Ιωάννα Καρυστιάνη, “Χίλιες ανάσες”

Πολλά πρόσωπα, πολλές σκηνές, το γνωστό ύφος της συγγραφέως, ο μεγάλος καμβάς που περικλείει μικρότερους, λόγια και αναμνήσεις, υφαντά που δένουν νήματα και ζωές.

Ιωάννα Καρυστιάνη “Χίλιες ανάσες”εκδόσεις Καστανιώτη-2018

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Είναι μεγάλη συγγραφέας η Καρυστιάνη; Μα φυσικά. Η συνονόματή μου θεωρείται, νομίζω, από τις κλασικές πένες της σύγχρονης πεζογραφίας μας. Τα μυθιστορήματά της π.χ. η “Μικρά Αγγλία”, με τον ναυτικό κόσμο της, με τη μοναξιά των γυναικών να βαραίνει σε όλη τους τη ζωή, με τις εικόνες από τη μεσοπολεμική Άνδρο, με μια αρχοντιά που απλώνεται απ’ τα σαλόνια ως τις ρούγες κι από τα ρούχα ως τις γυναικοπαρέες. Και “Τα σακιά”, στα οποία χρησιμοποίησε έναν λόγο σκληρό, καταιγιστικό, αιχμηρό, που πετάει ενίοτε βιτριολικά σχόλια και οξείες ατάκες. Αλλά και τα διηγήματά της (“Καιρός σκεπτικός”), όπου η ματιά της δεν παύει να είναι ούτε εδώ διεισδυτική και παρατηρητική, αφού ξέρει να συγκεντρώνει πολλές απλές στιγμές, να συναθροίζει καθημερινές εμπειρίες και κοινωνικά επίκαιρα, να κάνει ντάνες τα βιώματα όλων μας χωρίς αυτή η πληθωρικότητα να φαίνεται ξένη στη βασική ιστορία και στον άξονα που στηρίζει κάθε διήγημα.

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω

ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι γεμάτο απ’ τα γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν την συγγραφέα. Πολλές συσσωρευμένες λεπτομέρειες που απλώνουν ένα τεράστιο ψηφιδωτό της καθημερινής ζωής. Πολλά πρόσωπα, άλλα σε πρωταγωνιστικό ρόλο όπως η Πηγή Βογιατζή με τις φίλες της Πόπη Χράπη και Πέπη Μεϊντάνη, που ξεδιπλώνουν πολλαπλές μικροϊστορίες, αναμνήσεις και σκέψεις –και κοντά η κόρη της Αμαλία. Τέλος, σε πρώτη φάση, πάλι η μικρή κοινωνία ενός νησιού, όχι της Άνδρου πια, αλλά του φανταστικού Κουκουτσιού.

Η ιστορία ξεκινά όταν ανακαλύπτεται, μετά από μήνες εξαφάνισης, το πτώμα του Στέλιου Βογιατζή, μισοφαγωμένο μέσα στο πέλαγος. Κι η χήρα πλέον Πηγή το φέρνει στο νησί για την κηδεία. Δίπλα της οι συγχωριανοί της κι οι δυο φιλενάδες της, με τη δική τους ζωή και τα δικά τους βιώματα. Απλώνεται σιγά σιγά, λοιπόν, ένα πλέγμα ιστοριών, αναμνήσεων, κοινών βιωμάτων, που μετακινούνται πότε στη μία και πότε στην άλλη κατεύθυνση. Το βασικό ερώτημα πώς χάθηκε ο μακαρίτης εναλλάσσεται με μικρές σκηνές της ζωής. Είναι όντως το πτώμα που αναγνώρισε η χήρα το σωστό ή μήπως θάφτηκε κάποιος άλλος;

Η Καρυστιάνη ξεκινά απ’ τα μικρά καθημερινά, μέσα στα οποία αργοσέρνονται μυστικά για τα οποία ακούγονται υπαινιγμοί, αλλά στην αρχή τουλάχιστον δεν δίνονται σαφή στοιχεία. Όλα ίσως σχετίζονται μ’ ένα βαθύτερο μυστικό, μια αινιγματική κατάσταση που ανάγεται στον Σεπτέμβριο του 1975, γεγονότα πούκαναν τον νεαρό τότε Στέλιο να φύγει στον Καναδά. Σ’ αυτά, ρόλο έπαιξαν οι φίλοι του Ισίδωρος Παούρης και Ηλίας Κουγιουλής, ενώ κάτι ξέρει κι ο ξάδελφός του Θοδωρής Βογιατζής. Όλα τα μισόλογα έχουν στόχο την αποκάλυψη, όλες οι δειλές αλήθειες το αποκορύφωμα.

Η αργόσυρτη εξέλιξη και η επιμονή στις μικρές σκηνές της καθημερινότητας δείχνει, όσο προχωρά το μυθιστόρημα, ότι η διερεύνηση του θανάτου είναι σε δεύτερη μοίρα, ή τουλάχιστον σε παράλληλη μοίρα με τα μύρια όσα κρατάνε την ζωή. Μικρές κυκλικές πορείες σε μια στάσιμη λίμνη. Κι η ανάγνωση το ίδιο. Η λογοτέχνιδα μπλέκει πάλι με τα στενοσόκακα των απλών ανθρώπων και χάνει το νήμα της κεντρικής αφήγησης. Έτσι, ούτε το μικρό παίρνει δύναμη μέσα στο μεγάλο, ούτε το μεγάλο ολοκληρώνεται με τη σύνδεση/διάστιξη/διασταύρωση/αντίθεση/αλληλεπίδραση κ.ο.κ. των μικρών.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Κρατώ τη γλώσσα της Καρυστιάνη που τσουβαλιάζει ευχάριστα λαϊκές λέξεις, καθημερινές και λόγιες, ένα ωραίο αμάλγαμα προφορικής ομιλίας και γραπτού λόγου, ώστε να αποδώσει τη ματιά του απλού ανθρώπου όπως περνά από το πρίσμα του αφανούς μορφωμένου αφηγητή.

> Η Ιωάννα Καρυστιάνη γεννήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1952 στα Χανιά της Κρήτης από γονείς Μικρασιάτες. Σπούδασε νομικά. Επαγγελματικά ασχολήθηκε με το σκίτσο και την εικονογράφηση (με το όνομα "Ιωάννα"). Δούλεψε στην εφημερίδα "Ριζοσπάστης", στα περιοδικά "Τέταρτο", "Ένα", "Εικόνες", και σε ξένες εφημερίδες. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη λογοτεχνία το 1994, με τη συλλογή διηγημάτων "Η κυρία Κατάκη". Ακολούθησε το μυθιστόρημα "Μικρά Αγγλία", το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, το 1998, και ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Αριστείο Λογοτεχνίας και για το λογοτεχνικό βραβείο Balkanika. Το επόμενο μυθιστόρημά της, "Κουστούμι στο χώμα", τιμήθηκε με το βραβείο μυθιστορήματος του περιοδικού "Διαβάζω" το 2001.

Είναι παντρεμένη με τον σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη και μητέρα των σκηνοθετών Αλέξανδρου Βούλγαρη ("Κλαις;", "Ροζ") και Κωνσταντίνας Βούλγαρη ("Γιούπι", "Με τα φώτα νυσταγμένα", "Βαλς Σεντιμεντάλ").

Πάπισσα Ιωάννα