“Η ΒΑΒΥΛΩΝΙΑ” του Δημήτριου Βυζάντιου

Το γλωσσικό χάος μπορεί να γίνει η βάση για μια θεότρελη λαϊκή κωμωδία, που προκαλεί θυμηδία όσο ο ένας δεν καταλαβαίνει τον άλλο αλλά και όσο αναπαριστά μια ολόκληρη εθνική ασυνεννοησία, που δυστυχώς κρατάει χρόνια. 

 

 

Κορμός σοκολάτα:

Δημήτριος Βυζάντιος

“Η Βαβυλωνία”

1836 

            Το θεατρικό έργο του Δημήτριου Βυζάντιου ίσως το έχετε δει πολλές φορές στην τηλεόραση, κυρίως σε μια γνωστή παράσταση του Θεάτρου της Δευτέρας. Αναφέρεται σε μια παρεξήγηση μεταξύ ενός Κρητικού και ενός Αρβανίτη, αφού ο πρώτος πρότεινε στον δεύτερο να φάει από το «κουράδι»-του κι ο δεύτερος το θεώρησε βαριά προσβολή. Φυσικά, «κουράδι» είναι στην κρητική διάλεκτο το κοπάδι, κάτι ουδόλως προσβλητικό στην ουσία αλλά που στη γλωσσική σύγχυση της εποχής φάνταξε βρισιά. Τα γεγονότα διαδραματίζονται σε ένα χάνι (λοκάντα) της εποχής, στον Ναύπλιο του 1827, όπου πολλοί άλλοι παρίσταντο, καθένας με τη δική-του πολιτισμική και γλωσσική ιδιαιτερότητα.

            Το έργο διαβάζεται ή βλέπεται με ευχαρίστηση χάρη στο χιούμορ και στη σάτιρα πάνω στην οποία είναι στηριγμένο. Η ασυνεννοησία, η γλωσσική δηλαδή ακαταληψία, λειτουργεί ως μοχλός για να προξενήσει παρεξηγήσεις και να εντείνει την απόσταση που χώριζε τους Έλληνες λίγα χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Είναι σύνηθες φαινόμενο τα κωμικά έργα να προκαλούν γέλιο χάρη στη γλώσσα, στα λογοπαίγνια, στις ποικίλες υφολογικές πλευρές, στη μεταφορά και στα άλλους τρόπους έκφρασης που εκλαμβάνονται διαφορετικά από τον εκάστοτε αποδέκτη-τους.

            Μέσω της γλωσσικής διαφοροποίησης προβάλλεται και η πολιτισμική ποικιλία, στα όρια της ετερογένειας, του ελληνικού κράτους, το οποίο βγαίνει από την οθωμανική-του φάση αλλού με αρχαιοελληνικές περγαμηνές, αλλού με ιταλικές επιδράσεις, άλλοτε με τη γλωσσική και πολιτισμική απομόνωση μιας περιοχής κι άλλοτε με τις ιδιαιτερότητες της κουλτούρας μιας άλλης. Ο Κύπριος και ο Κρητικός, ο Ανατολίτης κι ο Χιώτης, ο Επτανήσιος αξιωματικός και ο Αρβανίτης κ.ο.κ. αντιπροσωπεύουν λαϊκά στοιχεία μιας ανομοιόμορφης Ελλάδας που πασχίζει να βρει την ταυτότητά-της. Οι φιγούρες αυτές, που εμφανίζονται εν μέρει και στον Καραγκιόζη, παρουσιάζουν και άλλες διαφορές, όπως στη διατροφή, στην ενδυμασία, στην αίσθηση του δικαίου, γεγονός που δημιουργεί πολυγλωσσία αλλά και πολυπολιτισμική πανσπερμία.

Η ιδεολογική σκοπιά όμως σκοπιά είναι εξίσου εμφανής. Η ανάγκη καθιέρωσης μιας κοινής γλώσσας, μιας γλώσσας που θα γεφυρώσει τα πλείστες όσες διαλέκτους και ιδιώματα ήταν μια κρατική ανάγκη, ώστε να μην προκαλείται σύγχυση τόσο ανάμεσα στους κατοίκους όσο και ανάμεσα στους πολίτες και το νεοσύστατο κράτος. Επομένως η αναζήτηση μιας κοινής συνισταμένης, ενταγμένη στο λεγόμενο «γλωσσικό ζήτημα», που επιχειρεί ο θεατρικός συγγραφέας, δεν είναι απλώς ζήτημα κύρους και επιβολής, αλλά επικοινωνίας και εθνικής ταυτότητας.

Άλλα δευτερεύοντα ζητήματα όπως ο λογιωτατισμός, η αμάθεια, η γραφειοκρατία της διοίκησης μπαίνουν στο στόχαστρο του συγγραφέα και έτσι ο θεατής της παράστασης, ακόμα και σήμερα, αντιλαμβάνεται ποια Ελλάδα ξεπήδησε μέσα από τους καπνούς της Επανάστασης, μια Ελλάδα που ακόμα και σήμερα δεν μπορεί να συνεννοηθεί.

Καλό μήνα

Πατριάρχης Φώτιος