Santiago Amigorena, “Τα τελευταία μου λόγια”

Η εσχατολογία της οικολογικής καταστροφής αποτελεί καμπάνα κινδύνου για όλους εμάς που κοιμόμαστε ύπνον βαθύ, νομίζοντας ότι το τέλος της ανθρωπότητας δεν μας αφορά, καθώς ανάγεται σε έναν απώτατο μέλλον. Ο Αμαζόνιος για άλλη μια φορά δείχνει ότι όλο αυτό είναι ένα οδυνηρό παρόν και λογοτεχνικά έργα σαν "Τα τελευταία μου λόγια" αποδεικνύουν ότι δεν είναι μακριά η πλήρης εξαφάνιση…

Santiago Amigorena “Mes derniers mots” 2015 “Τα τελευταία μου λόγια” μετ. Τ. Δημητρούλια εκδόσεις Gutenberg 2019

Οι φωτιές, η ατμοσφαιρική ρύπανση, τα έντονα φαινόμενα, η κλιματική αλλαγή κλπ. υπαγορεύουν σενάρια τρόμου, όχι απίθανα, που οδηγούν στον πλήρη αφανισμό του πλανήτη.

> Συγγραφέας, σκηνοθέτης και σεναριογράφος, ο Σαντιάγο Αμιγκορένα γεννήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 1962 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής και έζησε στη Γαλλία. Μετά από μια σειρά σεναρίων, γύρισε, το 2006 την πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του, "Quelques jours en Septembre" ("Μερικές μέρες τον Σεπτέμβρη"), με πρωταγωνιστές τη Ζυλιέτ Μπινός και τον Τζον Τορτούρο, η οποία προβλήθηκε στα φεστιβάλ Βενετίας και Τορόντο και ήταν υποψήφια για Βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ της Mar del Plata. Το 2012 υπέγραψε ως συν-σεναριογράφος την ταινία επιστημονικής φαντασίας "Upside down" (που προβλήθηκε στην Ελλάδα ως: "Ανάμεσα σε δύο κόσμους"), του Χουάν Σολάνας, με πρωταγωνιστές τους Τζον Στάρτζες και Κίρστεν Ντανστ. Το δυστοπικό μυθιστόρημά του που εκδόθηκε στη Γαλλία με τίτλο "Mes derniers mots" (2015, ελλ. έκδ. "Τα τελευταία μου λόγια", Gutenberg/Aldina, 2019), μεταφέρεται στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστές τους Νικ Νόλτε, Σάρλοτ Ράμπλινγκ και Στέλαν Σκάρσγκαρντ. Υπήρξε σύζυγος της ηθοποιού Ζυλί Γκαγιέ, μεταξύ 2003-2006, και σύντροφος της ηθοποιού Ζιλιέτ Μπινός, μεταξύ 2006-2009.

Το τέλος της ανθρωπότητας εξαιτίας ενός Μεγάλου Σεισμού, της Επισιτιστικής Κρίσης, του Λιωσίματος των Πάγων, των Μεγάλων Πλημμυρών, της Οντολογικής Κρίσης, των μαζικών μεταναστεύσεων, της καταστροφής της φυσικής επικονίασης, του εκφυλισμού της σπερματογένεσης, του φονικού Ιού και των πολυάριθμων πολέμων έχει έρθει. Η ανταπόκριση έρχεται σε μορφή σημειώσεων από τον τελευταίο άνθρωπο της υφηλίου, που βρίσκεται στην Ακρόπολη Αθηνών. Βρισκόμαστε στο ολέθριο έτος του 2086 και πριν από λίγο πέθανε ο προτελευταίος άνθρωπος, με το παρωνύμιο Ουίλιαμ Σαίξπηρ.

Η συνταγή είναι απλή. Η ζωή που φθίνει, ο πληθυσμός που μειώνεται ραγδαία, η φύση που έρχεται να ανταποδώσει στον άνθρωπο το κακό που της έκανε. Έτσι, μετά την τεράστια “πρόοδο” όλα αποσυμπιέζονται προς μια κάθετη ύφεση. Η τεχνολογία εκλείπει, οι πρώτες ύλες τελειώνουν, οι μέλισσες που γονιμοποιούσαν τα λουλούδια εξαφανίζονται και μαζί μ’ αυτές η χλωρίδα. Η συνταγή είναι απλή. Ο τελευταίος άνθρωπος στον κόσμο αναπολεί στωικά και ψύχραιμα, ενώπιον του θανάτου που τον περιμένει αναπόφευκτα, όλα όσα οι προηγούμενες γενιές (ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ) είχαν αλλά δεν εκτίμησαν, τους κινδύνους που ελλόχευαν και δεν τους αξιολόγησαν, τα δεινά που ερχόντουσαν και δεν τα απέτρεψαν.

Το τέλος που σκιαγραφεί ο Αργεντινογάλλος συγγραφέας δεν είναι ένα δυστοπικό μέλλον. Είναι μια ζώσα πραγματικότητα, το 2086 δεν είναι ένα άλλο οικολογικό 1984, αλλά ένα απλά παροντικό σενάριο πραγματικότητας. Το βιβλίο δεν απειλεί, δεν εκφοβίζει, δεν προοιωνίζεται ένα ολέθριο μέλλον. Με τον εσχατολογικό του χαρακτήρα φέρνει αυτό το μέλλον στο τώρα, με πολύ εύγλωττο και φυσικό τρόπο. Το μήνυμα είναι ότι η ανθρωπότητα από τη στιγμή που αποχώρισε τον εαυτό της από τη φύση όρισε και το τέλος της. Όσο λέμε εμείς και η ανάπτυξή μας εναντίον της φύσης και της διαχρονικότητάς της, υπογράφουμε καθημερινά το αγγελτήριο θανάτου μας.

Για να περάσει το μήνυμά του, ο Amigorena ανεβαίνει και σε συμβολικό επίπεδο, πέρα από την αφήγηση και τη μελλοντολογική διάσταση. Οι τελευταίοι άνθρωποι βρίσκονται στην Αθήνα, και μάλιστα στην Ακρόπολη, σαν ο κύκλος που έκανε η ανθρωπότητα ξαναγυρίζει στο σημείο 0, στο αφετήριο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε ο πολιτισμός. Κι εδώ αξίζει να σβήσει, όσο ο υπόλοιπος καιρός, από την κλασική αρχαιότητα και τις αξίες της έως τις αρχές του 21ου αιώνα, ξέφυγε από τη βάση και την ομαλή σχέση με τη φύση. Σ’ αυτό το συμβολικό επίπεδο ανήκουν και οι συνεχείς αναφορές στο έργο του Hölderlin “Υπερίων” που αναφέρεται στην Ελλάδα. Και τέλος ο προτελευταίος άνθρωπος δίπλα στον αφηγητή Bellarmine, έχει το παρατσούκλι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, δείγμα μιας διαχρονικής λογοτεχνίας που θα φτάσει ώς το τέλος της ανθρωπότητας.

Πάπισσα Ιωάννα