Καπουτσίνο φρέντο με σαντιγύ: Δημήτρης Σωτάκης

“Το θαύμα της αναπνοής”
Εκδόσεις Κέδρος
2009

            Ο Δημήτρης Σωτάκης επιστρέφει με ένα κλασικό σωτακικό μυθιστόρημα, δηλαδή με ένα καφκικής έμπνευσης και ελληνικής εκτέλεσης αλληγορικό έργο. Είχα γράψει αρνητικά σχόλια για το προηγούμενο βιβλίο του «Ο Άνθρωπος καλαμπόκι», επειδή “φτιάχνει ένα μυθιστόρημα χωρίς ουσιαστικό ειρμό, για να δείξει ότι ο κόσμος δεν έχει ειρμό και νόημα. Τελικά πετυχαίνει να καταλάβει ο αναγνώστης την απουσία νοήματος στο έργο, αλλά όχι πως και η ζωή είναι έτσι, ειδικά μέσω της οπτικής γωνίας του πρωταγωνιστή. ” (vivliocafe, 27.04.2007).

           Τώρα επιστρέφει στην παλιά συνταγή, η οποία δεν γίνεται μανιέρα, αλλά αναδεικνύει την ποιότητα της γραφής-του αλλά και τη δυνατότητα μετατροπής της καθημερινής τρέλας σε μυθιστορηματικό περιβάλλον. Κι είναι όντως αξιοζήλευτη η ικανότητα του συγγραφέα να χτίζει το δικό-του σύμπαν, να φτιάχνει όχι τόσο ήρωες αλλά κόσμους, μέσα στους οποίους ο αναγνώστης ταξιδεύει και μυείται στον προβληματισμό του Σωτάκη. Το μειονέκτημα στην προηγούμενη δουλειά-του, που ήταν η συγκολλητική μέθοδος σύνθεσης, με άλλα λόγια η απουσία σφιχτής πλοκής μεταξύ των επεισοδίων, τώρα εκλείπει, με αποτέλεσμα το σύνολο να είναι πολύ πιο στιβαρό και συμπαγές.

            Ο αφηγητής-πρωταγωνιστής πιάνει δουλειά σε μια εταιρία η οποία θα φέρνει στο σπίτι-του έπιπλα προς αποθήκευση. Με κάθε μεταφορά μπαίνει στον τραπεζικό λογαριασμό-του ένα ευμέγεθες ποσό, με το οποίο αρχίζει ο ήρωας να σκέφτεται το μέλλον, να αγοράσει ένα μεγάλο σπίτι, να παντρευτεί την καλή-του, να φροντίσει την άρρωστη μητέρα-του. Σταδιακά οι μεταφορές αυξάνονται, η εταιρεία απαιτεί να μένει στο σπίτι για να ανοίγει στους μεταφορείς, τα έπιπλα σωρεύονται ασφυκτικά και το σπίτι μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε ακατάστατη αποθήκη. Εκεί μέσα ζει ο ανώνυμος κεντρικός χαρακτήρας, περιορίζει λόγω χώρου τις ασχολίες-του, σταδιακά μένει μόνο σε ένα μέρος στην κρεβατοκάμαρά-του, μέχρι που παύει να κάνει οτιδήποτε… Στο τέλος, του απομένει μόνο η αναπνοή ως βιοτική λειτουργία, την οποία μάλιστα θεωρεί πλέον και προνόμιό-του!

           Ο σοφά χτισμένος κόσμος του Σωτάκη είναι ένα απειλητικός κόσμος που δεν φαίνεται εξ αρχής τέτοιος. Ο ρυθμός είναι εύστοχα ούτε αργός ούτε γρήγορος, με τον οποίο τα γεγονότα δεν καλπάζουν, αλλά τεχνηέντως αφήνονται λίγες πληροφορίες, όσες χρειάζονται για να φανεί αληθοφανές το σύνολο, έστω κι αν πολλά ανεξήγητα «γιατί» αιωρούνται, επειδή θεωρούνται αμελητέα και κάθε εφησυχασμένος πολίτης τα προσπερνά, επειδή δεν ξεσηκώνουν το είναι του. Σ’ αυτό το πλαίσιο δεν ενδιαφέρουν οι πρακτικές λεπτομέρειες, αλλά η κλιμακωτή κάθοδος στην πλέον ζωτική και ζωική λειτουργία, καθώς όλες οι άλλες αποβάλλονται συν τω χρόνω.

Τι συμβολίζει όλη αυτή η αλληγορία;

1. Την ασφυξία του σύγχρονου ανθρώπου που γεμίζει τη ζωή-του με υλικά αγαθά και σταδιακά χάνει οποιαδήποτε άλλη χαρά πλην αυτών που κατακλύζουν το είναι-του.

2. Οι τράπεζες μπαίνουν στο σπίτι-μας και ελέγχουν το πώς ζούμε, όταν μας έχουν δέσει με δάνεια και κάρτες (αυτή η φευγαλέα εντύπωση απορρέει από ένα όνειρο του πρωταγωνιστή).

3. Η εργασία όλο αυξάνεται, οι εργάσιμες ώρες και οι υπερωρίες πολλαπλασιάζονται, με αποτέλεσμα ο σημερινός άνθρωπος να ασφυκτιά αλλά ταυτόχρονα να συνθηκολογεί μπροστά στα οικονομικά οφέλη που έχει.

4. Οι συμβιβασμοί είναι συνεχείς, οι υποχωρήσεις μέσα στη ζωή αυξανόμενες, η κατιούσα πορεία του ανθρώπου σε μια μίζερη ρουτίνα είναι καθημερινότητα, καθώς η ευτυχία ορίζεται ως η απόλαυση μετά το τέλος των θυσιών, θυσιών οι οποίες εντέλει ποτέ δεν σταματάνε.

Καιρό είχα να διαβάσω ένα τόσο ελκυστικό όσο και προβληματισμένο έργο που να μπορεί να σταθεί αναγνωστικά και κριτικά.

Πατριάρχης Φώτιος