“Η Αλεξάνδρα” του Ανδρέα Μήτσου

Ζωγραφική εν λογοτεχνία, συνέχεια no 3. Πώς η διεκδίκηση ενός πίνακα ορίζει στρατόπεδα; Εκεί πάνω διακυβεύονται πολλά… Εκεί πάνω συγκρούονται τα στρατεύματα της γυναικείας και της ανδρικής ψυχής.

Καφές με τσάι: Ανδρέας Μήτσου “Η Αλεξάνδρα” εκδόσεις Καστανιώτη 2015

1.Γιατί η Αλεξάνδρα σκότωσε έναν παλιό μαθητή-της;

2.Γιατί εν γένει δείχνει μια φοβική επιφυλακτικότητα απέναντι στους άνδρες;

3.Τι ρόλο παίζει στην ιστορία ο πίνακας του Πιότρ Κοντσαλόφσκι;

          Πάνω σ’ αυτά τα τρία ερωτήματα χτίζεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ερωτήματα που έχουν διατυπωθεί αρκετά σαφώς μέχρι τη μέση του βιβλίου. Έτσι, η δέση του έργου στηρίζεται σε ένα έγκλημα, ενδείξεις για τις αιτίες του οποίου διασπείρονται σπυρί σπυρί, σε μια γενικότερη μίσανδρη στάση, τα μύχια γενεσιουργά αίτια δεν φαίνονται εν πρώτοις, και μια σχέση ψυχαναλυτική με έναν πίνακα, που αποτέλεσε στοιχείο έρωτα αλλά και εξαπάτησης.

          Η ιστορία εξελίσσεται το 1960, όταν η νεαρή τότε καθηγήτρια αγγλικών Αλεξάνδρα Βαλαβανίδου γνωρίζεται με τον δεκαπεντάχρονο μαθητή-της Πέτρο Φωκά, ο οποίος της ζητά να του διδάξει και χορό. Η Αλεξάνδρα είναι Ρωσοπόντια πρόσφυγας, η οικογένεια της οποίας ήρθε από τη Σοβιετική Ένωση, κι αυτή στην ουσία ανέλαβε να στηρίξει οικονομικά τους γονείς-της, τον αδελφό-της Σεργκέι, ο οποίος εν τέλει αυτοκτόνησε, και τον αδελφό-της Λάκη, που αρραβωνιάστηκε την Έστα, αλλά τελικά παντρεύτηκε μια άλλη. Η ηρωίδα θεωρεί ότι όλοι την εκμεταλλεύονταν, ενώ εκείνη κατάφερε μόνη-της, με πολλή δουλειά, με αυστηρή προσήλωση στον στόχο και με αυταπάρνηση να προοδεύσει και μάλιστα να πλουτίσει με το δικό-της φροντιστήριο.

          Η στάση του Πέτρου δείχνει ρητά και άρρητα μια ανοικτή ερωτική πρόσκληση, τόσο όταν αυτός ήταν έφηβος όσο και αργότερα σαν έγινε εύελπις. Η ίδια αντίθετα είναι μονίμως επιφυλακτική, πλησιάζει στον έρωτα μαζί-του, αφήνεται αλλά πάντα είναι κουμπωμένη, σαν να τεντώνει τα αγκάθια-της σε κάθε άνδρα, τον πατέρα-της λ.χ. που πρόδωσε τον κομουνιστικό-του ρόλο, τα αδέλφια-της, που ζούσαν εις βάρος των άλλων, αλλά και τον Πέτρο, ο οποίος πρόδωσε την εμπιστοσύνη-της και έπληξε ακριβώς ό,τι συμβόλιζε τη δική-της κληρονομιά, τον πίνακα του Κοντσαλόφσκι “Βησσαρίων, ένας τσαγκάρης εν ώρα εργασίας”.

     Το μυθιστόρημα του Μήτσου στηρίζεται σε μια προσωπογραφία. Η Αλεξάνδρα είναι η γυναίκα που δείχνει αντι-ερωτικότητα και μισανδρία και αυτό πληρώνει σε όλη-της τη ζωή, μένοντας μόνη, προδομένη, ανέραστη και γι’ αυτό αναγκάζεται να σκοτώσει, για να απαλλαγεί από ό,τι την “αδειάζει”. Θα μπορούσε να είναι τραγική ηρωίδα, να παλεύει με τον εαυτό-της και τη μοίρα, να αντίκειται σθεναρά στους άνδρες σαν θηλυκός Ιππόλυτος, να αντιπαραβάλλεται με την Έστα, που έδειξε δίσημη συμπεριφορά, ή με τη νύφη-της (γυναίκα του αδελφού-της) Ελπινίκη, που ενσάρκωνε τον άλλο γυναικείο πόλο, αυτόν της πολυανδρούς και πολυέραστης. Νομίζω όμως ότι εκεί το βιβλίο δεν πετυχαίνει τον στόχο-του: μένει εκτός τραγικής γραμμής και απλώς ολοκληρώνει ένα πορτρέτο που μοιάζει μερικώς άδειο κέλυφος, χωρίς τραγική σύγκρουση.

[Ο πίνακας φυσικά είναι ο “Βησσαρίων, ένας τσαγκάρης εν ώρα εργασίας” του Πιοτρ Κοντσαλόφσκι. Οι υπόλοιπες εικόνες ελήφθησαν από: www.fotosearch.gr, tvxs.gr και jezebel.com]

Πατριάρχης Φώτιος