Καπουτσίνο με σαντιγί και κανέλα: Νίκος Κουνενής

“Ο μύθος του Ηρακλή Σπίλου”
εκδόσεις Μεταίχμιο
2009

          Έχουμε ξαναπεί ότι η “κωμική” λογοτεχνία (σάτιρα, παρωδία, ειρωνεία κ.ο.κ.) δεν έχει μεγάλη παράδοση στη σύγχρονη πεζογραφία-μας. Ο Κουνενής είναι πλέον από τους λίγους που την υπηρετούν πιστά τόσο με το παρόν μυθιστόρημα όσο και με το καταπληκτικό “Ω του θαύματος”, που κυκλοφόρησε πριν από 3 χρόνια.

          “Ο μύθος του Ηρακλή Σπίλου” είναι ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, πιο καλά θα λέγαμε μια σειρά από σατιρικά διηγήματα, που αφορούν τους άθλους του σύγχρονου Ηρακλή, του μεγαλοδημοσιογράφου Ηρακλή Γαρυφαλλίδη (προφανώς αναφέρεται στον γνωστό δημοσιογράφο της τηλεόρασης Μάκη Τριανταφυλλόπουλο, χωρίς ωστόσο όσα λέει να φωτογραφίζουν απόλυτα το πρόσωπό-του: πιο πολύ συμπιλεί χαρακτηριστικά από πολλούς τηλεοπτικούς αστέρες). Είναι στην ουσία παρωδία αστυνομικού μυθιστορήματος, όπου ο μεταλλαγμένος Σέρλοκ Χόλμς και ο συνομιλητής-του Ουάτσον συζητούν, όπως στο μυθιστόρημα του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, αλλά στο τέλος η αυτοπεποίθηση του Χολμς δεν θα βρει ερείσματα, αφού τελικά δεν θα βρει τον ένοχο.

Μέσα στο έργο παρελαύνει παραλλαγμένη η δημόσια ζωή της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής ζωής, από τα άπλυτα των τηλεοπτικών σταθμών ως τους μύθους της εθνικής-μας ιστορίας και από τα σκάνδαλα του τόπου στις ψευτοφιλόμουσες τάσεις των κατοίκων-της.

          Στο όλο βιβλίο έχω σοβαρές ενστάσεις που δεν με άφησαν να το χαρώ, όσο κι αν το χιούμορ σε μερικά σημεία είναι πηγαίο.

1. Κάθε ιστορία είναι αποκομμένη από την προηγούμενη, με αποτέλεσμα ο όρος “μυθιστόρημα” να μην δικαιολογείται. Πάνω σ’ αυτό εδράζεται η αδυναμία του έργου να συστήσει έναν πραγματικά ολοκληρωμένο κόσμο, όπως αυτόν που είχε στήσει ο ίδιος συγγραφέας στην εκκλησιαστική ζωή στο “Ω του θαύματος” [πού φτάσαμε: κοτζάμ Πατριάρχης να επαινώ την εκκλησιαστική σάτιρα!]. Εδώ πιο πολύ αποσπασματικότητα και σύγχυση βλέπουμε παρά πληρότητα και κατασκευαστική ολότητα.

2. Πολλά ψευδώνυμα που επιλέγονται για να αποκρύψουν-αποκαλύψουν τα πραγματικά πρόσωπα είναι γελοία αυτά καθεαυτά (το ίδιο υπαινίσσεται και ο Τατσόπουλος, Τα Νέα, 2.5.2009). Τόσο πολλά ανθρωπωνύμια όσο και πολλά τοπωνύμια είναι κιτς, χωρίς να δείχνουν λεπτό χιούμορ. Πιο πολύ θυμίζουν φαρσικά κείμενα που φτιάχναμε στο σχολείο για να κοροϊδέψουμε τους καθηγητές-μας.

3. Ανάλογα, στην προσπάθειά-του ο Κουνενής να παραλλάξει τους άθλους του Ηρακλή καταφεύγει σε στραμπουλήγματα των ιστοριών-του, ώστε και να χωρέσει το σύγχρονο φαινόμενο σήψης που θέλει να καυτηριάσει αλλά και να φανεί η αντιστοιχία με το αρχαίο επεισόδιο. “Η ζώνη της Ιππολύτης” είναι εξαιρετική, ενώ άλλα κεφάλαια υστερούν και δείχνουν προχειρότητα ή αδυναμία να συνδεθούν μύθος και σάτιρα. Το ίδιο πιστεύει και ο Κούρτοβικ: «Σε μερικές περιπτώσεις οι εμπνεύσεις του συγγραφέα φαίνονται πρόχειρα και βεβιασμένα προσαρμοσμένες στο μυθολογικό πρότυπο, η σατιρική αιχμή του μοιάζει κάπως στομωμένη ή διαλυμένη σε πολλά «αιχμίδια» χωρίς μεγάλη τρωτική δύναμη και χωρίς σαφείς στόχους» (Τα Νέα, 16.5.2009).

              Γενικά, θα μπορούσε να είναι καλύτερο αξιοποιώντας σε βάθος τη σάτιρα αλλά συνταιριάζοντάς με λογοτεχνική κατασκευή.

Πατριάρχης Φώτιος