Πολλά βαρύς με ολίγη: Δημήτρης Στεφανάκης

“Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι”
εκδόσεις Πατάκη
2009

Κάθε συγγραφέας ψάχνει το έργο εκείνο που θα τον εκτοξεύσει πάνω από τη μετριότητα των μέχρι τούδε προσπαθειών-του και θα τον καταξιώσει στον λογοτεχνικό χάρτη. Ο Στεφανάκης είναι, νομίζω, η περίπτωση του συγγραφέα-ιδεολόγου, που προσεγγίζει τη λογοτεχνία με την αγνότητα του ερασιτέχνη αλλά και με την αγωνία του επαγγελματία.

Στο “Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι” βρήκε το πιασάρικο θέμα που μπορεί να προσελκύσει τον διανοούμενο αλλά και τον τρόπο πραγμάτευσής-του που θα ελκύσει τον απλό αναγνώστη: ο Καμύ και η μυθολογία που έχει δημιουργηθεί γύρω από το άτομό-του. Με μια χρονομηχανή –βασισμένη στα πρόσφατα πορίσματα της φυσικής, για την οποία δεν μαθαίνουμε ευτυχώς πολλά (αλλιώς θα υπήρχε ο κίνδυνος να γίνει το βιβλίο ένα φτηνό έργο επιστημονικής φαντασίας)- ο Καμύ επανέρχεται στη Μύκονο του 1998. Ο στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η φιλοδοξία μιας φιλολόγου να τον πείσει να ολοκληρώσει το ημιτελές έργο-του «Ο πρώτος άνθρωπος». Η όλη σύλληψη φαντάζει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.


Ο Καμύ περιτριγυρίζει στη Μύκονο, συναναστρέφεται ανθρώπους, άλλοι από τους οποίους ξέρουν ποιος είναι κι άλλοι τον αντιμετωπίζουν ως φτυστό αντίγραφο του ομώνυμου συγγραφέα. Ο έρωτάς-του με τη φιλόλογο, η ανάκληση στιγμών και προβληματισμών από τη σκέψη και τη ζωή-του, οι διακειμενικές αναφορές στα έργα-του, ο ήπια φιλοσοφικός τόνος της αφήγησης αλλά και ο χαμηλότονος κυματισμός της ατμόσφαιρας είναι στοιχεία αναμενόμενα, ώστε να πετύχει η ώσμωση Καμύ και σύγχρονης εποχής, λογοτεχνίας και φιλοσοφίας, σκεπτόμενης συνείδησης και καθημερινότητας. Πρόκειται για μια έμμεση, πλάγια βιογραφία, ένας διακειμενικός διαλόγος με το «Καλοκαίρι» του Καμύ και με όλο το έργο-του, που έχει μια ισχυρή βάση μυθιστορηματικότητας.

Στην πράξη όμως ο πρώτος-μου ενθουσιασμός πέρασε και αναδύθηκαν πολλά προβλήματα, που δεν με άφησαν να απολαύσω την ιδέα, για την οποία στην αρχή ομολογώ πως είχα νιώσει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Ένα βασικό μειονέκτημα, κατά τη γνώμη-μου, είναι η αποσπασματικότητα του προσώπου του Καμύ, λόγω της μεγάλης εξάρτησης από το έργο-του. Φυσικά ο Στεφανάκης δεν ήθελε να κάνει βιογραφία, αλλά νιώθει κανείς ότι για να συλλάβει πλήρως τον Γάλλο στοχαστή πρέπει να ξέρει από πριν το έργο-του, ενώ το μυθιστόρημα αυτό καθεαυτό δεν μπορεί να τον αποδώσει. Οι σκόρπιες ιδέες και σκέψεις του Καμύ δεν δένουν σε μια ολότητα και γι’ αυτό ο χαρακτήρας-του φαίνεται ανολοκλήρωτος. Το μυθιστόρημα πλέκεται σαν κισσός γύρω από το έργο του Γάλλου φιλοσόφου, αλλά δεν κερδίζει σε αυτονομία. Η υπόθεση τώρα, αν και έξυπνη ως σκέψη, μένει στο περιθώριο, σαν σκιά της προσωπικότητας και της φιλοσοφίας του Καμύ. Ας πούμε παραδειγματικά, δεν φαίνεται ομαλή η πορεία προς τον έρωτά-του με τη φιλόλογο που τον συνοδεύει.

Βλέπουμε έναν Στεφανάκη που χάρηκε πολύ τη μαθητεία-του στο έργο του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα, αλλά δεν κατάφερε να μεταδώσει σε μυθιστορηματική ολότητα το ίδιο συναίσθημα σε όλους εμάς. Γνωρίζουμε εν μέρει τον Καμύ, αλλά δεν βουλιάζουμε σύσσωμοι σε ένα έργο με δέση και λύση. Κινούμαστε μαζί με τον Στεφανάκη κάπου ανάμεσα στο μυθιστόρημα και στη βιογραφία…

Πατριάρχης Φώτιος