Charles Dickens, “Ο σηματωρός”

Μια ιστορία φαντασμάτων, που κινείται στο όριο του πραγματικού και του φανταστικού, δείχνει ίσως μια βαθύτερη σύλληψη της μοίρας: έρχεται, συχνά προειδοποιεί κιόλας, αλλά ποτέ δεν μπορεί να αποφευχθεί. Ο άνθρωπος λοιπόν περιμένει εναγωνίως να βγει ό,τι προσημάνθηκε.

Charles Dickens “The Signalman” 1866 “Ο σηματωρός” μετ. Μ. Ζαχαριάδου εκδόσεις Άγρα -2018

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):

Οι ιστορίες φαντασμάτων, που ήταν πολύ προσφιλείς τον 19ο αιώνα, δεν είναι αφηγήσεις τρόμου, που έχουμε συνηθίσει απ’ το cinema. Η πρώτη επαφή μ’ αυτές (“Το άγρυπνο μάτι” του Sheridan Le Fanu) ήταν πολύ ενθαρρυντική για να συνεχίσουμε.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):

Μικρό βιβλιαράκι. Ένα διήγημα του πολύ Dickens, γραμμένο με την τεχνική της υπαινικτικότητας. Ο αφηγητής βρίσκεται σε ένα απόμερο μέρος, έξω από ένα tunnel, όπου ζει μόνος ένας σηματωρός. Η δουλειά του είναι να προσέχει τη σιδηροδρομική γραμμή. Αυτός του εξομολογείται ότι τρέμει στην ιδέα ότι ένα φάντασμα έχει εμφανιστεί δύο φορές κουνώντας το χέρι σαν προειδοποιητικό σήμα. Και τις δύο φορές έγινε κατόπιν ένα δυστύχημα, τη μία ένα δυστύχημα στο τρένο προκάλεσε δεκάδες νεκρούς και τραυματίες και την άλλη μια γυναίκα πέθανε μέσα στο κουπέ της.

Το μυστήριο διαμορφώνεται πάνω στα εύλογα ερωτήματα που προκύπτουν. Ποια είναι αυτή η μορφή που εμφανίζεται απρόοπτα; Πώς ακριβώς συνδέεται με τα επακόλουθα δυστυχήματα; Κι αν όντως προειδοποιεί για κάτι, τι είναι αυτό; Κι, όπως αναρωτιέται ο ίδιος ο σηματωρός, τι μπορεί να κάνει ο ίδιος για να προλάβει τα προειδοποιηθέντα συμβάντα; Ο χώρος, η φασματική μορφή, τα βασανιστικά ερωτήματα δημιουργούν την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να διαβάσω το διήγημα με την αργόσυρτη αλλά ουσιαστική περιέργεια του γιατί, όσο κι αν τέτοια έργα δεν δίνουν ξεκάθαρη απάντηση.

H boomerang δράση που κάνει τον αποδέκτη του μηνύματος να γίνεται και το θύμα δεν ξενίζει, αφού κάτι τέτοιο έκτοτε είναι συνηθισμένο στη λογοτεχνία. Αν πρέπει κάτι να αναζητήσω περαιτέρω, εκτός από την ατμόσφαιρα του διηγήματος, είναι το γιατί. Διάβασα και την εισαγωγή του Simon Bradley αλλά αυτός επικεντρώθηκε στα βιώματα του Dickens που τον οδήγησαν στη συγγραφή ενός σιδηροδρομοκεντρικού κειμένου. Κουβέντα όμως για το συμβολικό, αν έχει, περιεχόμενό του.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):

Αν μείνω στο κλίμα και στη γλώσσα ή στην αφήγηση, θα πω “άλλο ένα δείγμα της γραφής του 19ου αιώνα, που δεν μπορεί να ξεσηκώσει τον σημερινό αναγνώστη”. Αν αναζητήσω μια αλληγορία, έστω κι αν το φανταστικό δεν επιδέχεται πάντα τέτοιες ερμηνείες, θα είκαζα τη δύναμη του μοιραίου που ενδεχομένως ειδοποιεί κιόλας, αλλά τελικά έρχεται απηνές. Και συχνά η προειδοποίηση δεν μπορεί να αποτελέσει βατήρα πρόληψης, αφού “το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον”. Τελικά σηματωρός είναι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας στην κυριολεκτική του ιδιότητα να στέλνει σινιάλα στα τρένα, ή το φάσμα που έστειλε τρεις φορές προειδοποιητικό σήμα; Πολύ απολαυστικό ανάγνωσμα.

> Ο Τσαρλς Ντίκενς γεννήθηκε στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας στις 8 Φεβρουαρίου 1812, και ήταν το δεύτερο από τα οχτώ παιδιά της οικογένειάς του. Όταν ο Κάρολος ήταν 12 χρονών, ο πατέρας του μπήκε στη φυλακή για χρέη και ο μικρός αναγκάστηκε να πιάσει δουλειά. Οι παιδικές του εργασίες είναι παρόμοιες μ' αυτές που περιγράφει στο βιβλίο του "Δαβίδ Κόππερφιλντ. Η επίσημη εκπαίδευσή του ήταν περιορισμένη, αλλά, καθώς είχε γνώσεις στενογραφίας, πολύ νέος έπιασε δουλειά ως ρεπόρτερ στη "Morning Chronicle". Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε ύστερα από μερικά χρόνια, όταν πια είχε αρχίσει τη συγγραφική του σταδιοδρομία. Αργότερα έγινε πρακτικογράφος στη Βουλή. Το 1836 δημοσίευσε τον πρώτο τόμο με άρθρα του για την καθημερινή ζωή στο Λονδίνο, με τίτλο "Σκίτσα του Μποζ". Το 1837 ακολούθησε ο δεύτερος τόμος. Το μυθιστόρημά του "Όλιβερ Τουίστ" (1838) θα τον κάνει ευρύτερα γνωστό. Το πρώτο του ταξίδι στην Αμερική (1841) του ενέπνευσε δύο έργα το "Αμερικάνικα σημειώματα" (1842) και το μυθιστόρημα "Μάρτιν Τσασλουάιτ" (1844). Εγκλήματα, αθλιότητα, κτηνωδία και θάνατος συνυπάρχουν με κωμική εφευρετικότητα και απέραντη τρυφερότητα στο έργο του Τσαρλς Ντίκενς. Άλλα σημαντικά έργα του είναι: "Δαβίδ Κόπερφηλντ" (1850), "Τα δύσκολα χρόνια" (1854), "Ιστορία δύο πόλεων" (1859), "Μεγάλες προσδοκίες" (1861). Πέθανε στο Λονδίνο στις 9 Ιουνίου 1870, στη χώρα κηρύχθηκε πένθος και τον έθαψαν στη γωνία των ποιητών, στο Γουεστμίνστερ Άμπεϋ. Η δημοτικότητά του ήταν εξαιρετική όσο ζούσε και, όπως είπε και ο Walter Allen, "η επιρροή του εξακολουθεί να είναι αισθητή και το έργο του μέρος του λογοτεχνικού κλίματος μέσα στο οποίο ζει ο δυτικός άνθρωπος".

Πάπισσα Ιωάννα