Αύγουστος Κορτώ, “Σκυλίσια ψυχή”

Hitler και ζωοφιλία. Πώς συνδέονται; Πώς το θέμα των διώξεων των Εβραίων μετατρέπεται σε μια φιλοζωική ιστορία; Και πώς το σύμβολο του σκύλου γίνεται αντικείμενο χειρισμού από τον Κορτώ;

Αύγουστος Κορτώ “Σκυλίσια ψυχή” εκδόσεις Πατάκη -2018

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Χαζεύω τη λίστα με τα έργα του Κορτώ. Μια τεράστια λίστα που ξεκινά το 1999, όταν ο συγγραφέας ήταν 20 χρονών, και φτάνει ώς τώρα. Μετράω 19 μυθιστορήματα-νουβέλες και μια σειρά από θεατρικά, ευθυμογραφήματα, ποιήματα… Αυτό καθαυτό δεν μου λέει πολλά. Ούτε κρύο ούτε ζέστη. Αυτό που μου έκανε κλικ είναι με πόσο διαφορετικά θέματα ασχολήθηκε ο συγγραφέας: από ερωτικά βίτσια και σεξουαλικά βαμπίρ μέχρι αστυνομικά μυθιστορήματα. Kι από την τρέλα στον πυρήνα της οικογένειας έως την ιστορία μιας πόρνης. Κι από τη Σοβιετική Ένωση του Shostakovich μέχρι τη Γερμανία του Hitler.

“Ο δαιμονιστής” το 2007, “Δεκάξι” και η “Ρένα” το 2017 είναι τρία από τα έργα του που έχουμε διαβάσει. Ετερόκλιτες γραφές, διασπορά θεμάτων, σκηνικά και δράσεις από διαφορετικούς χώρους.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω

ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Η ηρωίδα είναι Εβραία. Η Esther Klein μένει με τον πατέρα της, που είναι γιατρός, καθώς η μητέρα της έχει πεθάνει. Μόνιμη συντροφιά της είναι ο σκύλος της που είναι και ο καλύτερός της φίλος. Τα πράγματα αρχίζουν να συνδέονται στενά με την Ιστορία, όταν η δεκαετία του ’30 φέρνει τον Hitler, τους Nazi και τις εβραιοδιώξεις.

Κι εκεί αρχίζω να αναρωτιέμαι τι καινούργιο έχει να μας πει αυτός ο ευφυής παραμυθάς; Πόσα έχω διαβάσει για τους Nazi και τους Εβραίους και τι διαφορετικό, ιδεολογικά, συγκινησιακά, ιστορικά, έχει να παρουσιάσει ο Κορτώ;

Και πραγματικά, εκεί που αναρωτιόμουν όλα αυτά, ο Μεγάλος Θεός της Λογοτεχνίας μού έστειλε την απάντηση. Η ηρωίδα συλλαμβάνεται, οδηγείται μαζί με τον πατέρα της στο στρατόπεδο του Buchenwald, όπου της επιφυλάσσεται ένας πολύ …διαφορετικός ρόλος. Μετατρέπεται σε …σκύλο στο σπίτι της Ilse Koch, της γυναίκας του στρατοπεδάρχη, η οποία χρειαζόταν ένα κατοικίδιο στη θέση τους σκυλιού που έχασε πρόσφατα. Έτσι, η Esther αντιμετωπίζεται ως σκυλί, πέφτει στα τέσσερα, τρώει από μια γαβάθα, κατουράει στο ύπαιθρο. Ο συμβολισμός είναι εύγλωττος και αναδεικνύεται σε μια εξαιρετική σκέψη: οι Εβραίοι, ή γενικότερα οι φυλακισμένοι, αντιμετωπίζονται σαν ζώα, εξευτελίζονται, υποβαθμίζονται σε μια κατώτερη βαθμίδα ζωής, γιατί έχουν χάσει την ανθρώπινή τους υπόσταση. Μετατρέπονται σε κατοικίδια, τρέφονται και καλύπτουν τις ανάγκες τους στοιχειωδώς, θεωρούνται υπ-άνθρωποι!

Άλλα έργα όπου ο σκύλος αποκτά άλλες (συμβολικές) διαστάσεις;

Στην “Καρδιά σκύλου” (γραμμένο το 1925) του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, ο πρωταγωνιστής μετατρέπεται άξαφνα σε σκύλο, σε ένα είδος σάτιρας της σοσιαλιστικής ισοπεδωτικής αλλαγής, ένα ευφρόσυνο μυθιστόρημα με κοινωνικές και πολιτικές παραπομπές, στην “Αθανασία των σκύλων” (2013) του Κώστα Μαυρουδή παρελαύνουν μια σειρά από σκύλους σε ποικίλες εκδοχές ζωής, καθώς ο συγγραφέας βάζει και βγάζει τους σκύλους του μέσα από πίνακες, βιβλία, ιστορικά γεγονότα, καθημερινές σκηνές, στον “Καϊάφα” (2016) του Νίκου Βουδούρη ο σκύλος συνοδεύει τον ήρωα στη στροφή προς μια μποέμ ζωή.

Η σκυλοποίηση της Esther τελειώνει γρήγορα, αφού μετά από είκοσι περίπου σελίδες απελευθερώνεται και μένει κλεισμένη –παραδόξως- σε ένα πολυτελές οίκημα, χωρίς άλλες εξηγήσεις. Πού το πάει ο δαιμόνιος Κορτώ; Κι αφού θα μπορούσε να μείνει στην εξαιρετική του ιδέα, γιατί βιάζεται να φύγει; Η Esther κλείνεται σε ένα πολυτελές υπόγειο, με έναν σκύλο παρέα. Αυτή συνδέεται σταδιακά με το σκυλί, έπειτα με ένα άλλο που της φέρνουν αντικαταστάτη του πρώτου, με απώτερο σκοπό να το “υιοθετήσει”, αν και, χωρίς να το ξέρει, φροντίζει το σκυλί του Hitler. Τελικά, φεύγει στην Αμερική, κληρονομεί ένα πλούσιο πάτρονά της, αλλά ο Τιμωρός κυνηγά ό,τι έχει μείνει από τους Nazi και μαζί με τους Ναζιστές έχει βάλει στόχο να εξολοθρεύσει και τον σκύλο του Führer. Και το καταφέρνει. Η Esther ξαναγυρίζει εντέλει στο Berlin, διανύοντας μια ζωή αγάπης για τα σκυλιά.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Ο Κορτώ παίρνει ένα ιστορικό άνυσμα που είναι στιγματισμένο με το Ολοκαύτωμα και το μετατρέπει σε μια ζωοφιλική ιστορία. Η δυνατή αφήγηση, η ιστορική βαρύτητα και οι καλές είκοσι σελίδες της σκυλοποίησης της ηρωίδας ξεφουσκώνουν, λες και ο συγγραφέας δεν θέλει/δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος της φρίκης και το μετακινεί δίπλα.

> Ο Πέτρος Χατζόπουλος, όπως είναι το πραγματικό όνομα του Αύγουστου Κορτώ, γεννήθηκε το 1979 στη Θεσσαλονίκη. Έχει εκδώσει διηγήματα, μυθιστορήματα, ποιήματα, νουβέλες, κριτικές και βιβλία για παιδιά.

Πάπισσα Ιωάννα