ΣΚΑΚΙ και ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Σκάκι και λογοτεχνία είναι ένας διεγερτικός συνδυασμός, αφού ενώνονται σε ένα σύνολο μια αισθητική με μια πνευματική ασχολία. Ο λογοτέχνης παίρνει ένα παιχνίδι κύρους και το κάνει ζύμη για το έργο-του.

Θα με ενδιέφερε ωστόσο να δω και διηγήματα ή μυθιστορήματα που να μη χρησιμοποιούν το σκάκι ως θέμα, αλλά ως δομή.

          Το σκάκι, ως πνευματικό παιχνίδι, ως παιχνίδι όπου ο παίκτης ακονίζει πρώτα το μυαλό-του και προσπαθεί να υπολογίσει, να προνοήσει, να αιφνιδιάσει, να περιορίσει, να αντικρούσει, να κάνει επίθεση αλλά και άμυνα, είναι ένας αγώνας με τον εαυτό πριν γίνει αγώνας με τον άλλο. Αυτή η πνευματική-του υπόσταση το κάνει προσφιλές στους λογοτέχνες, οι οποίοι το χρησιμοποιούν εντάσσοντάς-το στη θεματολογία των έργων-τους, είτε το ίδιο είτε τους σκακιστές και την περίεργη φύση-τους.

Θα με ενδιέφερε να δω διηγήματα ή μυθιστορήματα που να μη χρησιμοποιούν το σκάκι ως θέμα, αλλά ως δομή.

          Ο Μπαμπασάκης στο επίμετρό-του στην “Άμυνα του Λούζιν” του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ παραθέτει μια μεγάλη σειρά συγγραφέων και κειμένων που ενσωματώνουν το σκακιστικό παιχνίδι στην ιστορία-τους. Η λίστα αυτή είναι χρήσιμη για έναν σκακιστή σαν κι εμένα, που συνάμα είναι αναγνώστης, καθώς του προσφέρει υλικά για να αναμείξει τη λογοτεχνία με το σκάκι και να γευτεί μίας σάλτσα αισθητικής και σκακιστικής συγκίνησης.

Θα με ενδιέφερε να δω διηγήματα ή μυθιστορήματα που να μη χρησιμοποιούν το σκάκι ως θέμα, αλλά ως δομή.

         Η λίστα όμως δεν φτάνει, αλλά θα ήταν χρήσιμο να βλέπαμε πώς το σκάκι λειτουργεί μέσα στην πλοκή, πώς παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της εκάστοτε ιστορίας, πώς γίνεται πνευματική άσκηση και πώς βοηθά τον ήρωα να σκεφτεί. Ανάλογα, ο σκακιστής, άλλοτε εμμονικός κι άλλοτε φευγάτος, άλλοτε εσωστρεφής κι άλλοτε ονειροπόλος, γίνεται ιδανικός ήρωας που μπορεί να φανεί τραγικός ή κωμικός, ακραίος ή συνηθισμένος, αλλά πάντα ενδιαφέρων.

          Θα ακολουθήσουν δύο έργα που κινούνται σε υψηλά επίπεδα λογοτεχνικής αξίας, τα οποία συνάμα θέτουν το σκάκι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος:

“Το μυθιστόρημα του Δον Σαντάλιο, σκακιστή”

του Miguel de Unamuno

(1933)

“Η άμυνα του Λούζιν”

του Vladimir Nabokov

(1930)

Περιμένω σκέψεις από όλους όσοι έχουν κατά νου λογοτεχνήματα με σκάκι, που να εξάψουν περισσότερο τη φαντασία για τον τρόπο χρήσης-του.

[Η φωτογραφία κορυφής είναι παρμένη από το www.technobuffalo.com, ενώ οι υπόλοιπες εικόνες είναι πίνακες: Jeffrey Batchelor "Knight Watch", Honoré Daumier (1863) "The Chess Players" και Errico "The Game Of Freedom" (με τη σειρά παρουσίασης, όπως πάντα)]

                                                                                                   Πατριάρχης Φώτιος