Χούλιο Κορτάσαρ, “Κουτσό”

Η δυνατότητα του αναγνώστη να διαβάσει τα κεφάλαια είτε με τη ευθύγραμμη σειρά είτε με μια άλλη κάνει το κείμενο τουλάχιστον δισδιάστατο. Αυτό απελευθερώνει από τα δεσμά της πλοκής, αλλά παράλληλα ενθρονίζει το μικρό στη θέση του μεγάλου και το επιμέρους, ασχέτως δομικής θέσης, στη θέση του συνόλου.

Julio Cortázar “Rayuela” 1963 Χούλιο Κορτάσαρ “Κουτσό” μετ. Α. Κυριακίδης εκδόσεις Opera -2018

Maybe I'm foolish, Maybe I'm blind, Thinking I can see through this:

Εμβληματικό έργο του 20ού αιώνα. Ιδιαίτερο δείγμα μιας πολυδαίδαλης ανάγνωσης που δεν είναι υποχρεωτικό να ακολουθήσει τη γραμμική πορεία. Αλλά μπορεί να πηδήσει από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, με έναν δεύτερο τρόπο ανάγνωσης. Κι εγώ που θητεύω στα μεγάλα έργα, που θέλω να διαβάζω τέτοια έργα, το έβαλα στη λίστα μου, μόλις εκδόθηκε ξανά.

Don't ask my opinion, Don't ask me to lie:

Καταρχάς, ξεχωρίζω ήδη απ’ τις πρώτες σελίδες το ρομαντικό αλλά και ζεστό, όχι μελοδραματικό, αλλά που σε αγκαλιάζει, ύφος του Cortázar. Ο αφηγητής μιλάει στη Maga, με ρεμβασμό αλλά και με γλυκιά ερωτική διάθεση. Παρίσι του έρωτα, με απόηχους του Μπουένος Άιρες. Με γλώσσα ουσίας, με την περιδιάβαση από δρόμο σε δρόμο κι από αίσθημα σε αίσθημα.

Αυτή η γλώσσα, λίγο ναρκισσιστική ενίοτε, κουβαλά όλο το βιβλίο. Η ιστορία ούτως ή άλλως είναι αναιμική. Η σχέση του Oliveira με τη Maga και η παρέα που κινείται γύρω τους, με το κλίμα του Παρισιού, με το ποτό, τις συζητήσεις, τις ζυμώσεις στη μεταπολεμική Γαλλία που τρέφει ομάδες νεαρών με τις δικές τους αντισυμβατικές σκέψεις. Το πολύχρωμο χαλί του “Κουτσού” δεν έχει αρχή, μέση και τέλος. Κινείται το ίδιο και μαζί κινείται και το πέλμα του αναγνώστη.

Άλλωστε, η φήμη που συνοδεύει το έργο του Cortázar οφείλεται στην αγραμμική του φύση. Η έννοια της ενότητας είναι κάτι που απασχολεί τον συγγραφέα και όλη τη μεταπολεμική λογοτεχνία. Γράφει χαρακτηριστικά: “Το ζήτημα της ενότητας τον απασχολούσε γιατί του φαινόταν πολύ εύκολο να πέσει σε χειρότερες παγίδες… Πλήθος άνθρωποι βολεύονταν μια χαρά σε μια δήθεν προσωπική ενότητα που δεν θα ήταν παρά γλωσσική ενότητα και πρώιμη αρτηριοσκλήρωση του χαρακτήρα”. Στην ουσία ο συγγραφέας πιστεύει ότι η ενότητα είναι μια γλωσσική επιφάνεια, μια λεκτική κατασκευή, που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Επομένως, όλα είναι ασυνεχή. Έτσι, και το κείμενο διασπάται σε πολλά μικρά σχετικά κεφάλαια, τα οποία δεν διαβάζονται μονόδρομα, για τον επιπλέον λόγο ότι η ιστορία δεν είναι ευθεία, αλλά μια πολύκεντρη και πολύδρομη αρτηρία.

I'm only human, That's all it takes, To put the blame on me:

Το “Κουτσό” είναι ένα υφαντό γλωσσικών και ιδεολογικών κεντημάτων. Η πανσπερμία του μεταπολεμικού Παρισιού, οι αναφορές σε ταινίες, βιβλία, φιλοσόφους, το πέρασμα εκατοντάδων ονομάτων που μπουμπουκιάζουν το κείμενο… Ο έρωτας του ζευγαριού της Maga και του Oracio φέρνει τον αναγνώστη σε έναν λαβύρινθο της καθημερινότητας: εκεί λειώνουν όλα τα υλικά, άλλα επιπλέουν στο μάγμα κι άλλα βουλιάζουν σε μια γλυκιά λήθη.

Το “Κουτσό” είναι ένας θρύλος του 20ού αιώνα, αλλά –όπως και άλλα μοντέρνα ή μεταμοντέρνα έργα- δεν είναι πάντα εύπεπτα. Και ενώ μερικά σημεία είναι απολαυστικά, το σύνολο με βούλιαξε σε ένα αργό διάβασμα, όπου το μικρό και περιστασιακό δεν μπορούσε να ενταχθεί στο σύνολο. Κι αυτό με αποσυντόνιζε.

> O Χούλιο Κορτάσαρ γεννήθηκε στις Βρυξέλλες το 1914 και πέθανε στο Παρίσι το 1984. Σε ηλικία τεσσάρων ετών, εγκατέλειψε μαζί με την οικογένειά του το Βέλγιο για την Αργεντινή, όπου τελείωσε το σχολείο, σπούδασε φιλολογία και εργάστηκε ως καθηγητής για πέντε χρόνια, ενώ παράλληλα συνεργαζόταν με λογοτεχνικά περιοδικά. Το 1951, σε ηλικία 37 ετών, επέστρεψε στην Ευρώπη, στο Παρίσι, όπου έζησε ως το τέλος της ζωής του και έγραψε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του ("Έφυγα από την Αργεντινή, όχι τόσο επειδή υπήρχαν πράγματα που εκεί μ' ενοχλούσαν, που οπωσδήποτε υπήρχαν, αλλά γιατί η Γαλλία αντιπροσώπευε για μένα, τότε, έναν τεράστιο πόλο έλξης", θα πει σε μια συνέντευξή του στην "El Pais", το 1982). Το 1961 επισκέπτεται την Κούβα, γοητευμένος από την επανάσταση, αναζητώντας απαντήσεις στις πολιτικές του ανησυχίες. Το ταξίδι αυτό θα γίνει η αφορμή να αποκτήσει σαφή ιδεολογική συνείδηση, θα υπερασπιστεί την Κούβα του Τσε και του Κάστρο και αργότερα τη Νικαράγουα των σαντινίστας. Το 1970 επισκέπτεται τη Χιλή και παρευρίσκεται στην πανηγυρική τελετή ανάληψης της εξουσίας από τον Αλιέντε. Μαθητής του Μπόρχες, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους λατινοαμερικανούς συγγραφείς και στους σπουδαιότερους μοντερνιστές του 20ού αιώνα. Το έργο του αφομοιώνει μ' έναν τελείως φυσικό τρόπο τις ανανεωτικές τεχνικές του σύγχρονου μυθιστορήματος και συνδυάζει τη δημιουργική φαντασία με το ρεαλισμό, διαφέρει όμως, από το έργο άλλων λατινοαμερικανών συγγραφέων, γιατί απ' αυτό απουσιάζει σχεδόν παντελώς το στοιχείο του μπαρόκ και του μαγικού ρεαλισμού. Μεταξύ των πολλών και σπουδαίων έργων του ξεχωρίζουν τα: "Μυστικά όπλα" ("Las armas secretas"), 1958, "Τα βραβεία" ("Los Premios" -το πρώτο του μυθιστόρημα), 1960, "Ιστορίες των κρονόπιο και των φάμα" ("Historias de cronopios y de famas", 1962, "Το κουτσό" ("Rayuela" -που θεωρείται το αριστούργημά του), 1963, "Όλες οι φωτιές η φωτιά" ("Todos los fuegos el fuego"), 1966, "Το βιβλίο του Μανουέλ" ("Libro de Manuel" -μυθιστόρημα), 1973, "Οκτάεδρο" ("Octaedro"), 1974 (όλα τους μεταφρασμένα στα ελληνικά) και τα "Los Reyes", 1949, "Bestiario", 1951, "Final de Juego", 1956, "Ο γύρος της μέρας σε ογδόντα κόσμους" ("La vuelta al dia en ochenta mundos"), 1967, "62: Μοντέλο συναρμολόγησης" ("62: Modelo para armar" -που συνεχίζει την ιδέα του διάσπαρτου μυθιστορήματος, όπως και στο "Κουτσό"), 1968, "Prosa del Observatorio", 1972, "Alguien que anda por ahi", 1977, "Un tal Lucas", 1979, "Deshoras", 1982, κ.ά.

Πάπισσα Ιωάννα

(Πατριάρχης Φώτιος και άλλοι)