Robert Seethaler, “Ο καπνοπώλης”

Η λογοτεχνία της ευρωπαϊκής αντίστασης απέναντι στον Ναζισμό -3. Η αντίσταση δεν είναι μόνο μια πράξη μάχιμου ηρωισμού. Μπορεί να είναι μια εσωτερική διεργασία που κάποια στιγμή θα μετατραπεί σε μια απονενοημένη ενέργεια υψηλού συμβολισμού.

Robert Seethaler “Der Trafikant” 2012 “Ο καπνοπώλης” μετ. Κ. Λάμψα – Π. Δηράνη εκδόσεις Ποταμός -2018

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):

Κάνω ταξίδια με τη λογοτεχνία. Από την Ελλάδα ώς την Αργεντινή κι από τη Σουηδία έως την Ιαπωνία. Έτσι, η Αυστρία, αυτή η άγνωστη Αυστρία, της Βιέννης των Χριστουγέννων και της κλασικής μουσικής, της Sachertorte και της Όπερας, των Άλπεων και του Salzburg, της νομπελίστριας Elfride Jelinek και του προπολεμικού Anschluss…

…και τώρα ένας σύγχρονος Αυστριακός συγγραφέας (γενν. 1966) έρχεται να μπει στο σπίτι μου για να μου μιλήσει, τον 21^ο αιώνα, για την πατρίδα του.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):

Τελικά, ο Seethaler δεν μιλάει για την Αυστρία του σήμερα, αλλά για το 1937. Κι ενώ η αφήγηση είναι πεδινή και ήπια, χωρίς κορυφώσεις και slalom, το ενδιαφέρον είναι δεδομένο. Πρώτον, επειδή ζούμε τα προπολεμικά χρόνια όπου ο Hitler είναι στην εξουσία (Αυστριακός κι ο Hitler) και βαίνουμε αργά, ανεπαίσθητα αλλά με σιγουριά προς την Ενσωμάτωση της γερμανόφωνης αυτής χώρας στο 3ο Reich. Δεύτερον, επειδή Αυστριακός και μάλιστα Βιεννέζος είναι και ο Sigmund Freud, ο διάσημος αυτός ψυχαναλυτής, που κινείται στην πρωτεύουσα, ενώ η φήμη του προηγείται της παρουσίας του.

Η ιστορία όμως πρώτα. Ο δεκαεφτάχρονος Franz Huchel αναγκάζεται να φύγει από το χωριό του και να μεταβεί στη Βιέννη, πιάνοντας δουλειά στο καπνοπωλείο του ανάπηρου πολέμου Otto Trsnjek. Εκεί οι συνθήκες είναι ιδανικές, αφού γνωρίζει κόσμο, διαβάζει εφημερίδες και μυείται στην πολιτική ζωή του μεσοπολέμου, περιπλανάται στο Prater και διασκεδάζει στο λούνα παρκ, γνωρίζει μια νεαρή κοπέλα. Και φυσικά μαγεύεται από τον Freud, έστω κι αν είναι Εβραίος…

Η ατομική ζωή του Franz είναι στο επίκεντρο της ιστορίας, σε ένα είδος Bildungsroman που συγχωνεύει τον έρωτα και την απογοήτευση της προσωπικής συνείδησης με το ιστορικό που όλο και φουσκώνει σαν κύμα. Έτσι έχουμε ένα τρίγωνο με κορυφές τον νεαρό πρωταγωνιστή, τον μέγα Sigmund Freud και τις ναζιστικές αντιεβραϊκές επελάσεις.

Οι ναζιστικές κρούσεις συνεχίζονται καταιγιστικά, με αποκορύφωμα τη σύλληψη του Otto Trsnjek για φιλοεβραϊσμό και η τελική θανάτωσή του. Στη συνέχεια ο Freud αναγκάζεται να εγκαταλείψει την πόλη του, πριν τα πράγματα γίνουν χειρότερα, και να μεταβεί στο Λονδίνο. Ο ίδιος ο νεαρός Franz γίνεται, καθώς ωριμάζει, πιο συνειδητοποιημένος και στο τέλος κατεβάζει τη σημαία με τη σβάστικα και ανεβάζει το παντελόνι με το ένα μπατζάκι του καπνοπώλη. Μια πράξη αντίστασης από έναν άμαχο…

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):

Το βιβλίο του Seethaler είναι μια έξοχη ιστορίας αντίστασης σε έναν κόσμο που εκφασίζεται γρήγορα. Ο νεαρός ενηλικιώνεται στα δύσκολα και η συμπεριφορά του προκαλεί συγκίνηση και σκέψεις. Πέρα απ’ το ηρωικό τέλος, ο συγγραφέας στήνει μια μαγική σκηνή: ο Franz καθ’ υπόδειξη του Freud καταγράφει τα όνειρά του κι ακόμα περισσότερο κολλά το χαρτί με το όνειρο της προηγούμενης νύχτας στην πόρτα του μαγαζιού. Τα όνειρα αντιστέκονται στην πραγματικότητα…

> Ο Robert Seethaler (Ρόμπερτ Ζέεταλερ) γεννήθηκε το 1966 στη Βιέννη. Είναι πολυβραβευμένος συγγραφέας και σεναριογράφος. Το τελευταίο του μυθιστόρημα "Μια ολόκληρη ζωή" γνώρισε τεράστια επιτυχία καθώς σημείωσε πωλήσεις περισσότερων των 800.000 αντιτύπων μόνο στη Γερμανία και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 35 γλώσσες. Ήταν στη βραχεία λίστα του βραβείου Man Booker International για το 2016. Ζει και εργάζεται στη Βιέννη και στο Βερολίνο.

Πάπισσα Ιωάννα