“Ο ΜΑΡΙΑΜΠΑΣ” του Γιάννη Σκαρίμπα

Αν έχουμε κείμενα που ξεκόλλησαν την ελληνική γραφή από τα στάσιμα λιμναία νερά-της, τότε ο “Μαριάμπας” θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα από τα πιο πρωτοποριακά. 

Γλυκό του κουταλιού βύσσινο:

Γιάννης Σκαρίμπας

“Μαριάμπας”

1935 

            Είναι ένα εκνευριστικό κείμενο, δύστροπο, άβολο, κρυπτικό, πολυδαίδαλο, ένα μυθιστόρημα της υπομονής, της επιμονής, που δοκιμάζει την αντοχή-σου εξαιτίας της προσπάθειας που οφείλεις να καταβάλεις για να μπεις και να βγεις από αυτό και να βραχείς από τα ρεύματά-του που δεν είναι καθόλου φιλόξενα, να βραχείς χωρίς όμως και να πνιγείς. Κάπως έτσι θα έβλεπε το έργο ο ανυποψίαστος αναγνώστης που θα διάβαζε ένα κείμενο του μεσοπολέμου εμμένοντας στην ορθόδοξη (ρεαλιστική) όψη της πεζογραφίας.

            Ο Ιωάννης Μαριάμπας εμφανίζεται στη Χαλκίδα για να αναλάβει τη θέση-του ως δημόσιος υπάλληλος, αλλά η συμπεριφορά-του κάθε άλλο παρά συμβατική και δημοσιοϋπαλληλική είναι. Ο τρόπος που φέρεται, ο λόγος και οι κινήσεις-του, η εν γένει εικόνα που αφήνει είναι τόσο αντισυμβατική που αιφνιδιάζει, αναστατώνει και σοκάρει την μεσοαστική κοινωνία και ανατρέπει τον καθωσπρεπισμό-της. Εμείς οι αναγνώστες προσπαθούμε να χωνέψουμε την αλλόκοτη συμπεριφορά-του βλέποντας την έκπληξη και την έξαψη των άλλων προσώπων που δεν μπορούν να δεχτούν τον ανορθόδοξο τρόπο ζωής-του.

            Ο Μαριάμπας είναι ένας απρόσμενος χαρακτήρας, ένα πρόσωπο με απροσδιόριστη ταυτότητα, που δεν μπορεί να βγήκε από καμιά κοινωνικοποιητική διαδικασία, παίζει έναν ρόλο χωρίς να νοιάζεται που τον εκθέτει σαν να μην παίζει τον εαυτό-του. Είναι ένας γελωτοποιός που μετατρέπει σε αποκριά κάθε επίσημη και σοβαρή σκηνή, που αναποδογυρίζει την τάξη του κόσμου και της ζωής. Τα υπόλοιπα πρόσωπα κινούνται σε ένα αβέβαιο σκηνικό, καθώς αδυνατούν να εγκολπωθούν τον θεότρελο Μαριάμπα και τους απροσάρμοστους τρόπους-του. Ο κεντρικός χαρακτήρας κινείται απρόοπτα, σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται, γελοιοποιεί και γελοιοποιείται καθώς σκόπιμα βρίσκεται σε ασυμφωνία με την κοινωνία.

            Στην ουσία ο Σκαρίμπας με αυτό το έργο-του σκαρώνει ένα παιχνίδι αντισυμβατικότητας και επιφυλάσσει στον αναγνώστη τις μέγιστες των ανατροπών: αφενός ο (αντι)ήρωάς-του κλονίζει τα πάγια θεμέλια της κοινωνίας και του ευπρεπώς φέρεσθαι και αφετέρου η αφήγηση ξεθεμελιώνει τη «φυσική» ανάπτυξη της μυθοπλασίας καταργώντας τις συμβάσεις και τις αρχές-της.

            Το μυθιστόρημα αγγίζει τα όρια του αντιμυθιστορήματος, κυρίως λόγω της εκκεντρικής-του γραφής που περιλαμβάνει την ανάμικτη γλώσσα, τα μοντερνιστικά τολμήματα, τη σάτιρα και την ειρωνεία, την παρωδία κάθε γνωστού αφηγηματικού τρόπου, τις πλείστες αφηγήσεις που φυγόκεντρα αλώνουν τον κεντρικό άξονα, το υποδόριο χιούμορ, την αποκριάτικη διάθεση, τη διαρκή μεταμφίεση. Έτσι, η αφήγηση που διαρθρώνεται υπερρεαλιστικά, στο πλαίσιο ενός μυθιστορήματος του παραλόγου, χρησιμοποιεί την υπονόμευση της πλοκής, την ποιητικότητα, την ασυνέχεια των σκηνών, τις ηθελημένες αντιφάσεις, το ξεχαρβάλωμα των συμβατικών αφηγηματικών τρόπων.

            Το αποτέλεσμα κρίνεται τολμηρό ακόμα και με τα τωρινά δεδομένα, πόσο μάλλον σε μια προμοντερνιστική εποχή για την Ελλάδα, ενώ η επιτηδευμένη του σύγχυση κάνει τον αναγνώστη να εκνευρίζεται με τη συσσώρευση που δημιουργεί μια κινούμενη άμμο, απρόσφορη για στρωτή ανάγνωση. Η ανατροπή στο τέλος μας κάνει να θέλουμε να ξαναδιαβάσουμε πλέον το μυθιστόρημα όχι προσέχοντας την ευθεία της αφήγησης (που δεν υπάρχει αλλά και σκόπιμα δεν ανασυντίθεται), αλλά τους μικρούς στρόβιλους της αφήγησης.

            Ο Μαριάμπας είναι αναξιόπιστος ως πρόσωπο και ως οπτική γωνία. Δημιουργεί ψευδείς εντυπώσεις και τις ανατρέπει, δεν τον νοιάζει για τον εαυτό-του επειδή δεν είναι ο ίδιος, παίζει ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το είναι, μεταφέρει την οργιώδη φαντασία-του στην καθημερινότητα για να τη δυναμιτίσει.

            Πατριάρχης Φώτιος

Yannis Skarimbas
"Mariabas"

            It is a frustrating text, wayward, awkward, cryptic, a labyrinthine, a novel of patience, of perseverance, of endurance to try because your effort has to pay off to enter and exit from it and from short courses that are not at all inviting, without either getting wet or drowning. This is how the unsuspecting reader would see the text. He would read a text written in the interwar adhering to the orthodox (realistic) side of prose.

John Mariampas appears in Chalkis to assume a position as a public servant, but his behaviour is far from conventional and that of a Public Employee. The way he behaves, how he talks and moves, the overall picture he leaves is so unconventional that it surprises, upsets and shocks the middle class society, and demolishes the social imposed rules of a small town. We readers are trying to digest the bizarre behaviour while seeing the surprise and excitement of other people who cannot accept his unorthodox way of life.

            Mariampas is an unexpected character, a person with undefined identity, who cannot come out of any socialization process; he plays a role without caring who exposes him as if he is portraying someone else. He is a clown that converts every official and serious scene to a joke, which turns over the world and life order. The other people move in an uncertain backdrop, finding it difficult to embrace the madness of Mariampa and his misfits’ ways. The main character moves without warning, gibes and has no problem of making fun of himself, he uses mockery and ridicule because he is deliberately against society.

            In essence, with this project Skaribas comes up with a game which is non conventional and holds the reader of the greatest reversals: first of all his (anti)hero shakes the foundations of the established society and decent way of behaviour and on the other hand the narrative with the "natural" development eliminates the fiction of conventions and principles.

            The novel verges on the edge of the antinovel, mainly because of the eccentric writing which includes the jargon, the modernist venture, satire and irony, parody of any known way of narrative, the narratives that most centrifugal thresh are the central axis, the subcutaneous humour, the carnival mood, lasting disguise. Thus, the narrative is structured surrealist, in a novel of the absurd; it uses the subversion of the plot, the poetry, the discontinuity of the scenes, the deliberate contradictions, the disorganization of conventional narrative modes.

            The result is quite bold even at the present time, let alone at a pre modern era in Greece, while the deliberate confusion makes the reader irritated by the accumulation it creates a quicksand, inappropriate for a smooth reading. The reversal in the end makes us want to re-read the novel no longer watching for the line of the narrative (which is deliberately and not reconstructed), but the small turbines of the narrative.

            Mariampas is unreliable as a person and as a point of view. He creates false impressions and reverses; he does not care about himself because he is not himself, he plays between appearances and who he really is. He uses his wild imagination in his everyday life to undermine it.

Bookmark

Η εικόνα της κορυφής είναι Το κάστρο της Χαλκίδας (Scherer) από το hellenica.de