“Έρευνα για την εξαφάνιση της Εμιλί Μπρυνέ” του Antoine Bello

Συχνά, στη μεταμοντέρνα λογοτεχνία, θεωρία και πράξη συμπορεύονται, η μία εξηγεί και εξηγείται από την άλλη. Πώς θα σας φαινόταν λοιπόν ένα αστυνομικό έργο όπου ο ερευνητής διαβάζει τις ενδείξεις με άξονα τη θεωρία της αστυνομικής λογοτεχνίας και αναζητεί παράλληλα χωρία από τα έργα της Άγκαθα Κρίστι; (Αστυνομική λογοτεχνία -4)

Γαλλικός με άρωμα βύσσινο: Antoine Bello “Enquête sur la disparition d’ Émilie Brunet” Gallimard 2010 “Έρευνα για την εξαφάνιση της Εμιλί Μπρυνέ” μετ. Τ. Δημητρούλια εκδόσεις Πόλις 2015

Ο Antoine Bello είναι από τους πιο έξυπνους πεζογράφους που έχω διαβάσει, από τους πιο ευφάνταστους, ο οποίος μπορεί να επινοεί και να εκτελεί σενάρια πέρα από κάθε φαντασία. Το έχει αποδείξει με τους “Παραχαράκτες”, όπου μια ειδική υπηρεσία ξαναγράφει την παγκόσμια Ιστορία πλαστογραφώντας τα έγγραφα, τα άρθρα, τα ντοκουμέντα σε όλη την υφήλιο. Την ίδια γραμμή συνέχισε με τους “Ιχνηλάτες”. Και τα δύο έργα διακρίνονται από μια αχαλίνωτη μελλοντολογική φαντασία, η οποία όμως κατασκευάζει ρεαλιστικά σκηνικά και μέσα σ’ αυτά όλα φαίνονται απόλυτα αληθοφανή.

Το ίδιο έξυπνο και το νέο-του βιβλίο, το οποίο ανήκει στην αστυνομική λογοτεχνία και όχι στη λογοτεχνία (επιστημονικής) φαντασίας. Και η επινοητικότητά-του εξηγείται πάνω σε δύο βάσεις. Από τη μία, ο συνταξιούχος αστυνόμος Ασίλ Ντυνό, που βοηθά στις έρευνες, πάσχει από ένα είδος βραχείας αμνησίας, καθώς ξεχνά όσα συμβαίνουν στο άμεσο παρελθόν. Επομένως, για να μπορεί να ανακαλεί όσα σκέφτηκε και έμαθε, τα γράφει σε ένα είδος λεπτομερούς ημερολογίου, το οποίο είναι ταυτόχρονα και η βασική αφήγηση του μυθιστορήματος.

Από την άλλη, όλο το κείμενο στίζεται από πρόσωπα και σκηνές έργων της Άγκαθα Κρίστι, αφού ο αστυνόμος είναι λάτρης-της και ταυτίζει όσους συναντά με κάποιον αγκαθακριστικό ήρωα ή θυμάται ανάλογες περιπτώσεις λ.χ. εξαφάνισης από ιστορίες της Αγγλίδας συγγραφέως.

Η ιστορία του Bello έχει ως εξής: η βαθύπλουτη Εμιλί είναι παντρεμένη με τον γοητευτικό Κλωντ, γνωσιακό νευρολόγο, ο οποίος την απατά συστηματικά και εν γνώσει της. Κι αυτή το παίρνει απόφαση και τα φτιάχνει με τον Στεφάν. Όταν μια μέρα οι δυο τελευταίοι αναχωρούν για την εβδομαδιαία εκδρομή ορειβασίας εξαφανίζονται, με αποτέλεσμα οι βασικές υποψίες να πέσουν στον άνδρα-της Κλωντ. Ο αστυνόμος Ντυνό αναλαμβάνει επικουρικά τις έρευνες και κινείται σαν σε αστυνομικό μυθιστόρημα παίρνοντας συνεντεύξεις από τον περίγυρό-της και εκπονώντας συλλογισμούς που να συνδέουν τα στοιχεία και να οδηγούν σε λογικά συμπεράσματα.

Όλα τα παραπάνω στο παιγνιώδες μίξερ του Μπελό μετατρέπουν την ανακάλυψη του εγκλήματος σε γραφή για το πώς γράφεται η πορεία της ανακάλυψης του εγκλήματος. Ο ίδιος ο τίτλος μας υπενθυμίζει ότι έργο ενός αστυνομικού μυθιστορήματος είναι να αφηγηθεί την έρευνα και όχι τα γεγονότα, την πορεία από την ανακάλυψη του πιθανού εγκλήματος στην ανακάλυψη του ενόχου. Ακόμη περισσότερο, ο Ντυνό ξαναδιαβάζοντας όσα καταγράφει σχετικά με τις έρευνές-του αμφιβάλλει για τη δυνατότητα της γραφής να αποδώσει πιστά και πλήρως τις ατραπούς της σκέψης, όπως ο λογοτέχνης που αμφισβητεί τη δύναμη της γραφής-του να γίνει μονοσήμαντη ή έστω ελεγχόμενα πολύσημη. Η γραφή προδίδει ή ξεπερνάει τη σκέψη!

Σταδιακά συνειδητοποιούμε ότι το μυθιστόρημα μετατρέπεται σε δοκίμιο περί αστυνομικής λογοτεχνίας και πιο συγκεκριμένα περί της τυπολογίας των έργων της Άγκαθα Κρίστι. Ο Ντυνό σκέφτεται με τέτοιους όρους, ο σύζυγος Κλωντ αναλύει τα πεζογραφήματα της Αγγλίδας συγγραφέως και επισημαίνει τα λάθη-τους, οι ήρωες δυνάμει λειτουργούν σαν να ήταν χαρακτήρες μυθιστορημάτων. Εμείς οι αναγνώστες εν μέρει μπαίνουμε σε ένα θεωρητικό λόγο που εξηγεί και συνάμα εφαρμόζει θεωρίες, βλέπουμε δράσεις σύμφωνες με υπάρχοντα έργα αστυνομικής υφής και δοκιμάζουμε τις εικασίες-μας πάνω στη δυναμική διακειμένων.

Ανάλογη μετα-αφηγηματική λειτουργία είδαμε κι εδώ στην Ελλάδα στα έργα του Νεοκλή Γαλανόπουλου, όπως “Η παραλλαγή του Γιώργου Δαρσινού” (αν θυμάμαι καλά), όπου η θεωρία έρχεται να δείξει το αδιέξοδο της αστυνομικής λογοτεχνίας και να υποβάλλει τρόπους ξεπεράσματός-του. Ο Bello το κάνει πολύ πιο καλά, έστω κι αν πολλές σελίδες καταντούν σκέτη ανία, αφού εκεί αναπτύσσονται αδολεσχώς στοχασμοί και σκέψεις που περισσότερο διδάσκουν παρά δείχνουν. Κι όποιος πιστέψει ότι ένα τέτοιο έργο θα δώσει απαντήσεις περισσότερες από τα ερωτήματα που θα προκαλέσει είναι γελασμένος!

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 28/7/2015 στον ιστότοπο In2life και εδώ ξαναδημοσιεύεται προς συζήτηση με εικόνες που αντλήθηκαν από:

Πατριάρχης Φώτιος