“Μωρό από ατόφιο χρυσάφι” της Margaret Drabble

Ένα παιδί με υστέρηση μπορεί να είναι φυσικά το αντικείμενο αγάπης για τη μάνα, να είναι αξιαγάπητο και για τους άλλους, να είναι το κέντρο της προσοχής.

Εσπρεσίνο: Margaret Drabble “The Pure Gold Baby” 2013
“Μωρό από ατόφιο χρυσάφι” μετ. Κ. Σχινά εκδόσεις Πόλις 2015

          Το θέμα “παιδί” δεν απασχολεί τόσο τη σύγχρονη πεζογραφία, είτε επειδή το ενδιαφέρον γι’ αυτό έχει μεταφερθεί στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους, είτε επειδή θεωρείται παρωχημένο, είτε επειδή η ψυχολογία του μικρού ατόμου είναι για πολλούς terra incognita. Έτσι, πιο πολύ εστιάζεται η σχέση μητέρας και παιδιού ή η παιδική ηλικία ως προθάλαμος της ενήλικης, ενώ συχνά το λογοτεχνικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις άθλιες συνθήκες διαβίωσης.

          Η Drabble πιάνει το θέμα της ανατροφής ενός ατόμου με ειδικές ανάγκες, της μικρής Άννας που εμφανίζει μικρή νοητική υστέρηση, αν και δύσκολα κάτι τέτοιο φαίνεται. Η όλη ιστορία εξιστορείται από μια φίλη της μητέρας Τζες, η οποία συναιρεί τη δική-της οπτική γωνία με αυτήν της κυρίαρχης φιγούρας που είναι η ίδια η μητέρα και η δική-της στάση απέναντι στο παιδί-της. Έτσι, με τη δέουσα απόσταση η αφηγήτρια, τόσο μέσα όσο και έξω από την ιστορία, βλέπει την Τζες φιλικά και με κατανόηση, συμπαθεί τη μικρή Άννα, αλλά συνάμα δεν είναι μπλεγμένη συναισθηματικά και γι’ αυτό μπορεί και είναι πιο “αντικειμενική”, χωρίς να είναι ψυχρή και απόμακρη. Και συνάμα, καθώς αφηγείται από έναν χρόνο πολύ κοντινό στο σήμερα, μπορεί να συγκρίνει τις αντιλήψεις και τις ιατρικές απόψεις της εποχής του ’60 με τις σημερινές, ώστε να κάνει τις απαραίτητες συνάψεις και να παρουσιάσει κριτικά τα τότε λάθη.

          Έχουμε λοιπόν δύο αλληλοκατοπτριζόμενες ιστορίες, από τη μία η ιστορία μάνας και κόρης με κέντρο την ιδιαιτερότητα της δεύτερης και τη φροντίδα της πρώτης και από την άλλη οι ανθρωπολογικές μελέτες της Τζες, που σχετίζονται με σωματικές και ψυχικές παραμορφώσεις φυλών της Αφρικής. Η περίπτωση της Άννας καθρεφτίζεται στις αντιλήψεις των Αφρικανών κι αυτές βρίσκουν στη μικρή τον εαυτό-τους μέσα στον πολιτισμένο χώρο της Δύσης. Αλλά και οι περιπτώσεις άλλων ψυχικά και διανοητικά υστερησάντων ανθρώπων απλώνει ένα δίχτυ σε όλο το φάσμα των παθήσεων αλλά και της αντιμετώπισης που έχουν, σχετικά ελάχιστα ρατσιστικής.

          Νομίζω ότι η συνεκτικότητα του κειμένου θυσιάζεται προκειμένου πάνω σε μια ιστορία-κορμό να συγκολληθούν αφενός επιμέρους επεισόδια και αφετέρου ιδέες και σχόλια πάνω στα άτομα με ψυχική ή νοητική υστέρηση. Έτσι, η μυθιστορηματικότητα του έργου πάσχει, με αποτέλεσμα και οι ιδέες να ακούγονται ώρες ώρες σαν σε δοκίμιο και οι αναγνώστες να πέφτουμε σε λάκκους και κοιλιές που δεν βοηθούν. Κι η αναμενόμενη κορύφωση μένει ες αεί ζητούμενο…

[Οι συνοδοί εικόνες είναι δανεισμένες από:  www.xojane.com,  ghr.nlm.nih.gov,  african.culturextourism.com  και  www.sheknows.com]

Πατριάρχης Φώτιος