Ερνέστο Σάμπατο, “Περί ηρώων και τάφων”

ΜΙΚΡΕΣ αναγνώσεις ΜΕΓΑΛΩΝ έργων -2. Κλασικό έργο. Αποπνέει τη φήμη ενός ευπατρίδη της γραφής που απολαμβάνει την ευγενική του καταγωγή.

Ernesto Sabato “Sobre héroes y tumbas” 1961 Ερνέστο Σάμπατο “Περί ηρώων και τάφων” μετ. Κ. Σωτηριάδου εκδόσεις Μεταίχμιο -2019

Ο Sabato είναι ένα απ’ τα μεγάλα ονόματα της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας και το “Περί ηρώων και τάφων” ίσως κατατάσσεται σε ανώτερη θέση κι απ’ το “Τούνελ”. 

> Ο Ερνέστο Σάμπατο γεννήθηκε στο Ρόχας (1911), ένα μικρό χωριό της επαρχίας του Μπουένος Άιρες. Σπούδασε φυσική και φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της πόλης Λα Πλάτα. Στη συνέχεια έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα στο Παρίσι και εργάστηκε στο εργαστήριο Κιουρί. Το 1945 εγκαταλείπει οριστικά την επιστήμη και αφιερώνεται αποκλειστικά στη λογοτεχνία. Έγραψε βιβλία με δοκίμια σχετικά με τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου και το νόημα της συγγραφικής δραστηριότητας -"Ο συγγραφέας και τα φαντάσματά του" (1963), "Απολογίες και απορρίψεις" (1979), κ.ά.- και τρία μυθιστορήματα: "Το τούνελ" (1948), "Περί ηρώων και τάφων" (1961) και "Αββαδών ο εξολοθρευτής" (1974), καθώς και το αυτοβιογραφικό "Πριν το τέλος" (1999). Πέθανε στις 30 Απριλίου 2011, σε ηλικία 99 ετών στο Σάντος Λουγκάρες, στην επαρχία του Μπουένος Άιρες.

Εντύπωση κάνει εξ αρχής ο τρόπος αφήγησης. Ο Bruno εξιστορεί όσα του είπε ο Martin το 1953 σχετικά με τον έρωτά του για την Alejandra: πώς γνωρίστηκαν στο πάρκο, πόσο απειλητική αλλά και (γι’ αυτό) ελκτική τη βρήκε, πώς εξελίχθηκε η σχέση τους… Αυτός, ο τρόπος που θυμίζει τον Σωκράτη του Πλάτωνα να αφηγείται τους διαλόγους του με διάφορα πρόσωπα, αποσκοπεί σε μια διπλή διάθλαση (από τον αφηγητή Martin διά του αφηγητή Bruno), η οποία έχει ενδιαφέρον, αφού ο δεύτερος σχολιάζει συνάμα όσα μαθαίνει, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί και πιθανές παραμορφώσεις. Από εκεί και πέρα οι αφηγητές πολλαπλασιάζονται, με πρώτη την Alejandra και τον υπερήλικο θείο της, που παρουσιάζουν ιστορίες από την οικογένειά τους αρχής γενομένης από τον 19^ο αιώνα και την αργεντινοποίηση ενός Άγγλου, ο οποίος αποτέλεσε τον προπροπάππου των προαναφερθέντων.

Οι πολλοί αφηγητές, το πολυπλόκαμο δέντρο της οικογένειας που ενέχεται σε πολλαπλές ιστορίες, τα χρονικά επίπεδα και οι διακλαδώσεις τους συνιστούν ένα πολυδαίδαλο λαβύρινθο, ένα συχνά παράδοξο χάος… «όλα ήταν παράλογα, όλα συνέβαιναν σύμφωνα με μια ασυνάρτητη πλοκή…», συμπεραίνει κάποια στιγμή ο Martin. Έτσι, ο αναγνώστης αρκείται να παρακολουθεί κάθε μικροϊστορία ξεχωριστά σαν αυτόνομη μονάδα λόγου και μαγείας ή προσπαθεί να ανασυνθέσει το γενεαλογικό δέντρο των Olmos και των Avesedo με τις πάμπολλες παραδοξότητες αλλά και με τα ιστορικά στοιχεία που πλαισιώνουν τα άτομα.

Τελικά τα μεγάλα έργα ορθώνουν μεγάλες προσδοκίες κι αυτές οι προσδοκίες κάνουν τον αναγνώστη να περιμένει τρομερά πράγματα, που δεν επιβεβαιώνονται στην πράξη, ακριβώς λόγω του πήχη που τέθηκε τόσοοοοοοοοο ψηλά. Πιο πολύπλοκο και πιο τεθλασμένο στην αφήγησή του παρασύρει σε δίνες, αλλά δεν ξέρω αν τελικά σε πετάει ψηλά, όπως εξαρχής περιμένεις.

Γενικότερα, βλέπω ότι ο Sabato δεν είναι του αναγνωστικού μου γούστου, όπως συνάγω κι από τα δύο κορυφαία έργα του. Δεν ανήκει στον μαγικό ρεαλισμό, με τον οποίο όποιος εξοικειωθεί σαγηνεύεται. Δεν ακολουθεί μια ρεαλιστική πορεία, αλλά ο μοντερνισμός του προσκρούει στις αναγνωστικές μου αναμονές και αντιστάσεις, επειδή το ψυχολογικό υπόβαθρο και η εσωτερική πραγματικότητα δεν συνδέονται εύκολα στο μυαλό μου με την εξωτερική.

Πάπισσα Ιωάννα