Ντίνο Μπουτζάτι, “Ένας έρωτας”

Πώς ο έρωτας σαν Ιανός βλέπει το αθώο και το πρόστυχο, την κοπέλα και την πόρνη, και δεν μπορεί να αποκόψει το ένα από το άλλο, δεν μπορεί να γείρει προς τη μία ή την άλλη πλευρά.

Dino Buzzati “Un amore” 1963 Ντίνο Μπουτζάτι “Ένας έρωτας” μετ. Μ. Οικονομίδου εκδόσεις Μεταίχμιο -2018

Μου το σύστησε η Κατερίνα Μαλακατέ. Δεν είχα διαβάσει καθόλου Buzzati, ούτε το πιο γνωστό του έργο “Η έρημος των Ταρτάρων”. Επομένως, ιδού νέα γη…

> Μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος, ζωγράφος, ποιητής και δημοσιογράφος, ο σπουδαίος Ντίνο Μπουτζάτι (Μπελούνο 1906-Μιλάνο 1972) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ιταλούς συγγραφείς. Μετά το δίπλωμα Νομικής, αφοσιώθηκε στη δημοσιογραφία και στη λογοτεχνία. Ταξίδεψε ως ειδικός απεσταλμένος της εφημερίδας "Corriere della Sera" στην Ινδία, στην Αφρική, στην Ιαπωνία. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ανταποκριτής από το μέτωπο. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1933 με το μυθιστόρημα "Ο Μπαρναμπό των βουνών" και μεταξύ άλλων, ακολούθησαν τα έργα: "Έρημος των Ταρτάρων" (1940· Μεταίχμιο 2019), "Η περίφημη εισβολή των αρκούδων στη Σικελία" (1945), "Εξήντα διηγήματα" (Βραβείο Strega 1958) κ.ά.

Δεν ξεκινώ με την υπόθεση, γιατί δύο είναι τα στοιχεία που κάνουν το βιβλίο αξιανάγνωστο. Απ’ την μια, οι μαγευτικές περιγραφές που βαραίνουν ίσως περισσότερο κι απ’ την αφήγηση. Ο χορός κι όλες οι προεκτάσεις του, η κίνηση των σωμάτων, η απεικόνιση της Laide, που είναι και το αντικείμενο του έρωτα, η ιταλική ύπαιθρος και οι κωμοπόλεις της, … Απ’ την άλλη, η ψυχολογία του Antonio Dorigo, το 1960, που ερωτεύτηκε μια χορεύτρια της Σκάλας του Μιλάνου, την οποία γνώρισε σε έναν οίκο ανοχής, όπου αυτή εργαζόταν ως call girl. Μάλιστα η μεγάλη ζωή, που της υποσχόταν το επάγγελμά της, είναι γι’ αυτήν μια προοπτική, που μέσα στην ελαφρότητά της τη βλέπει με ζήλο. Όμως, όπως ξανάπα, η ψυχολογία του άνδρα είναι όλος ο καμβάς πάνω στον οποίο ο συγγραφέας ζωγραφίζει μαεστρικά. Αδημονία, ζήλια, ανασφάλεια, επιφυλάξεις, ορμή, πάθος, αίσθηση κοροϊδίας, γαλήνη και αισιοδοξία…

Και τα δύο αυτά φαίνονται σε μια περιγραφή-σκηνή, όπου ο πενηντάχρονος, μισοχολωμένος αλλά και ερωτευμένος, περιγράφει τη Laide: “να οδηγεί ένα κόκκινο ανοιχτό αυτοκίνητο έχοντας δίπλα του μια νόστιμη και πικάντικη κοπελίτσα, πάρα πολύ μοντέρνα, ενήμερη για όλα όσα πρέπει να ξέρουν οι πάρα πολύ μοντέρνες κοπελίτσες… την πιο επιθυμητή ανάμεσα σ’ όλες τις γυναίκες του κόσμου, εκείνη, εμμονή εφιάλτης μοίρα μυστήριο βίτσιο μυστικότητα κομψότητα υπόκοσμος μεγαλούπολη όλεθρος έρωτας … προκλητική και υπεροπτική χωριατοπούλα… έχοντας δίπλα του μια τέτοια θεά, κοριτσάκι κι όχι κοριτσάκι, παιδούλα και γυναίκα, λουλουδάκι και αμαρτία και όλα αυτά”. Ξαναδιαβάστε την περιγραφή όχι επειδή είναι ρεαλιστική, αλλά επειδή είναι ρεαλιστικά υπερβολική μέσα στον έρωτα του Antonio, όσο και γλωσσικά χειμαρρώδης.

Όλο το έργο του Buzzati, μισό αφήγηση και διάλογοι και μισό εσωτερικός μονόλογος, τραμπαλίζεται ανάμεσα στο αθώο και το πρόστυχο, ανάμεσα στο κοριτσίστικο και το πουτανίστικο, στο ανάλαφρο και στο ψυχολογικά σοβαρό. Διαβάζοντας νιώθω αυτόν τον μετεωρισμό στη γραφή και στην ιστορία, στην απεικόνιση κυρίως της Laide, η οποία κοπέλα και ιερόδουλη, χορεύτρια και ερωμένη, ενσαρκώνει το γυναικείο πρότυπο της αιθέριας πόρνης. Και σ’ αυτό το διττό πρότυπο έρχεται να κουμπώσει η επαμφοτερίζουσα διάθεση του πρωταγωνιστή γι’ αυτήν, με αγάπη αλλά και με ζήλια.

“Σ’ αυτήν την ξετσίπωτη κοπελίτσα υπάρχει κάτι αγνό, υγιές και ωραίο”

Η εσωτερική σύγκρουση του ήρωα αντικατοπτρίζεται και στο πώς βλέπει, διπλά και αντιφατικά, τον κόσμο.

Η όλη αφήγηση δεν έχει τραγικό χαρακτήρα. Η εσωτερική διαπάλη μοιάζει πιο πολύ με κωμωδία του ζηλόφθονου εραστή, μια κωμωδία χαρακτήρων, αφού ο Antonio ήθελε κι έμπλεξε και είναι φυσικό να μην είναι ήσυχος ούτε στιγμή γι’ αυτό τελικά που τον θέλγει: την αθωότητα που πηγαία συνδυάζεται με τον ερωτισμό, την αλήθεια που παίζει κρυφτό με το ψέμα. Το βιβλίο λοιπόν διαβάζεται με αυτό το ευφρόσυνο τραμπάλισμα…

Πάπισσα Ιωάννα