Μαρία Σκιαδαρέση, “Όσα δεν έζησαν”

Τέσσερα διηγήματα, που συνδέονται στη βάση της ώσμωσης του ξένου με το οικείο, του αλλοδαπού με την ελληνική κοινωνία.

Μαρία Σκιαδαρέση “Όσα δεν έζησαν” εκδόσεις Πατάκη -2018

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Ψάχνω ιδιαίτερα τις γυναίκες συγγραφείς. Είναι γνωστό ότι οι περισσότερες αναγνώστριες είναι γυναίκες (ταυτολογία αυτό που έγραψα!) και είναι γνωστό ότι πολλές γυναίκες στην Ελλάδα έχουν καταξιωθεί διά της πένας τους.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω

ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα διηγήματα με σαφή τη χρονική στιγμή στην οποία αναφέρονται.

“Μια νύχτα ολόκληρη μαζί”: διαδραματίζεται το 1984, όταν ακόμα δεν είχε κορυφωθεί η έλευση χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων. Έτσι, ένας Κούρδος από τα βάθη της Τουρκίας βρίσκεται στην Ελλάδα. Ο Κερίμ περνάει όσα ξέρουμε ότι περνάνε χιλιάδες άνθρωποι για να μπουν παράνομα στη χώρα και να βρουν ένα καλύτερο μέλλον. Χάνει τον σύντροφό του στο ταξίδι, καταφέρνει να περάσει στην ελλαδική επικράτεια και βρίσκει δουλειά σε ένα ξενοδοχείο. Εκεί τον γνωρίζει η κόρη του αφεντικού, τον γουστάρει, κοιμάται μαζί του, αλλά αυτός την ερωτεύεται, παρόλο που εκείνη δεν τον βλέπει παρά σαν ένα ωραίο σώμα για λίγες βραδιές. Η κατάληξη είναι τραγική!

Το διήγημα ξεκινά από τη μετανάστευση και τον κοινωνικό προβληματισμό και καταντά μελό serial που φαίνεται σαν εύπεπτη σαπουνόπερα.

“Όπως οι άπιστοι κι εμείς”: το 1995 Μουσουλμάνοι της Κομοτηνής μιλάνε για τις σχέσεις τους με τους Χριστιανούς. Καταρχάς, η Χαμιντέ με τη γειτόνισσα και φίλη της τη Χρυσάνθη αποτρέπουν τον γιο της μιας, τον Ιμπράμ, να αγαπήσει την κόρη της άλλης τη Μαρία. Κι αυτός φεύγοντας για Γερμανία παντρεύεται μια εξευρωπαϊσμένη Τουρκάλα.

Οι ήρωες της Σκιαδαρέση είναι αρκετά φιλήσυχοι, χωρίς διάθεση σύγκρουσης που συνεχώς δικαιολογούν τους άλλους. Η διαφωνία βγαίνει ως σιωπή, η σύγκρουση μετατρέπεται σε απόσταση. Η σχέση ενός Μουσουλμάνου της Θράκης με τη Χριστιανή γειτόνισσά του ξαναβάζει στο κέντρο της συγγραφέως τις διαπολιτισμικές επαφές που δυσκολεύονται να ανθίσουν.

“Όσα δεν έζησε”: το 2006 η Ελπίδα, παντρεμένη δεύτερη φορά σε έναν συμβατικό και ήρεμο γάμο, γνωρίζει μέσω της κόρης της τον Ιρανό αρχαιολόγο Χικμέτ και ξαναγεύεται τον έρωτα. Η αντίθεση στήνεται διπλά: αφενός προς την αυτάρεσκη μητέρα της, που δεν σταματά να ντύνεται και να ζει, και προς την κόρη της, που είναι εργασιομανής δικηγόρος, που βάζει στόχους και δεν παραιτείται εύκολα. Απέναντι σ’ αυτές η Ελπίδα ζει μια κομφορμιστική ζωή χωρίς κραδασμούς. Αφετέρου, η αντίθεση του ελληνικού με το ξένο, αντίθεση ωστόσο που δεν μπολιάζει περαιτέρω το δίπολο στεγνός γάμος-ερωτική επανάσταση.

“Οι Μαύροι”: το 2017 μια οικογένεια Σομαλών έχει βρει καταφύγιο στην Αθήνα, έχει ενσωματωθεί πλήρως, έχει βαφτίσει μάλιστα το κοριτσάκι τους Ζωή, προς τιμή της ηλικιωμένη κυρίας που τους φρόντισε και τη φροντίζουν… Κι όταν ο ανιψιός της μπαίνει για να την κλέψει και σκοτώνει τη γηραιά κυρία, ο Αχμετ τρέχει να τη σώσει, αλλά τελικά κατηγορείται για τον θάνατό της.

Κλισέ ο καλός μαύρος που κατηγορείται άδικα, ενώ ο κακός λευκός είναι στην ουσία ο ένοχος.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Κάθε διήγημα ξεχωριστά ίσως να άφηνε λειψή την εντύπωση. Αλλά το ένα μετά το άλλο σχηματίζουν μια τετράδα σκυταλοδρομίας, που αξίζει να συζητηθεί έτσι. Τέσσερις δεκαετίες, δυο στα τέλη του 19ου αιώνα και δυο στις αρχές του 20ού, δείχνουν πώς η Ελλάδα υποδέχτηκε τον ξένο.

Το βασικό πρόβλημα της συλλογής είναι η πολιτική ορθότητα (το politically correct) που τη διέπει. Ναι, υποδεχόμαστε το ξένο και δεχόμαστε κάθε διαφορετικό λαό, νοοτροπία και κουλτούρα, αλλά γιατί ο γάμος πρέπει να ανανεωθεί με έναν αλλοδαπό εραστή; Πόσο μελό είναι να ερωτεύεται ο ξένος την πλούσια ντόπια κι αυτή να τον φτύνει; (σαν από ταινία του ’60) Πόσο ξεπερασμένο είναι πια το χάσμα γενεών και η επιφύλαξη των μεγάλων προς τους εξευρωπαϊσμένους νέους; Πόσο στερεοτυπικό είναι να κατηγορείται άδικα ο καλός ξένος; 

> Η Μαρία Ε. Σκιαδαρέση γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ασχολήθηκε με την προϊστορική αρχαιολογία και αργότερα με τη νεότερη ιστορία. Επί χρόνια εργάστηκε σε αρχαιολογική ανασκαφή στην Κρήτη και παράλληλα δίδαξε ιστορία σε γαλλικό λύκειο. Κείμενά της δημοσιεύονται κατά καιρούς σε περιοδικά και εφημερίδες. Έργα της: Το μυθιστόρημα "Άτροπος ή Η ζωή και ο θάνατος της Βενετίας Δαπόντε" (Πατάκης, 1996), η νουβέλα "Και νεκρούς ανασταίνει", (Πατάκης, 1997), η συλλογή από νουβέλες "Κίτρινος χρόνος" (Πατάκης, 1999), το δοκίμιο "Το έργο του Ρήγα Βελεστινλή" (αφιέρωμα στα 200 χρόνια από το θάνατό του, Μεταίχμιο, 1998), το διήγημα "Η ζημιά" σε συλλογικό τόμο (Μεταίχμιο, 2002), το μυθιστόρημα "Με το φεγγάρι στην πλάτη" (Καστανιώτης, 2003), η συλλογή διηγημάτων "Όπως οι άπιστοι κι εμείς" (Καστανιώτης, 2005), το μυθιστόρημα "Χάλκινο γένος" (Πατάκης, 2013). Και τα βιβλία για παιδιά: "Καλημέρα-Καληνύχτα" (Δελφίνι, 1994). "Κωνσταντίνος Κανάρης" (Ιστορική μονογραφία), (Άμμος, 1997), "Ο θησαυρός του Ασπρογένη" (Πατάκης, 1998), "Ρήγας Βελεστινλής" (Ιστορική μονογραφία) (Άμμος 1997), "Γιλάν, η πριγκίπισσα των φιδιών" (Φαντασία, 2004), κ.ά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

Πάπισσα Ιωάννα