Ιζαμπέλ Αλιέντε, “Μακρύ πέταλο από θάλασσα”

 

Καράβια που γλιτώνουν διωκόμενους, όπως το Winnipeg το 1939, το Capitain-Paul-Lemerle το 1941 ή το Ματαρόα το 1945. Μια ιστορία αγάπης και πολιτικής, που ξεκινά στον Ισπανικό Εμφύλιο.

Isabel Allende “Largo pétalo de mar” 2019 Ιζαμπέλ Αλιέντε “Μακρύ πέταλο από θάλασσα” μετ. Β. Κνήτου εκδόσεις Ψυχογιός 2020

Είχα διαβάσει Allende πολύ παλιά, εκεί κάπου στο Λύκειο. Μου φάνηκε ρηχή και light. Δεν θυμάμαι πολλά, ούτε καν ποιο βιβλίο της. Κάποιο από τη γκρι σειρά της Ωκεανίδας…

> "Παρ' όλο που είμαι Χιλιανή, γεννήθηκα συμπτωματικά στη Λίμα. Είχα έναν πατέρα που εξαφανίστηκε χωρίς ν' αφήσει αναμνήσεις. Η μητέρα μου ήταν ο φάρος της ζωής μου· ίσως γι' αυτό μου είναι πιο εύκολο να γράφω για γυναίκες. Εκείνη μου έδωσε, σε μια ηλικία που τα άλλα κοριτσάκια παίζουν με τις κούκλες, ένα τετράδιο για να καταγράφω τη ζωή, σπέρνοντας έτσι το σπόρο που τριάντα χρόνια αργότερα θα με έκανε να εισβάλω στη λογοτεχνία". Η Ιζαμπέλ Αλιέντε -ανιψιά του προέδρου της Χιλής Σαλβαδόρ Αλιέντε, που σκοτώθηκε στο πραξικόπημα του 1973 - γεννήθηκε το 1942, παντρεύτηκε δυο φορές και απέκτησε δυο παιδιά και δυο προγόνους. Δούλεψε ασταμάτητα από τα δεκαεπτά της χρόνια, πρώτα σαν δημοσιογράφος και έπειτα σαν συγγραφέας. Η ίδια χαρακτηρίζει το έργο της "ρεαλιστική λογοτεχνία", επηρεασμένη τόσο από την απίστευτη παιδική της ηλικία, όσο κι από τους μαγικούς ανθρώπους και τα γεγονότα που πυροδότησαν τη φαντασία της. Εκτός από το συγγραφικό της έργο, ασχολείται ενεργά με την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Μετά τον θάνατο της κόρης της το 1992, ίδρυσε στη μνήμη της ένα ίδρυμα αφιερωμένο στην προστασία και χειραφέτηση των γυναικών και των παιδιών σε όλο τον κόσμο. Από το 1987 ζει μαζί με τον δεύτερο σύζυγό της και την οικογένειά τους στην Καλιφόρνια, αλλά, όπως δηλώνει, βρίσκεται πάντα με το ένα πόδι στην Καλιφόρνια και με το άλλο στη Χιλή.

 

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ της βιβλίο αφορά στον ισπανικό εμφύλιο του 1936 κ.εξ. Ένα τρίγωνο χαρακτήρων που τίθενται με την πλευρά των Αριστερών αντιφρανκιστών. Καταρχάς, ο Victor Dalmau που πολεμά στο μέτωπο ως νοσηλευτής που σταδιακά μαθαίνει γιατρός. Ο αδελφός του Guillem είναι πιο μαχητικός και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των μαχών. Και τέλος η Roser Bruguera που μεγάλωσε προστατευμένη υπό τη σκέπη και την αγωγή ενός συντηρητικού αλλά καλοπροαίρετου κηδεμόνα κι έπειτα απογαλακτίστηκε σε πιο ανεξάρτητες ιδέες και ζωή. O Victor κι η Roser καταφέρνουν τελικά να περάσουν στη Γαλλία…

ΜΕ ΑΛΛΑΓΗ πλάνου η Allende μάς οδηγεί σε μια οικογένεια στη Χιλή, η οποία διχάζεται με την κίνηση του προέδρου Cerda και του ποιητή-πρεσβευτή Neruda να μεταφέρουν μερικές εκατοντάδες εξόριστους Ισπανούς στη Νότια Αμερική με το πλοίο Winnipeg το 1939. Αυτή η ιστορία θύμισε σε κάποιους από μας το Ματαρόα, καράβι που το 1945 μετέφερε στη Γαλλία Έλληνες διωκόμενους.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ μέρος του βιβλίου αφορά στο ταξίδι και στο μετά. Βεβαίως όσα έζησαν οι πρόσφυγες πριν, παίζουν τον ρόλο τους. Ο Victor παντρεύεται τη Roser, χωρίς έρωτα, για εξασφαλίσει την ίδια και το παιδί που είχε αποκτήσει με τον αδερφό του πριν αυτός πεθάνει. Οι δυο λοιπόν αποτελούν το μικρό δείγμα για να αναδειχθεί η συνολική μετεγκατάσταση των Ισπανών εκπατρισμένων στη Χιλή, για να αναδειχθεί το ιστορικό γεγονός στην ανθρωπιστική του πλευρά.

ΝΟΜΙΖΩ ότι η Allende δεν πετυχαίνει να ξεπεράσει ένα όριο μυθιστορηματικότητας (υπάρχει η λέξη; μάλλον όχι), γιατί απ’ τη μια δεν δημιουργούνται πραγματικές συγκρούσεις, αλλά απλά δίπολα που δεν έχουν να διαμορφώσουν ισχυρές αναγνωστικές αντιδράσεις. Η αντιπαλότητα μεταξύ της πλούσια Χιλιανής Ofelia, που αγάπησε τον Victor και γέννησε το θνησιγενές παιδί του, με τους γονείς της που δεν θα αποδέχονταν ποτέ έναν “κόκκινο” πρόσφυγα για γαμπρό τους. Έτσι, το έργο από πολιτικό γίνεται σε μεγάλο ποσοστό ρομάντζο, όπου οι αγαπημένοι δεν μπορούν να ξεπεράσουν τα κοινωνικά εμπόδια. Απ’ την άλλη, η αφήγηση δεν ενισχύει το δραματικό στοιχείο, αλλά το οδηγεί επίπεδα κι άνευρα στο προγραμματισμένο τέλος. Διαβάζουμε δηλαδή ένα best-seller, που συνδυάζει σε μια μονοδιάστατη γραφή το πολιτικό με το ερωτικό, το ιστορικό με το ποιητικό, όσο η μορφή του Neruda εμφιλοχωρεί μέσα στην ιστορία.

Η ΣΧΕΣΗ των δύο πρωταγωνιστών ξεκινά από την περιπέτεια του Ισπανικού Εμφυλίου και καταλήγει στο Πραξικόπημα του Pinocet στη Χιλή. Όσο πηγαίνω προς το τέλος, τόσο μου φαίνεται ότι διαβάζω ένα ρομάντζο, όπως είπα πριν, που προσπαθεί να προβάλει το ιστορικό πλαίσιο ως προσκήνιο, αλλά τελικά βγαίνει ένα μπασταρδεμένο κείμενο, που με έκανε από ένα σημείο και μετά να διαβάζω επιφανειακά.

Πάπισσα Ιωάννα