“Άνδρας που πέφτει” του Νικόλα Σεβαστάκη

ΕΝΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΔΙΗΓΗΜΑ (3): Όταν το διήγημα μπορεί να συνοψίσει τη μυθιστορηματική πολύπλευρη διάσταση, τότε ξεφεύγει από τα όριά-του και γίνεται μια μικρή φόρμα μεγάλης συμπύκνωσης.

Chai Latte: Νικόλας Σεβαστάκης “Άνδρας που πέφτει” εκδόσεις Πόλις 2015

          Θα συνεχίσω να μιλώ μόνο για ένα διήγημα, απομονώνοντάς-το από τη συγχορδία των άλλων, γιατί σε κάθε συλλογή δεν είναι πάντα αναγκαίο να βλέπουμε το σύνολο, που συχνά είναι άνισο, και να ισοπεδώνουμε τα εξαιρετικά από τα κακά. Εδώ λοιπόν διάβασα ένα πολύ καλό και αποφάσισα να γράψω μόνο γι’ αυτό.

          Το “Τέλος εποχής”, τρίτο κατά σειρά και μεγαλύτερο από όλα τ’ άλλα, αναφέρεται στον Βλάση, έναν παλιό αγωνιστή της Αριστεράς που έχει βιβλιοπωλείο με ανάλογα “επαναστατικά” βιβλία, του οποίου η κόρη παντρεύτηκε έναν Σκωτσέζο και απομακρύνθηκε από τη ζωή του πατέρα-της. Στο βιβλιοπωλείο εργάζεται και ο αφηγητής, όπως κι ένας ψαγμένος νεαρός, ο Πέτρος, που αποδεικνύεται όχι μόνο διαβασμένος αλλά και αγωνιστικός στις διαδηλώσεις.

          Αυτή η μικρή καταγραφή της υπόθεσης διαμορφώνει τις συνθήκες, για να δούμε το πολιτικό στίγμα του κειμένου, στίγμα που δεν αφορά τόσο τις ιδεολογικές πλευρές του Βλάση αλλά τη σύγκρουση μιας παλιάς γενιάς με τη νεότερη. Αφενός, κυριαρχεί, στην αρχή του διηγήματος, η αντίθεση ανάμεσα στον μαζεμένο, φρεναρισμένο, συγκρατημένο Βλάση, ο οποίος μεγάλος πια έχει σταματήσει τον ενεργό-του ρόλο στην πολιτική δράση, αλλά φυσικά εξακολουθεί να πρεσβεύει τα ίδια ιδανικά. Ο Πέτρος αντίθετα εκπροσωπεί το νέο αίμα, που παθιασμένο και διεκδικητικό αγωνίζεται και εξεγείρεται ενάντια στην εξουσία. Ο Σεβαστάκης τον περιγράφει ως εξής: “ανήκει στο σπάνιο είδος του υπαρξιακού αναρχικού. Το πρόσφατο στιλ του είναι ένας συνδικαλιστικός κομμουνισμός, από αυτούς που ανατυπώνουν τις ιερές χειρονομίες και τα προσκυνητάρια του παρελθόντος: μια Γενική Απεργία, μια Βαρκελώνη ή ένα Ιταλικό θερμό Φθινόπωρο. Οι λέξεις βέβαια· οι πανύψηλες λέξεις πάντα περισσότερο παρά τα γεγονότα…”. Ο ένας αποδέχεται ιδεολογικά τον άλλο, αλλά πάντα το χάσμα γενεών και νοοτροπίας κάνει επιφυλακτικούς τον έναν για τον άλλο.

          Από την άλλη, ο Βλάσης βρίσκεται σε ασυνεννοησία με την κόρη-του Έμμα, η οποία εκπροσωπεί, χωρίς να είναι προκλητικά επιδειξίας, το καπιταλιστικό πρότυπο. Προσέχει για το ντύσιμό-της, καπνίζει ζει στην Αμερική με τον άνδρα-της και νοιάζεται για μεσοαστικά ζητήματα, ενώ αγοράζει στηρίζοντας τον καταναλωτισμό και ό,τι αυτός αντιπροσωπεύει. Το χάσμα με τη νοοτροπία του πατέρα-της είναι τεράστιο.

Ο αφηγητής είναι κάπου ανάμεσα, ανάμεσα στον Βλάση και στον Πέτρο, ανάμεσα στον Βλάση και στην κόρη-του, προσπαθώντας να καταλάβει κάθε πλευρά και να γεφυρώσει τις όχθες. Η διπλή εξέλιξη της ζωής είναι αναπόδραστη.

Τόσο ο τίτλος όσο και το περιεχόμενο του κειμένου παραπέμπει στο “Τέλος της μικρής-μας πόλης” του Χατζή. Οι εποχές αλλάζουν, οι παλιότεροι διατηρούν τον δικό-τους, “παλιομοδίτικο”, τρόπο σκέψης και σταδιακά αποσύρονται (κάτι σαν το “Ψαράκι της γυάλας” του Χάκκα). Ο Βλάσης δεν μπορεί πλέον να αγωνίζεται και έτσι χάνει την επαφή με τη νέα γενιά των ορμητικών νεολαίων, ενώ ταυτόχρονα δεν μπορεί να χωνέψει την ιδεολογική αποστασία της Έμμας, που επέλεξε ίσως ασυνείδητα να στραφεί σε μια πιο “φυσιολογική” ζωή.

[οι εικόνες που δίνουν χρώμα στη βιβλιοπαρουσίασή-μου είναι αντλημένες από:  perierga.gr,  www.iefimerida.gr, aixmi.wordpress.com,  jamesmsama.com  και  www.mindthetrap.gr]

Πατριάρχης Φώτιος