Σαγκρία με μήλο: εφημερίδες και ποίηση

Η αφανής θέση της ποίησης στα ένθετα των εφημερίδων

Ο Ν. Βαγενάς σε σχόλιό του (Το Βήμα, 21.1.2007) κατηγόρησε το ένθετο των Νέων «Βιβλιοδρόμιο» ότι απαξιώνει την ποίηση εξοβελίζοντάς την από τις μόνιμες στήλες του: “Δεν είναι τυχαίο ότι τα ένθετα αυτά παρουσιάζουν - σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία - σχεδόν αποκλειστικά βιβλία πεζού λόγου (κυρίως μυθιστορήματα), ότι καλλιεργούν περισσότερο τη βιβλιοπαρουσίαση παρά τη βιβλιοκριτική, και ότι από τις σελίδες τους έχουν σχεδόν αποκλειστεί τα ποιητικά βιβλία, που, ως γνωστόν, «δεν πουλάνε». Οι ελάχιστες αναφορές τους σε έργα ποιητικά είναι κυρίως θεωρήσεις φαντασμαγορικές (όπως αυτή του βιβλιοδρομικού αφιερώματος) μεγάλων έργων του παρελθόντος, που αισθάνεται κανείς ότι χρησιμοποιούνται ως κριτικά φύλλα συκής, για να κρατηθούν τα ποιητικά προσχήματα.”. Το «Βιβλιοδρόμιο» (υπεύθυνη ύλης: Μ. Χαρτουλάρη) απάντησε (Τα Νέα, 27.1.2007) κατηγορώντας τον για μιζέρια, αλλά πουθενά λόγος για την ταμπακέρα, για το γιατί δηλαδή όντως λείπει η ποίηση από την εφημερίδα. Στις 3.2.2007 ο Βαγενάς επανέρχεται με επιστολή στα Νέα και η απάντηση της Χαρτουλάρη στο ίδιο φύλλο έχει ως εξής: “Το «Βιβλιοδρόμιο» δεν […] είναι λογοτεχνικό περιοδικό (ούτε πλασάρεται ως τέτοιο) αλλά ένθετο για το βιβλίο. Και δεν επιζητεί να παρουσιάζει “σωστά” (ποιος θα κρίνει το σωστό) τη λογοτεχνική μας πραγματικότητα. Φιλοδοξεί να κεντρίζει το ενδιαφέρον όχι μόνον των μυημένων αλλά ενός ευρύτερου και ετερόκλητου κοινού στα βιβλία που συζητιούνται εντός και εκτός συνόρων, δικαίως ή αδίκως. Φιλοδοξεί να συλλαμβάνει τις ανησυχίες της εποχής μας όπως αυτές καταγράφονται σε μια αρκετά πλατιά γκάμα έργων. Και την προσέγγισή του δεν τη θέλει φιλολογική αλλά κοινωνικο-πολιτικο-ιστορικο-ανθρωπολογική. Κι αν προσπαθεί να γίνεται ελκυστικό δεν προδίδει ποτέ το περιεχόμενο των κειμένων που φιλοξενεί. Με αυτά τα δεδομένα γίνεται σαφές ότι δεν “απαξιώνει” την ποίηση, αλλά την εντάσσει στις προτεραιότητές του. Οι μείζονες ποιητές εξάλλου, τεθνεώτες και ζώντες, δεν έλειψαν ποτέ από τις σελίδες του, ούτε κι εκείνοι που συνδέονται με φαινόμενα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Η συστηματική όμως παρουσίαση της σύγχρονης ποίησης (την οποία ούτε οι κριτικοί των εφημερίδων παρακολουθούν πιστά), όπως και κάποιων κατηγοριών επιστημονικών βιβλίων που απευθύνονται σε ειδικά κοινά, είναι αρμοδιότητα των ειδικών περιοδικών.”.
«Τα Νέα» θεωρούν την ποίηση ενδιαφέρον λίγων και την εναποθέτουν στα χέρια ειδικών περιοδικών, σαν τις συνταγές, το ψάρεμα και το κυνήγι…!!! Η ενοχή τους όμως αναγνωρίζεται έμμεσα –και προς τιμή τους- όταν 15 μέρες μετά (17 Φεβρουαρίου 2007) εισάγουν ειδική στήλη για την ποίηση με υπεύθυνο τον Χάρη Βλαβιανό, η οποία διατηρείται ως σήμερα αναδεικνύοντας σύγχρονες ποιητικές μορφές. Σήμερα ο Ευρ. Γαραντούδης βάζει τα χέρια του επί τον τύπον των ήλων και επισημαίνει: “Το γεγονός ότι στα ένθετα των εφημερίδων για το βιβλίο δεν υπάρχει, εδώ και καιρό, συστηματική κριτική αποτίμηση της σύγχρονης ποιητικής παραγωγής είναι αδιαμφισβήτητο. Στα ένθετα αυτά, βιβλιοκριτικά κείμενα για ποιητικά βιβλία δημοσιεύονται πλέον, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε πριν από μερικές δεκαετίες, με δυσκολία και εξαιτίας κυρίως διαφόρων συγκυριών που αφορούν στον κρινόμενο ποιητή ή στον κρίνοντα κριτικό ή στη μεταξύ τους σχέση.”. Και συνεχίζει ως προς το ζήτημα που μας απασχολεί: “Πάντως, οι συχνές, ιδιωτικές ή δημόσιες, κατηγορίες ενός μέρους της λογοτεχνικής κοινότητας προς τους υπεύθυνους δημοσιογράφους των ένθετων για το βιβλίο ότι δεν δίνουν σημασία στην ποίηση δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα, επειδή οι επιλογές των δημοσιογράφων ως επαγγελματιών ευθυγραμμίζονται με τις διαθέσεις του αναγνωστικού κοινού γύρω απ΄ ό,τι ασαφώς θεωρείται σήμερα λογοτεχνικό βιβλίο. Εν προκειμένω, η επιλογή να μην κρίνεται συστηματικά η ποίηση στα ένθετα των εφημερίδων, εντύπων μεγάλης κυκλοφορίας, οφείλεται στην πανθομολογούμενη υπερίσχυση, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, της πεζογραφίας στις προτιμήσεις του κοινού και στη συνακόλουθη στροφή της μεγάλης πλειονότητας όσων γράφουν (ή προσπαθούν να γράψουν) από την ποίηση στην πεζογραφία.”.
Το συμπέρασμα είναι εύγλωττο: τα βιβλία ποίησης δεν πουλιούνται και γι’ αυτό απαξιώνονται από τους κριτικούς, έστω κι αν η ποίηση αυτή καθεαυτή κινείται και επιζεί με άλλους τρόπους.

Πατριάρχης Φώτιος
8.9.2007