S. Yizhar, “Ήταν το Χιρμπέτ Χιζέ”

Τραγωδία: να είσαι Ισραηλινός που πάει να ερημώσει ένα παλαιστινιακό χωριό, αλλά καταλαβαίνεις ότι οι άλλοι, οι εχθροί, θα εξοριστούν και θα στερηθούν την πατρίδα τους.

ס. יזהר “ חִרְבֶּת חִזְעָה” 1949 S. Yizhar “Ήταν το Χιρμπέτ Χιζέ” μετ. Ί. Βασιλειάδης εκδόσεις Μελάνι -2018

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):

Ισραηλινή λογοτεχνία. Μια μεγάλη σχολή που δεν είναι γνωστή αλλά μερικά ονόματά της έχουν ξεχωρίσει, όπως ο Amos Oz και ο Abraham Yehoshua κ.ο.κ. Κι εδώ στο Βιβλιοκαφέ έχουμε διαβάσει κατά καιρούς πολλούς απ’ αυτούς με πολύ δυνατές εντυπώσεις.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):

Η ιστορία της νουβέλας στηρίζεται στην οπτική γωνία ενός στρατιώτη του ισραηλινού στρατού την περίοδο του αραβοϊσραηλινού πολέμου. Η επιχείρηση που τους διέταξαν είναι να επιτεθούν σε ένα χωριό των Παλαιστινίων κι, αφού το βάλλουν, να συλλάβουν τον πληθυσμό.

Η αφήγηση είναι πολύ μειλίχια, πιο πολύ βαρετή θα λέγαμε, σαν ο πόλεμος να είναι μια αγγαρεία, σίγουρα όχι ένα ιερό καθήκον, αν και φωνές από συστρατιώτες του αφηγητή υψώνονται εναντίον του εχθρού. Η αναμονή, η επίθεση και λοιπά δίνονται με ήπιο τρόπο…  και όλο αυτό το κλίμα κορυφώνεται, καταρχάς, όταν εύχεται να μην πετύχουν τους ταλαίπωρους άμαχους που φεύγουν άρον άρον από το χωριό. Κι έπειτα η αμηχανία μπροστά στους αμάχους, η ψυχική συντριβή που εκφράζεται με το “καλύτερα να πολεμούσαμε παρά να είμαστε εδώ”, μέχρι και τα λόγια του αφηγητή που βρίσκουν δίκιο και στην πλευρά των Αράβων, καθώς οι Ισραηλινοί έρχονται να κατακτήσουν τα εδάφη τους.

Η τελευταία αντίληψη, που διατυπώνεται λίγες σελίδες πριν από το τέλος, συνοψίζει μια αντ-εθνική ρητορική, πολύ επικίνδυνη για το ισραηλινό φρόνημα του 1949, όταν δηλαδή οι Εβραίοι απανταχού της γης προσπάθησαν και απέκτησαν εθνικό κράτος. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι εκεί που το ίδρυσαν, ή που το επαν-ίδρυσαν, ζούσαν για αιώνες οι Άραβες, οι οποίοι πίστευαν με τη σειρά τους ότι η γη εκείνη τούς ανήκει εξίσου, ή και πιο πολύ.

Η τραγικότητα θα μπορούσε να ορθωθεί πιο έντονα, καθώς κι οι δυο πλευρές έχουν ένα δίκιο. Ο Yizhar στην αρχή επιλέγει μια ήπια σύγκρουση, της φωνής της δικαιοσύνης και της κατανόησης του άλλου (που θα εξοριστεί από την πατρίδα του) με τη φωνή της εθνικής ορθοπρέπειας, που εκφράζουν οι περισσότεροι συστρατιώτες του. Σταδιακά όμως κορυφώνεται, αφού ο αφηγητής καταλαβαίνει τι σημαίνει εξορία, συνειδητοποιεί ότι οι Άραβες φεύγουν από τη γη τους, όπως για αιώνες έμεναν μακριά κι οι ίδιοι οι Εβραίοι, ταυτίζεται με τον “εχθρό” και

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):

Το κείμενο είναι αντιηρωικό, αντιπολεμικό και αντ-εθνικιστικό. Και μάλιστα γράφεται στις φλεγόμενες στιγμές του αραβοϊσραηλινού πολέμου, γεγονός που δείχνει μεγάλη συγγραφική τόλμη. Έτσι, περνά στη μεταπολεμική περίοδο της άρσης των εθνών και των ιδεολογιών τους, ή τουλάχιστον στη διεθνιστική αντίληψη του δίκιου και της άλλης πλευράς.

In2life, 8/3/2019 

> Ο S. Yizhar (ψευδώνυμο του Yizhar Smilansky) γεννήθηκε το 1916 στην

Παλαιστίνη από οικογένεια συγγραφέων, υπηρέτησε στον ισραηλινό στρατό κατά τον πρώτο αραβοϊσραηλινό πόλεμο και ασχολήθηκε με την πολιτική.

Έχει τιμηθεί με πολλά λογοτεχνικά βραβεία στη χώρα του. Πέθανε το 2006 στο Ισραήλ.

Πάπισσα Ιωάννα