Wednesday, April 23, 2014

Μνήμη Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες

Όταν πεθάνει ένας δημιουργός, είναι ευκαιρία να αναλογιστούμε το έργο-του και την προσφορά-του με πιο αντικειμενικούς όρους (εννοώ με όρους απόστασης). Όταν πεθάνει ένας αναγνωρισμένος δημιουργός, μπορούμε να θέσουμε πιο σίγουρα το έργο-του στην ιστορική-διαχρονική δημιουργία του ανθρώπινου πνεύματος και να σταθμίσουμε την ιεραρχική-του αξία.
            Ο Gabriel Garcia Marquez γεννήθηκε πριν από 87 χρόνια, το 1927 στην Κολομβία, σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες, εργάστηκε επί μακρόν ως δημοσιογράφος, και πέθανε πριν από λίγες μέρες στο Μεξικό, όπου διέμενε. Το πρώτο-του διήγημα δημοσιεύτηκε το 1967, αλλά έγινε ευρύτερα γνωστός με ένα από τα κορυφαία έργα όλων των εποχών, τα “Εκατό χρόνια μοναξιάς”, που κυκλοφόρησε το 1967. Βλέπουμε λοιπόν πως κάθε είκοσι χρόνια ο Μάρκες ανεβαίνει επίπεδο και καθιερώνεται όλο και περισσότερο. Το 1982 μάλιστα βραβεύεται με το βραβείο Νόμπελ. Τα βασικά έργα-του είναι:
  • La hojarasca (1955) [ελλ. μετ. “Ανεμοσκορπίσματα”, μετ. Κ. Σωτηριάδου - Μπαράχας, εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 1983]
  • El coronel no tiene quien le escriba (1961) [ελλ. μετ. “Ο Συνταγματάρχης δεν έχει κανέναν να του γράψει”, μετ. Κ. Σωτηριάδου-Μπαράχας, εκδοτικός οίκος Α.Α. Λιβάνη, 1983]
  • La mala hora (1962) [ελλ. μετ. “Η κακιά ώρα”, μετ. Κ. Σωτηριάδου-Μπαράχας, εκδοτικός οίκος Α.Α. Λιβάνη, 1983]
  • Los funerales de la Mamá Grande (1962) [ελλ. μετ.  “Η κηδεία της Μεγάλης Μάμα”, μετ. Σ. Τσακνιάς, Κ. Σωτηρίου, Νεφέλη, 1982]
 

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες θεωρείται
Rob Gonsalves
βασικός εκπρόσωπος του μαγικού ρεαλισμού, ενός ρεύματος της λογοτεχνίας που στιγμάτισε τη λατινοαμερικάνικη πεζογραφία και όχι μόνο. Εκεί, ενώ όλα βαίνουν σε μια ρεαλιστική πραγματικότητα, απόλυτα σύμφωνη με τους κανόνες της λογικής, παρεμβαίνουν στοιχεία του φανταστικού, που εισέρχονται από μια παράλληλη (μεταφυσική) πραγματικότητα. Στην ουσία η λογοτεχνία αυτή στηρίζεται στον λαϊκό κόσμο της Νότιας Αμερικής, που συνδυάζει το καθημερινό με το μεταφυσικό, και με την αίσθηση της πραγματικότητας που δεν συμβαδίζει αναγκαστικά με τον ορθολογισμό.
Τα θέματα του Μάρκες ξεκινούν από τον λαϊκό τρόπο ζωής που καταθέτει μια άλλη βίωση της πραγματικότητας και ανάγονται σε βαθύτερα ζητήματα, όπως η μοναξιά, η βία, η σύγκρουση λογικής και φαντασίας. Τα έργα-του, παρά το όργιο φαντασίας και ουτοπίας, διακρίνονται κι από μια νοσταλγία, μια ματαιότητα, μια υπολανθάνουσα θλίψη.
Το σημαντικότερο μυθιστόρημά-του, το “Εκατό χρόνια μοναξιάς”, εκτοξεύει στα ύψη το μαρκεσιανό μαγικό σύμπαν, όπου οι κάτοικοι ενός χωριού του Μακάντο και πιο συγκεκριμένα εφτά γενιές μιας οικογένειας περνάνε από τον απλό καθημερινό τρόπο ζωής σε άλογες καταστάσεις (τρώνε χώματα, συναναστρέφονται με νεκρούς κ.ο.κ.). Αυτό που χαίρεσαι πραγματικά –και δεν είναι λίγο- είναι η πλουμιστή ποιητικότητα, η περιγραφή του υπερφυσικού γραπωμένη στενά απ’ τον ρεαλισμό του πραγματικού, η πρόκληση των λεπτομερειών και η κυμαινόμενη φαντασία της πένας του συγγραφέα. Παράλληλα, έμμεσα ή άμεσα, η ιστορία και η πολιτική της Κολομβίας διαπερνά την αφήγηση, ενώ ένα είδος μοίρας κανοναρχεί τη ζωή και τις αντιλήψεις των κατοίκων. Το τέλος του βιβλίου, πέρα από ένα αίσθημα μελαγχολίας που αφήνει, δείχνει και τον υψηλό βαθμό ευφυΐας του Μάρκες.
Φυσικά, το έργο που ανταποκρίνεται περισσότερο σ’ αυτό το ιστολόγιο αποτελεί “Το φθινόπωρο του Πατριάρχη”, αφού αναφέρεται σε μένα!!! Σοβαρά τώρα, η ιστορία περιστρέφεται γύρω από έναν μονάρχη και τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται την εξουσία και τη μοναξιά. Καμία σχέση λοιπόν!!! Εξίσου γνωστό είναι “Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας”, στο οποίο ένας έρωτας γεννιέται και προδίδεται, χωρίς ποτέ να πάψει να διακρίνεται από τη ρομαντική αιωνιότητα που τον δημιούργησε.
Γενικά, μπορούμε να δούμε τον Μάρκες όχι μόνο για τη μαγική αφήγησή-του όσο και για τον πολιτικό ακτιβισμό-του. Οι καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές, η ώσμωση πραγματικού και φανταστικού, ο πλάγιος σχολιασμός της ιστορίας και της πολιτικής, η αντιδικτατορική φιλοσοφία-του αλλά και η προσπάθεια να διεισδύσει τα βαθύτερα στρώματα του ανθρώπου τον έκαναν έναν από τους κορυφαίους συγγραφείς του 20ού αιώνα.
 
[Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο ελήφθησαν από: blogs.kqed.org, www.theguardian.com, www.manhattanrarebooks.com και ο πίνακας του Gonsalves είναι από το urbanpeek.com]
Πατριάρχης Φώτιος

8 comments:

Anonymous said...

Πολύ αγαπημένος ο Μάρκες, ανήκει στο τοπ-10 των συγγραφέων της ζωής μου.
Το πολύ ιδιαίτερο ύφος του, που κάποιοι μιμήθηκαν (βλ. Ζυράνα Ζατέλη), ήταν εκπληκτικά πρωτότυπο και μαγικό, τότε που τον γνώρισα, όταν δηλ. πήρε το Νόμπελ.
Έχω διαβάσει σχεδόν τα πάντα (του). Το Ζω για να τη διηγούμαι, μπορώ να πω ότι με έκανε να ψιλοβαρεθώ.

κ.κ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κ.κ.,
ποιο θεωρείς λοιπόν το καλύτερο έργο;
Πρότεινε-μας τι αξίζει να βάλουμε σε προτεραιότητα;

Αυτή η παρατήρηση με τη Ζατέλη είναι άκρως καίρια. Δεν θα την έλεγα βέβαια μίμηση, αλλά ίσως μεταφορά του μαγικού ρεαλισμού σε πιο ελληνικά χωράφια.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Πατριάρχα,

καλώς επιστρέψατε. 'Ηθελα να σας αφήσω σχόλιο από την πρώτη μέρα, αλλά δεχόταν μόνο το όνομά μου μέσω google+...

Στο θέμα μας όμως: να ανακατευτώ λίγο στη συζήτησή σας και να πω ότι τα 100 χρόνια μοναξιάς είναι μακράν το καλύτερο έργο του. Όλα, μα όλα τα υπόλοιπα έχουν το ταμπεραμέντο του, αλλά κάτι δεν παέι καλά (λίγο ή πολύ). Νομίζω ότι άφησε ωστόσο το στίγμα του στη λογοτεχνία και αυτό τον καθιστά απαράμιλλο στο είδος του. Επομένως, ακόμη και αν δεν πάει κάτι καλά σε ορισμένα βιβλία του, αυτά - όπως είναι - τον κατατάσσουν στους μεγαλύτερους συγγραφείς παγκοσμίως.
Προσωπικά αγαπώ το 100 χρόνια μοναξιάς βεβαίως, το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου, περί έρωτος και άλλων δαιμονίων, τον έρωτα στα χρόνια της χολέρας (γιατί αγαπώ τον Φλορεντίνο Αρίσα)...

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Υγ. επίσης - για να επιστρέψω στο θέμα των σχολίων - προχθές έβλεπα 3 σχόλια, τώρα 2 και μάλλον διαφορετικά...

Anonymous said...

Εκτός από το γνωστό και υπέροχο "Εκατό χρόνια μοναξιά"
και το λίαν ρομαντικό "Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας" (λίγο είναι να σε περιμένει ένας άντρας όλη του/σου τη ζωή;),
λάτρεψα το "Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου".
Μέσα στις πρώτες αράδες ξέρεις ήδη όλη την ιστορία, που στη συνέχεια ξεδιπλώνεται, με αριστοτεχνικό τρόπο, σε όλες του τις λεπτομέρειες το φονικό. (Μου το θύμισε κάπως η "Ιστορία" του Γιατρομανωλάκη.)

http://www.politeianet.gr/books/9789600408782-giatromanolakis-giorgis-kedros-istoria-140229

Η μαγική αφήγηση του Μάρκες με γοήτευσε επίσης στο "Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων".
Δεν θα πω για τα υπόλοιπα βιβλία, ήδη το παραξήλωσα.

ΥΓ1. Τα δυο βιβλία που γυρίστηκαν σε ταινίες, μάλλον με απογοήτευσαν, ιδίως Τα χρόνια της χολέρας.

ΥΓ2. Βλέπω ότι συμφωνούμε με τη filoteo.

κ.κ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Filoteo,
υπάρχει ένα θέμα με το google+
το οποίο αφήνει άλλου είδους σχόλια από τα κανονικά.
Γι' αυτό το έκλεισα.

Καλοδεχούμενες οι προτάσεις-σου.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

κ.κ.,
νομίζω ότι έχω καταλάβει σε εύρος πού ακριβώς κείνται τα έργα που αναφέρεις,
με την επικουρία της Filoteo.
Ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Θα τολμήσω να πω ότι ο Μάρκες άλλαξε τον ρου της παγκόσμιας λογοτεχνίας τα τελευταία 40-50 χρόνια. Ζούμε πλέον στην "μετά-Μάρκες" εποχή. Με το θρυλικό του αριστούργημα "100 χρόνια μοναξιά" έδωσε άλλη διάσταση στην αισθητική αντίληψη του σύγχρονου μυθιστορήματος: το "μαγικό στοιχείο" στη μετά-Μάρκες εποχή παύει να έχει την αρνητική έννοια του υπερφυσικού, του απόλυτου, του απροσπέλαστου, του παντοδύναμου που ο άνθρωπος φοβάται και στο οποίο υποτάσσεται. Το "μαγικό στοιχείο" γίνεται ένα με την ζωή, την πραγματικότητα, τη καθημερινότητα, γίνεται ένα ευχάριστο άρωμα, ένα λυρικό τραγούδι, όπλο του ανθρώπου στον αγώνα του απέναντι στον πόνο, την αδικία, τον παραλογισμό, τα βάσανα και την καταπίεση όποιας μορφής υφίσταται. Μια εξαιρετική απεικόνιση της κοινωνικής ζωής αλλά και της λατινοαμερικανικής ιστορίας επιτυγχάνεται μέσα από τα 100 χρόνια μοναξιά. Και το πιο ασύλληπτο (με την καλή έννοια του όρου) είναι πως αντιλαμβάνεσαι όλη αυτή την ιστορική εξέλιξη δίχως ούτε μία χρονολογία!!! Είναι συγκλονιστική η εντύπωση που αποκομίζεις στο τέλος του βιβλίου, ότι έμαθες λατινοαμερικάνικη ιστορία μέσα από ένα μυθιστόρημα χωρίς αυστηρό προσδιορισμό στο χώρο και στο χρόνο. Αποδεικνύει ότι αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία στην αντίληψη των πραγμάτων δεν είναι ο χώρος και ο χρόνος αλλά η αίσθηση της εξέλιξης της ατομικής ιδιοσυγκρασίας (που δεν είναι απαραίτητα ένα πρόσωπο αλλά μπορεί να είναι ένα σπίτι, ένα χωριό ακόμα και μια ολόκληρη χώρα) μέσα σε ένα εξελισσόμενο κοινωνικό περιβάλλον με νέες αντιλήψεις, νέες ιδέες, που τροφοδοτούν τη διαπάλη ανάμεσα στο νέο και το παλιό, ανάμεσα στα πρότυπα ζωής (όπως το παράδειγμα της σύγκρουσης της Φερνάντα με τη Μέμε αντανακλά την αντίθεση ανάμεσα στο αυστηρό συντηρητικό πρότυπο ζωής και σε ένα πρότυπο ζωής αναδυόμενο, πιο "ελεύθερο", κοσμοπολίτικο), σε τελική ανάλυση την ίδια την ταξική πάλη όπως βλέπουμε στη διαδήλωση των εργατών μπανάνας που πνίγηκε στο αίμα από την αστυνομία με εντολή της πολυεθνικής εταιρίας και του ίδιου του κράτους που την υπηρετούσε. Για μένα δε νοείται εραστής της λογοτεχνίας που να μην έχει διαβάσει Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες.