Μαρία Κουγιουμτζή, “Νύχτες πυρετού”

Το παραλήρημα, που κάνει το μυθιστόρημα να κινείται μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, θολώνει σκόπιμα τις γραμμές και αφανίζει τη συνοχή των επιμέρους. Η αφηγήτρια θυμάται και φαντάζεται σε έναν κυκεώνα σκόπιμης (εκ μέρους της συγγραφέως) χαοτικότητας.

 

Μαρία Κουγιουμτζή “Νύχτες πυρετού” εκδόσεις Καστανιώτη -2020

Το “Άγριο βελούδο”, πριν από πολλά χρόνια, μας είχε εντυπωσιάσει για τη σφοδρότητα της γραφής του και την παρουσία σκληρών σκηνών. Τώρα περνάμε από τα διηγήματα της Κουγιουμτζή σε ένα χορταστικό μυθιστόρημα

 

> Η Μαρία Κουγιουμτζή γεννήθηκε το 1945 στη Θεσσαλονίκη, όπου ζει. Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στα λογοτεχνικά περιοδικά "Η Λέξη", "Εντευκτήριο", "Πάροδος", "Πανδώρα", "Παρέμβαση" και "Ένεκεν". Ποίησή της έχει δημοσιευτεί στα περιοδικά "Εντευκτήριο" και "Πάροδος".
Το βιβλίο της "Άγριο βελούδο" τιμήθηκε με τα βραβεία διηγήματος του περιοδικού "Διαβάζω" (2009) και του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2010). Το βιβλίο της "Όλα μπορούν να συμβούν μ' ένα άγγιγμα" τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος (2017).

 

ΜΕ ΞΑΦΝΙΑΣΕ το μυθιστόρημα, γιατί διαφέρει πολύ από τα διηγήματα. Άλλο περίμενα κι άλλο βρήκα. Αντί για την πυκνότητα και την ακαριαία δράση τους, συναντώ μια πλατιά αφήγηση, φλύαρη όσο και ωραία, βερμπαλιστική που κοιτά τον εαυτό της όσο και ταξιδιάρικη σε έναν ερωτικό και αισθησιακό ενίοτε κόσμο.

Paul Albert Steck,
"Ophelia"

ΑΠ’ ΤΗ ΜΙΑ, λοιπόν, είδα ειδικά στην αρχή μια αφήγηση που τραμπαλίζεται ανάμεσα στο πραγματικό και το όνειρο, με πολλά διφορούμενα σημεία, ανάμεσα στη μνήμη, την εξιστόρηση άλλων, όπως της Συλβί, και τη φαντασία. Πίστεψα ότι πρόκειται για ένα παραλήρημα, ειδικά όταν ο τίτλος υπονοεί ασθένεια που διαστρεβλώνει τις αισθήσεις και τη νοητική κατάσταση του ατόμου. Ακόμη περισσότερο, η συγκόλληση ιστοριών και προσώπων, όχι σε ένα καλοδομημένο σχέδιο, αλλά σε μια προσθετική συσσώρευση κάνει το κείμενο και την ανάγνωση χαώδη.

ΤΕΛΙΚΑ, όσο προχωράμε, μετά τις πρώτες 200 σελίδες, η πρωταγωνίστρια-αφηγήτρια έρχεται και ξανάρχεται στην αγάπη της για τον Γεδεών, τον φίλο της μάνας της, που έγινε στην ουσία κηδεμόνας της, όταν χάθηκαν οι γονείς της. Βασικός άξονας λοιπόν του μυθιστορήματος είναι αυτά τα δύο πρόσωπα, που συνδέονται όχι με ερωτική διάθεση, αλλά συχνά αυτή αφήνεται σε μια διαρκή εκκρεμότητα. Γύρω τους όμως κινούνται πολλά πρόσωπα που έζησαν φιλήδονα και ερωτικά, έπαθαν και (δεν) έμαθαν, γεύτηκαν σώματα και ψυχές, στραπατσαρίστηκαν αλλά και έφτασαν σε ανώτερες σφαίρες.

 

“Παρόλο που οι σεξουαλικές επιδόσεις της Συλβί με απωθούσαν, που σιχαιμόμουν τη ρατσιστική πλευρά του Ηρακλή, την αδιάφορη συμπεριφορά του φωτογράφου απέναντι στην έκλυτη ζωή της ερωμένης του, κατάλαβα πως η αμαρτία είναι το καλύτερο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος. Σαν να ήταν κάποιο είδος αιρετικής αγιότητας, από την οποία ανάβλυζε η ζωή”, συνοψίζει η νεαρή αφηγήτρια στις σελίδες 226-227.

 

ΑΝ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ πλάνο του έργου φαίνεται συχνά ξεχειλωμένο, τέτοια χωρία με ποιητική και φιλοσοφική γλώσσα, με εκφραστικές δυνάμεις να δονούν τον αναγνώστη, με σκέψεις για τον έρωτα που ηχούν σθεναρά εξισορροπούν την ανάγνωση. Τελικά, η Κουγιουμτζή δεν στοχεύει στην οξύτητα της βίας και την αγριότητα του αίματος, όπως στα διηγήματά της, αλλά φιλοσοφεί με πράξεις, σκηνές και λόγια πάνω στον έρωτα, σέξ ή αγάπη, και απλώνει επεισόδια σε μια αλυσίδα γεγονότων, που γεννούν ατμόσφαιρες.  

ΙΣΩΣ τελικά η ματιά (και η γραφή) της Κουγιουμτζή να μη διαφέρει εντελώς από αυτήν της βίας στα προηγούμενα έργα της. Τόσο αυτή όσο και το σεξ παρουσιάζονται ως η απόλυτη φυσικότητα μέσα σε μια φύση, όπου κυριαρχεί το ένστικτο, και η κοινωνία απλώς το στολίζει με τουαλέτες καθωσπρεπισμού. Το ιδεολογικό μήνυμα της συγγραφέως έγκειται στο ότι η ανθρώπινη ζωή, στη ζωώδη διάστασή της, δεν μπορεί να ξεφύγει (κι ούτε πρέπει) από τους φυσικούς νόμους, όπου η σεξουαλικότητα κυριαρχεί. Το σεξ ταλαντεύεται ανάμεσα στην αδήριτη ανάγκη, την απόλαυση και την άρση ή την επιδίωξη της φθοράς!, που οδηγεί νομοτελειακά προς τον θάνατο.  

ΑΥΤΗ την αναρχία της αφήγησης, προϊόν μια συγκολλητικής διαδικασίας, η οποία προσθέτει επεισόδια και πρόσωπα, σε μια αλυσίδα, η Κουγιουμτζή με ξαφνιάζει θετικά. Ο τρόπος με τον οποίο γράφει, η σπιρτάδα της σκέψης της, η προσέγγιση ακραίων θεμάτων με φυσική αυθορμησία, όλα αυτά μοιάζουν να απορρέουν από έναν άνθρωπο νεαρότερης ηλικίας. Κι αυτό δείχνει ένα ανήσυχο και αβόλευτο πνεύμα!

ΤΟ ΕΡΓΟ ολοκληρώνεται με μια εξίσου παραληρηματική αποκάλυψη. Ο Γεδεών, που είναι Εβραίος, τελικά τι είναι; Υπάρχει ή είναι νεκρός; Κι η αφηγήτρια ποια σχέση έχει μ’ αυτόν στην πραγματικότητα ή στο όνειρό της; Μια αναβίωση των εβραϊκών αναζητήσεων στη Θεσσαλονίκη συνδέει όλα τα πρόσωπα με μια χαμένη ζωή.

Χρόνια μας πολλά!

Πάπισσα Ιωάννα