Αλέξανδρος Ασωνίτης, “Εκτέλεση”

Η Κύπρος και η τουρκική εισβολή έχει τύχει πραγμάτευσης από αρκετούς. Ο Ασωνίτης συλλαμβάνει μια εξωφρενική ιδέα, ευφυή, που την χειρίζεται με ένα μεταμοντέρνο τρόπο.

Αλέξανδρος Ασωνίτης “Εκτέλεση” εκδόσεις Πατάκης -2018

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Ο Πατριάρχης Φώτιος θυμόταν με θετικό τρόπο τη “Συνείδηση της αιωνιότητας” στο μακρινό 1995 κι έφερε τώρα το παρόν βιβλίο, για να δούμε τον Ασωνίτη 23 χρόνια μετά.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω

ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Πολύπλοκο και φιλόδοξο βιβλίο. Το επίκεντρό του είναι στην Κύπρο και αφορά τις ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές σχέσεις με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Η Ιστορία συναντά τη φαντασία, το συντελεσμένο αγγίζει τα όρια του απίθανου για να δείξει το πιθανό σε ένα είδος μυθιστορηματικού σεναρίου.

Ο Διονύσιος του Δημητρίου Ταλλανδιανός είναι Ελληνοκύπριος που έφυγε στη Βραζιλία, απέκτησε βραζιλιανή υπηκοότητα και όνομα και επέστρεψε στο γενέθλιο νησί, όπου αγόρασε ένα έρημο ξενοδοχείο στην τουρκοκυπριακή πλευρά. Και ενώ φαινόταν ένας αξιοπρεπής επενδυτής, εκτελεί ένα εκκωφαντικό έγκλημα, σκοτώνοντας 94 παιδιά, με τη βοήθεια και τη χειραγώγηση δέκα Τούρκων νεαρών που είχε υπό την ποδηγέτησή του. “Ποιος ήταν; Ήταν Έλληνας, ήταν ξένος; Πώς ήξερε τούρκικα; Γιατί το ’κανε; Πώς μπόρεσε; Ήταν με τα καλά του, ήταν τρελλός;”

Ένας από τους χειραγωγούμενούς του βγαίνει από αυτήν την περιπέτεια σαλεμένος και νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική, όπου, όταν αποθεραπεύεται, εργάζεται ως θυρωρός. Παίρνει μάλιστα το όνομα Διονύσιος Ταλλανδιανός ο Βήτα, αποσπώντας το όνομα του δυνάστη του και κρατώντας το ως ενοχλητικό αναμνηστικό.

Τι νόημα βγάζει όλο αυτό το παρανοϊκό σκηνικό; Είναι μια ωμή πράξη εκδίκησης, όπως φαίνεται από την αναδρομή στη ζωή του και όσα υπέστη κατά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο; Ναι, όπως φαίνεται. Γι’ αυτό και κάθισε να δικαστεί και εντέλει να καταδικαστεί σε θάνατο, χωρίς να αποστραφεί το αναπότρεπτο τέλος του. Αλλά αυτή όλη η έξω από κάθε όριο ιστορία δεν φαίνεται να εστιάζει σ’ αυτήν την εκδίκηση και να τα βάζει με τους “ελεεινούς” εισβολείς που διέλυσαν την οικογένεια του Ταλλανδιανού του Άλφα. Σε ιδεολογικό επίπεδο πιθανόν να είναι αλλού η ουσία…

…ίσως είναι η σύγχυση ταυτοτήτων αφού ο Βήτα είναι Έλληνας που μεγάλωσε ωστόσο από μωρό σε τούρκικη οικογένεια. Ο Άλφα μεγάλωσε τα δέκα παιδιά, τα οποία χρησιμοποίησε ως αθύρματα, με διαστρεβλωμένες ιδέες: ενώ ήταν τουρκάκια, τους έμαθε τα ελληνικά, ονομάζοντάς τα τούρκικα, έβαλε στόχο τους Έλληνες, ενώ αυτοί που έχρισε ως εχθρούς ήταν Τούρκοι που τους ονόμασε Έλληνες. Μία σκόπιμη εθνική σύγχυση, για να δείξει ο Ασωνίτης το ρευστό της ταυτότητας;

Αλλά καθώς προχωράω την ανάγνωση, δεν είμαι σε κανένα σημείο σίγουρη αν υπάρχει ένας άξονας ή αν το κείμενο μετακυλίεται από θέμα σε θέμα, από τη ρευστή ταυτότητα στην εκδίκηση, από το δράμα της Κύπρου στην τρέλα, που στηρίζεται σε μια διφορούμενη σχέση θύτη και θύματος –υπολογίζουμε και το σύνδρομο της Στοκχόλμης που διέπει τον Βήτα-, από το εθνικό στο ατομικό… Η μεταμοντέρνα κουζίνα του Ασωνίτη ανακατεύει πολλά, μερικά φλύαρα, μερικά με μια βερμπαλιστική διάθεση, ώστε να χύσει στο καλούπι ενός ανοικτού και εξελισσόμενου μυθιστορήματος τις ιδέες και τις σκέψεις του.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Η εισβολή στην Κύπρο “παράγει πλέον έργο”, όπως λένε οι πολιτικοί κύκλοι. Τόσο οι Κύπριοι συγγραφείς (Μαργαρίτης, Σωτηρίου κ.ο.κ.), όσο κι οι Ελλαδίτες (Γκουρογιάννης και Ασωνίτης τώρα) μιλάνε με τον τρόπο τους για το δράμα, για τον διχασμό, για τα πολιτικά παιχνίδια και την τύχη των μάχιμων/αμάχων. Ο Ασωνίτης το κάνει με την υπερβολή που θέλει να αντιστοιχηθεί με την ιστορική τραγωδία. Στήνει επάλληλους κύκλους, από το κέντρο που είναι η εκτέλεση του Ταλλανδιανού, σ’ αυτόν της χειραγώγησης των δέκα νεαρών και της δολοφονίας των 94 παιδιών κι έπειτα στο ευρύτερο θέμα της εκδίκησης, αρχής γενομένης από το 1974 και το ξεκλήρισμα της οικογένειας του εκτελεσθέντος.

Πάντα μένει μετέωρη η ανάγνωση σε τέτοια κείμενα; Εκτός αν, επειδή αποτελεί το πρώτο μέρος μιας τριλογίας, θα περιμένουμε τα επόμενα δύο. 

> Ο Αλέξανδρος Μ. Ασωνίτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959. Φοίτησε στη Νομική Αθηνών, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Ασχολείται με τη μετάφραση Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (Ψευδοκαλλισθένους: "Αλεξάνδρου Βίος", Πολυαίνου: "Στρατηγήματα", α’ και β’ τόμος). Έχει γράψει τα μυθιστορήματα: "Η συνείδηση της αιωνιότητας", "Λάλον ύδωρ" και "Γειά σου, τηλεόραση!".

Πάπισσα Ιωάννα