“Η αθανασία των σκύλων” του Κώστα Μαυρουδή και “Εκατό” του Γιάννη Ευσταθιάδη

Πώς αποφασίζουν οι συγγραφείς να στελεχώσουν τις συλλογές διηγημάτων-τους, ποιον άξονα θέτουν ως συνεκτικό δεσμό μεταξύ των μικρών κειμένων-τους;  

 

Φρέντο καπουτσίνο:

Κώστα Μαυρουδής

“Η αθανασία των σκύλων”

εκδόσεις Πόλις

2013 

Γιάννης Ευσταθιάδης

“Εκατό”

εκδόσεις Μελάνι

2013 

Μέσα στο 2013 κυκλοφόρησαν δυο συλλογές αφηγημάτων που έχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά, λες και υπήρξε μια προ-συνεννόηση στον τρόπο που θα στήσουν οι δυο συγγραφείς τις παραλλαγές-τους. Και τα δύο βιβλία αποτελούνται από μικρά διηγήματα, δυο-τριών σελίδων κατά μέσο όρο το καθένα, που περιστρέφονται γύρω από έναν κοινό θεματικό άξονα, ενώ και τα δυο γράφτηκαν από ποιητές, οι οποίοι ξέρουν να χειρίζονται τη μικρή φόρμα αλλά και να παίζουν με τη γλώσσα, στην περιεκτικότητα και στην πολυφωνία-της. Ο Γιάννης Ευσταθιάδης έγραψε το “Εκατό”, όπου ενενήντα εννέα κείμενα πολιορκούν πανταχόθεν το 100, και ο Κώστας Μαυρουδής εκδίδει την “Αθανασία των σκύλων”, όπου εξήντα εννέα ιστορίες φιλοξενούν ένα κατοικίδιο για συντροφιά.

"Το άρρωστο αρνί" (1853)
του Richard Ansdell

Παρενθετικά αναζήτησα άλλα βιβλία που αποτελούνται από μικρά διηγήματα με κοινό άξονα, σαν δοκιμές πάνω στο ίδιο θέμα. Είναι πολύ λίγα και πρόχειρα βρήκα το βιβλίο του Θεμιστοκλή Πάνου “Αιφνιδίως... ... και μια επιστροφή” (2000) και το τομίδιο του Μιχάλη Γκανά “Γυναικών” (2010). Στην πρώτη συλλογή κεντρικό θέμα είναι ο θάνατος, που έρχεται αιφνιδίως και απότομα, ενώ στο βιβλίο του δεύτερου η γυναίκα, όπως είναι ή όπως την φανταζόμαστε, παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Σημειωτέον ότι και ο Γκανάς είναι ποιητής και πειραματίζεται με τη μικρή φόρμα, που θέλει να είναι αψιά όσο και περιεκτική.

Η βασική διαφορά των δύο συλλογών (Ευσταθιάδη και Μαυρουδή) έγκειται στη φύση του υλικού-τους· το εκατό είναι πιο εύπλαστο, και ως εκ τούτου πιο πολύπλευρο, αφού είναι ταυτόχρονα έννοια και ποσότητα, αριθμός και λέξη, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται και ως συστατικό παροιμιών, ρητών και στερεοτυπικών φράσεων και ως όριο μέτρησης. Ο σκύλος, από την άλλη, μπορεί να λειτουργήσει περισσότερο ως υπαρκτό “αντικείμενο” και λιγότερο ως σημαίνον.

Ο Μαυρουδής βάζει και βγάζει τους σκύλους-του μέσα από πίνακες, βιβλία, ιστορικά γεγονότα, καθημερινές σκηνές, τους εμφανίζει ξαφνικά σαν κομπάρσους ή τους εγκαθιδρύει στο κέντρο της ιστορίας-του, τους περιφέρει σαν αναγκαίο συστατικό της δράσης ή τους αφήνει στο περιθώριο σαν απαραίτητο ντεκόρ. Ταυτόχρονα ο σκύλος γίνεται σύμβολο, κλασικά, της πιστής προσήλωσης στον άνθρωπο, εμφανίζεται στο περιθώριο ιστορικών συμβάντων ή προσωπικών βιωμάτων, είναι το σήμα κατατεθέν ιστοριών στις οποίες δεν έχει ουσιαστικό ρόλο. Στην ουσία, το βιβλίο δεν αναφέρεται με φιλοζωικό πνεύμα στους σκύλους, αλλά τους χρησιμοποιεί ως πινελιά σε έναν μεγάλο πίνακα. Ίσως απ’ αυτήν την άποψη, το πρώτο διήγημα, το οποίο αναφέρεται στην παρουσία σκύλων σε μεγάλους πίνακες και απεικονίσεις ιστορικών γεγονότων, είναι ενδεικτικό.

Ο Ευσταθιάδης από την άλλη παίζει με το εκατό σαν παιδί που βρήκε ένα κύβο του Ρούμπικ και προσπαθεί να βρει όλους τους πιθανούς συνδυασμούς. Ανεβοκατεβάζει το εκατό, το χρησιμοποιεί ως πρωταγωνιστή αλλά και ως κομπάρσο, το βλέπει ως έννοια αλλά και ως ρητορικό σχήμα, το εξάγει από την ιστορία αλλά και από τους βίους μεγάλων ανδρών, το προσαρμόζει στην καθημερινότητα αλλά και το αναζητά στη λογοτεχνία. Τα κείμενά-του είναι πιο μικρά, πιο τσεκουράτα και γι’ αυτό ίσως μπορούν να συμπυκνώσουν όλη τη δύναμη της λαιμητόμου σε ένα ακαριαίο χτύπημα.

Νομίζω ότι ο Ευσταθιάδης πετυχαίνει καλύτερα αισθητικά αποτελέσματα. Απ’ τη μια, το εκατό εξακοντίζεται προς διάφορες κατευθύνσεις και λειτουργεί ιστορικά, λογοτεχνικά, βιωματικά, ενώ πολλές φορές έρχεται να δείξει τον όγκο-του ως λέξη, που έχει χιλιοφορεθεί σε στερεότυπες φράσεις. Τα διηγήματά-του γράφονται για να ξαναδούμε το κλισέ με άλλο μάτι. Από την άλλη, το “Εκατό” είναι πιο πολυφωνικό, ενώ “Η αθανασία των σκύλων” είναι πιο μονοεπίπεδο. Τα κειμενάκια του Ευσταθιάδη παίζουν με το ύφος, το είδος του λόγου, την αφήγηση, τον διάλογο, την ανωνυμία του αφηγητή μέχρι το καίριο τέλος, τους αιφνιδιασμούς κ.ο.κ. Τα κείμενα του Μαυρουδή αντίθετα είναι μονόχορδα, αφού εξιστορούν την ιστορία-τους, εστιάζοντας, πότε πότε στοχαστικά, πότε πότε φιλοσοφικά, στην υπόθεση και όχι στο ίδιο το διακύβευμα της γραφής.

 

[Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από: www.thetowerofhope.org, www.theguardian.com, www.smh.com.au, www.zepros.fr και www.sherlockbones.com.au]

Πατριάρχης Φώτιος