Ο Carlo Lucarelli συνθέτει …την “Τριλογία του φασισμού”

Αστυνομική λογοτεχνία για το καλοκαίρι (5): Φασισμός και αποφασιστοποίηση στην Ιταλία λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου το έγκλημα μπορεί να γίνει για λόγους ιδεολογικούς ή προσωπικούς. Οι εποχές δεν διαφέρουν μεταξύ-τους. 

 

 

Cappuccino με σαντιγί και κανέλα:

Carlo Lucarelli

“Carta bianca”

1990

“L’ estate torbida”

1991

“Via delle Oche”

1996

“Η τριλογία του φασισμού”

μετ. Μ. Σπυριδοπούλου – Τ. Τσίτσοβιτς

εκδόσεις Κέδρος

2012 

            Ο μεσοπόλεμος και οι μεταπολεμικοί-του σπαραγμοί είναι μια περίοδος με έντονο το πολιτικό στοιχείο, με ραγδαίες ανακατατάξεις, με δημοκρατία και με πολίτες που έχουν άποψη από τη μία αλλά και με ολιγαρχικές νοοτροπίες που έφεραν σε πολλές χώρες αυταρχικά καθεστώτα (Χίτλερ στη Γερμανία, Μουσολίνι στην Ιταλία, Φράνκο στην Ισπανία, Μεταξάς στην Ελλάδα κ.ο.κ.). Η αναψηλάφηση λοιπόν αυτής της εποχής ισοδυναμεί με ξανακοίταγμα της δικής-μας κατάστασης, έστω κι αν η κατόπτευση αυτή γίνεται μέσω ενός ιστορικού καθρέφτη που δεν ξέρει από ομοιότητες παρά μόνο από αναλογίες.

            Ο ιταλός συγγραφέας καταφεύγει στα ταραγμένα χρόνια του τέλους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι σύμμαχοι έχουν αποβιβαστεί στη Νότια Ιταλία και στο Βορρά αντέχουν ακόμα οι φασιστικές κυβερνήσεις. Εκεί, ο αστυνόμος Ντε Λούκα, ούτε του κόμματος ούτε αντικαθεστωτικός, ωστόσο κυνηγός της αλήθειας και ασταμάτητος μπροστά σ’ αυτήν, προσπαθεί να επιλύσει μυστηριώδεις υποθέσεις, έχοντας ταυτόχρονα αμφοτέρωθεν τις πιέσεις των αρχών και τις απειλές των ανταρτών.

Το αστυνομικό αίνιγμα σφηνώνεται στη μέγγενη του πολιτικού σκηνικού και οι ερμηνείες, οι πιθανές εξηγήσεις, οι εικασίες περνάνε και από το πρίσμα φασιστικών και αντιφασιστικών ατόμων και ιδεολογιών. Αν επομένως η διαλεύκανση μιας εγκληματικής υπόθεσης είναι δύσκολη, γίνεται πιο δυσχερής από τη στιγμή που οι ένοχοι ενδέχεται να είναι φασίστες, κόντηδες, πολιτικά πρόσωπα ή αντικαθεστωτικοί, ύποπτα ουδέτεροι, καθάρματα του πολέμου ή μαχητές της αντίστασης. Η πολιτική ξέρει από συμφέροντα και όχι από αλήθειες, από τι πρέπει να συμβεί και όχι τι πράγματι συμβαίνει. 

“Εν λευκώ”

Έτσι, ο φόνος του Βιτόριο Ρέιναρντ, μέλους του κόμματος και δονζουάν των κυριών της αριστοκρατίας, διακινητή ναρκωτικών και φίλου των αρχών, δεν μπορεί να ξεφύγει από το πολιτικό μάλε-βράσε της εποχής (Απρίλιος 1945). Ύποπτοι; διάφορες κυρίες που πέρασαν από το κρεβάτι-του, συντηρητικοί κύκλοι που θα βόλευε να έχουν εμπλακεί, πολιτικά πρόσωπα σε ένα παρασκήνιο ζυμώσεων. Η λύση τελικά αξιοποιεί την πολιτική από την ανάποδη, αφού παράλληλα με τις εθνικές και υψηλού διαμετρήματος φιλοδοξίες και διεκδικήσεις, κινείται ένας άλλος κόσμος προσωπικών παθών και αδυναμιών. Το “Εν λευκώ”, το πρώτο βιβλίο της τριλογίας, στιγματίζει όλα τα συμφέροντα που θέλουν να νοθεύσουν την αλήθεια, υποδεικνύει τη δική-τους υπαιτιότητα κι, όταν αποδειχθεί ότι δεν ήταν τα πολιτικά πρόσωπα οι φυσικοί αυτουργοί, ο πραγματικός ένοχος συλλαμβάνεται –με αστυνομική συνέπεια- αλλά λόγω των εξελίξεων δεν προλαβαίνει να τιμωρηθεί. Μήπως τελικά άξιζε μια τυχαία γυναίκα να καθαρίσει το καρκίνωμα που λεγόταν Ρέιναρντ;  

“Ένα μουντό καλοκαίρι” 

Το δεύτερο έργο με τίτλο “Ένα μουντό καλοκαίρι” εξελίσσεται τον Μάιο του 1945. Ο φασισμός έχει πέσει, οι πρώην υπηρέτες του δημόσιου τομέα θεωρούνται  a priori καθεστωτικοί και διώκονται, όπως ο Ντε Λούκα, οι πρώην επαναστάτες και αντιστασιακοί είναι θρύλοι και περιβάλλονται από την αχλή του θρύλου. Επομένως, είναι δύσκολο να χωνευτεί ότι ο Καρνέρα, μέγας ήρωας του πολέμου, βρέθηκε σε στιγμές αδυναμίας και οικειοποιήθηκε πλιάτσικο από το σπίτι του κόμη ή ότι ένα μεγάλο ποσό που δωρίστηκε στους αντιστασιακούς χάθηκε στον δρόμο. Ο Lucarelli δείχνει ότι ο άνθρωπος δεν γίνεται άγιος πολεμώντας με τη ‘σωστή’ πλευρά, αλλά συχνά μέσα από τον ηρωισμό προκύπτει και μια εξόχως ιδιοτελής πλευρά του ανθρώπου που τον παρασύρει στην ασυδοσία. 

“Το μπουρδέλο της οδού Όκε” 

Το τρίτο έργο με τίτλο “Το μπουρδέλο της οδού Όκε” εξελίσσεται στην Μπολόνια του 1948, λίγο πριν τις εκλογές. Δυο φόνοι σε ύποπτα μέρη κινητοποιούν την περιέργεια του Ντε Λούκα και τον φέρνουν αντιμέτωπο με τις αρχές και τα παρασκηνιακά συμφέροντα της μικρής κοινωνίας. 

“Η τριλογία του φασισμού”, τοποθετημένη στα πρώτα χρόνια της αποφασιστοποίησης στην Ιταλία και στις ταραγμένες για τη δημοκρατία εποχές, αποδίδει περίτεχνα την ατμόσφαιρα και ο αναγνώστης έτσι μυείται σε ένα κλίμα μεταπολεμικής ανάκαμψης, αστάθειας, πολιτικών ανακατατάξεων, απόπειρας για οικονομική και κρατική ανόρθωση, εκδίκησης αλλά και πολλών προσπαθειών για νομιμότητα. Οι λεπτομέρειες (που αν δεν ήταν αστυνομικό θα χρειάζονταν να είναι πιο ενδελεχείς· γιατί όχι και τώρα, ώστε να ολοκληρωθεί η ατμόσφαιρα;) δίνουν μικρές φωτογραφίες από σπίτια και σκηνικά της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου και τοποθετούν τη δράση εν χρόνω και τόπω.

Από την άλλη, η αστυνομική πλοκή γίνεται ο δούρειος ίππος για να αποτυπωθούν οι πολιτικές και οι νοοτροπίες μιας κοινωνίας που αφήνει πίσω της τον πόλεμο και προσπαθεί να σταθεροποιήσει το βήμα της. Έτσι, από τη μια διαβάζουμε για τους πολιτικούς και τις διπολικές-τους εκτιμήσεις έως και εμμονές κι από την άλλη για τους παλιάνθρωπους, που υπάρχουν παντού, οι οποίοι λύνουν προσωπικές διαφορές ή επιχειρούν να πλουτίσουν με το έγκλημα.

[Ελαφρώς παραλλαγμένο το κείμενο δημοσιεύεται εδώ μετά την πρώτη εκδοχή-του στο In2life στις 31.5.2013. Το φωτογραφικό υλικό λήφθηκε από:www.cifr.it, www.iisalessandrini.it, www.lombardiabeniculturali.it, www.lavoroculturale.org, www.chicagoreader.com και www.anpimarassi.it]

Πατριάρχης Φώτιος