάρχης Φώτιος