Ένα Βιβλίο Μακριά Από Τον Άνθρωπο

(Ο αναγνώστης και οι άλλοι Ι)

Ναι, σε σένα μιλάω. Κάποιος είπε ότι το βιβλίο είναι ένας εύσχημος τρόπος να απομακρυνθείς από τον άλλο. Να το χρησιμοποιήσεις ως ασπίδα. Να αποκρούσεις έτσι την πιθανότητα συγχρωτισμού.

            Μην απορρίψεις αμέσως την ισχύ της φράσης. Αντίθετα σκέψου πόσο το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει κοινωνικά και πόσο αντικοινωνικά.

            Το διάβασμα, από τη στιγμή που αντικαταστάθηκε η μεγαλόφωνη ανάγνωση, μπροστά σε ένα (συχνά αναλφάβητο) ακροατήριο, από τη σιωπηλή, γίνεται μια μοναχική εμπειρία. Όποιος διαβάζει, συχνά επιζητεί την απόσυρση, για να μπορεί να συγκεντρωθεί. Και, αν δεν συμβεί αυτό, η τετ-α-τετ σχέση αναγνώστη – αναγιγνωσκόμενου αντικειμένου έμμεσα αποκλείει τη συζήτηση και την από κοινού εμπειρία. Ο άλλος δύσκολα να “ενοχλήσει” έναν αναγνώστη, σεβόμενος τη μονήρη ενασχόλησή-του και την επιθυμία-του να εγκύψει προσεκτικά σ’ αυτό που διαβάζει.

            Ακόμη περισσότερο δες πώς λειτουργείς κι εσύ μερικές φορές. Οι ώρες αναγνωστικής προσήλωσης δεν γίνονται κι αυτές μια διέξοδος αλλά ταυτόχρονα και μια φυλακή στη μοναξιά; Η ανάγνωση τότε γίνεται –σκόπιμα ή μη- μια ενδοστρεφής διαδικασία που σε αποξενώνει από τους άλλους. Εστιάζεις την προσοχή-σου στο εγώ και όχι στο εμείς. Μα θα μου πεις: η ανάγνωση είναι μια διεγερτική αρχή, που ευαισθητοποιεί και ανοίγει το πνεύμα για να χωρέσει και τους άλλους. Ναι, έχεις δίκιο. Αλλά ταυτόχρονα η ανάγνωση κατεβάζει συχνά ρολά και στρέφει τη μερική ή την ολική προσοχή στο κλειστό σύστημα του βιβλίου και όχι στο ανοικτό της συναναστροφής και της επικοινωνίας.

            Δεν είναι μόνο θέμα προτιμήσεων αλλά κυρίως νοοτροπίας που αναπτύσσεται σε μια ατομικιστική αντίληψη, υποσυνείδητη έστω. Ο άλλος είναι ο έξω-από-το-βιβλίο-σου, ενώ το ίδιο το έντυπο γίνεται ο-άλλος-εντός-σου, με αποτέλεσμα εσύ, ο παθιασμένος αναγνώστης, να παύεις να ενδιαφέρεσαι για τον συνάνθρωπο και να καταβυθίζεσαι σε μια περιορισμένης αντίληψης αυτοτροφοδότηση. Θυμήσου τον ήρωα της “Τύφλωσης” του Ελίας Κανέτι, ο οποίος χωμένος στα βιβλία-του δεν μπορούσε να συμπεριλάβει στο εύρος της σκέψης-του τους άλλους.

            Φυσικά, η ανάγνωση μπορεί να είναι διέξοδος από τη μοναξιά, καθώς το βιβλίο γίνεται ένας πιστός σύντροφος, κάτι ποιοτικότερο από την τηλεόραση. Κάτι πιο εύχρηστο στις μακρές σιωπές της νύχτας ή στην αμηχανία της αναμονής λ.χ. στην τράπεζα ή στο μετρό. Η ανάγνωση παράλληλα μπορεί να γίνει αφορμή για συζήτηση, λ.χ. σε ένα ιστολόγιο! (άντε σκέψου και σχολίασε όσα μπλογκοδιαβάζεις) ή πιο άμεσα σε μια λέσχη ανάγνωσης, σε μια παρέα φίλων, σε μια κοινωνική συνάθροιση με πνευματικά ενδιαφέροντα. Όλα αυτά αναδεικνύουν το βιβλίο ως αφορμή για κοινωνικοποίηση.

            Νομίζω όμως ότι συχνά το βιβλίο οδηγεί στη μοναξιά, όταν εσύ, ο εγγράμματος άνθρωπος, θα το προτιμήσεις αντί για την κουβέντα με τον άγνωστο διπλανό-σου. Για σκέψου-το. Ο άνθρωπος του προφορικού λόγου είναι πιο πρόθυμος να πιάσει κουβέντα μ’ έναν άγνωστο, ενώ ο άνθρωπος του γραπτού λόγου θα προτιμήσεις τη σιωπηλή περισυλλογή. Θα σκύψεις μέσα στις σελίδες του βιβλίου και θα περιχαρακωθείς σε μια κατά μόνας ενασχόληση. Οι άλλοι χάνονται από τον ορίζοντά-σου και έτσι ούτε εσύ ως αναγνώστης θα επιδιώξεις κουβεντούλα ούτε οι άλλοι θα επιχειρήσουν να διαταράξουν τη συγκέντρωσή-σου. Εκτός κι αν είναι ένας εύλογος τρόπος για καμάκι…!!!

Και το χειρότερο θα κλειστείς στο σύμπαν-σου και θα πάψεις να βλέπεις κατάματα τη γύρω πραγματικότητα. Θα χάσεις την κοινωνική-σου συνείδηση αρκούμενος στην προσωπική-σου απόλαυση. Αλλά γι’ αυτό ας περιμένουμε την επόμενη ανάρτηση.

            Με ένα βιβλίο λοιπόν μπορείς να απομακρυνθείς από τον συνάνθρωπο και να μείνεις κλεισμένος στον κόσμο-σου; Κυριολεκτικά. Το κάνεις;

 

[Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από: www.mystripybook.com, meetville.com, www.cultofmac.com, tx.english-ch.com, vanishingnewyork.blogspot.com, laughingsquid.com και www.commonwealthwriters.org]

Πατριάρχης Φώτιος