ΝΟΜΠΕΛ Λογοτεχνίας 2003: J.M. Coetzee

“Η παιδική ηλικία του Ιησού”

Τα παιδιά των προσφύγων, τρυφερά όσο και ανυποψίαστα, έρμαια όσο και αξιοπροστάτευτα, σαν μικροί Χριστοί… Τα παιδικά χρόνια του Ιησού δεν είναι καθόλου γνωστά. Ο Κουτσί δεν τα αναπλάθει αλλά με ποιητική άδεια φτιάχνει ένα άχρονο περιβάλλον, καθόλου θρησκευτικό, και εκεί οικοδομεί την αλληγορία-του.

Σοκολάτα με σαγκρία: J.M. Coetzee “The Childhood of Jesus” 2013 “Η παιδική ηλικία του Ιησού” μετ. Κ. Σχινά εκδόσεις Μεταίχμιο 2013

          Είδαμε και στο προηγούμενο βιβλίο του Coetzee, στο “Περιμένοντας τους βαρβάρους”, ότι ο συγγραφέας είναι ικανότατος στο να φτιάχνει μια φανταστική κοινωνία, απόλυτα όμως ρεαλιστική, απόλυτα αληθοφανή που παραπέμπει ναι μεν σε κάποια πραγματική, ταυτόχρονα όμως δίνει ένα διαχρονικό και διατοπικό στίγμα. Ο χώρος, ο χρόνος, οι άνθρωποι φαίνονται τόσο οικείοι, αλλά συνάμα αντιλαμβάνεσαι ότι είναι και αφαιρετικά δοσμένοι.

          Στην “Παιδική ηλικία του Ιησού” η υπόθεση εκτυλίσσεται στην ισπανόφωνη πόλη Νοβίλα, όπου καταφεύγουν νεοαφιχθέντες πρόσφυγες και δέχονται τη φιλοξενία της Κοινωνικής Πρόνοιας. Εκεί φτάνει λοιπόν ο γέρος Σιμόν με το προστατευόμενο παιδί που έχασε τη μητέρα-του και δεν έχει κανέναν άλλο. Ο Σιμόν πιάνει δουλειά ως λιμενεργάτης, για να μπορέσει να ζήσει αυτός και ο μικρός, ώσπου να βρουν τη μάνα-του. Εξ αρχής, απρόσμενα, συναντάνε απίστευτη καλόκαρδη διάθεση από όλους κι, ακόμα κι αν η γραφειοκρατία τους αποθαρρύνει, βρίσκουν ανθρώπους να τους βοηθήσουν.

          Η αλληγορία που υπονοείται από τον τίτλο θέλει την ιστορία του Κουτσί να σχετίζεται πλαγίως με αυτή του Ιησού. Ο μικρός Νταβίντ είναι ο μικρός Ιησούς, που ακόμα δεν έχει δείξει πλήρως τις μεταφυσικές-του ιδιότητες, αλλά ήδη έχει φανερώσει δείγματα μιας ειδικής φύσης; Κι όταν με ένα είδος διαίσθησης ο κηδεμόνας-του Σιμόν βρίσκει ότι η μητέρα-του ήταν η Ινές και τον παραδίδει σ’ αυτήν, έχουμε άλλο έναν βιβλικό παραλληλισμό; Ο αναγνώστης δεν είναι συνεχώς βυθισμένος σε αγιογραφικές παραπομπές και αντιστοιχίες κι αυτό, όσο κι αν προβληματίζει σε κάθε σελίδα για την επιτυχία της διακειμενικής αναφοράς, οδηγεί συνάμα και σε μια γεμάτη περιέργεια ανάγνωση. Όμως ο τίτλος οδηγεί τη σκέψη να ταυτίσει τον μικρό Νταβίντ με τον Ιησού, την Ινές (=Αγνή) με την Παναγία, τον Σιμόν ίσως με τον Συμεών, και να δει στην περίεργη αντισυμβατική συμπεριφορά του εξαετούς μικρού μια θεϊκή υπόσταση, κατεβασμένη στη γήινη, ανθρώπινη, ζωή.  

          Τελικά το έργο του Νοτιοαφρικανού λογοτέχνη δικαιώνει τη φήμη-του, γιατί προσελκύει με ήπιους τόνους τον αναγνώστη, στρώνει μπροστά-του μια ρέουσα αφήγηση και τον καλεί να την ακολουθήσει. Κι αυτός διαβάζει και συνάμα προσπαθεί να ερμηνεύσει τη συνολική αλληγορία, να διίδει τα επιμέρους σύμβολα, να προβληματιστεί πάνω στους συνεχείς κάβους της ζωής και στις φιλοσοφικές διαμάχες, να διαβάσει τον Δον Κιχώτη ως υπόβαθρο του μυθιστορήματος. Δεύτερο βιβλίο στη σειρά που με αποζημιώνει, σαν να βρήκα έναν δημιουργό που ξέρει να θέλγει όχι με κόλπα αλλά με μια ζεστή, γεμάτη νόημα γραφή.

[Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life την 1η/7/2014 και τώρα αναδημοσιεύεται εδώ επειδή αποκτά ολοένα και πιο τραγικά επίκαιρες διαστάσεις. Η εικόνα κορυφής απεικονίζει το έργο του Σύρου γλύπτη Νιζάρ Αλί Μπαντέρ, ενώ οι υπόλοιπες εικόνες ελήφθησαν από: www.lifo.gr, Art Against (φωτογραφία του Alessandro Penso) και www.jhsph.edu]

          Καλό μήνα

Πατριάρχης Φώτιος