“Καζάνι” της Μαρίας Α. Ιωάννου

Όσα βράζουν μέσα-μας, μια μέρα θα εκραγούν, όσα κοχλάζουν, θα ανατιναχτούν και μαζί θα πάρουν όλο τον περιβάλλοντα χώρο σε μια ανάφλεξη χωρίς όρια.

Κυπριακός με καϊμάκι: Μαρία Α. Ιωάννου “Καζάνι” εκδόσεις Νεφέλη 2015

          Μ’ αρέσουν οι συλλογές διηγημάτων που έχουν έναν κεντρικό άξονα, ο οποίος συνδέει τα επιμέρους κείμενα. Είναι ίσως μια πυρηνική ιδέα πάνω στην οποία ο συγγραφέας χτίζει μία μία τις ψηφίδες-του ή ένα σχέδιο, υποσυνείδητο, που παίρνει σχήμα και μορφή, όταν γραφεί και το τελευταίο διήγημα.

          Η νεαρή Κύπρια συγγραφέας με είχε καταπλήξει με το προηγούμενο βιβλίο-της “Η γιγαντιαία πτώση μιας βλεφαρίδας”, με την πρώτη συλλογή διηγημάτων-της στην οποία έδειξε συγγραφικό τσαμπουκά. Τώρα επανέρχεται με μια ανάλογη συλλογή μικρών ή μεσαίων σε έκταση κειμένων, όπου φαίνεται πάλι η εκρηκτική διάσταση της σκέψης και του λόγου-της.

          Καταρχάς, ένα καζάνι είναι ο ψυχισμός-της, που βράζει, βρυχάται σαν ηφαίστειο, λιώνει εμπειρίες και σκέψεις, αναδίδει αναθυμιάσεις και είναι πάντα έτοιμο να εκραγεί. Είναι η συμπίεση που νιώθουν οι ήρωες των διηγημάτων, προερχόμενη από την κοινωνία, τους άλλους ή από εσωτερικές τραγωδίες. Αυτή η συμπίεση κοχλάζει ες αεί και κάποια στιγμή δεν συγκρατείται αλλά εφορμά προς τα πάνω, κάνοντας τον κόσμο γης μαδιάμ. Αυτό το “γης μαδιάμ” γεννά το αλλόκοτο, αλλόφρον, παθιασμένο, λελογισμένα άναρχο, σκόπιμα αντικομφορμιστικό γράψιμο της Ιωάννου, καθώς το πυρακτωμένο μάγμα μετατρέπεται σε λέξεις και εικόνες.

          Αυτή η αγανάκτηση, η οργή, ο αναβρασμός εκδηλώνεται άλλοτε με παραδοξότητες, που έχουν ένα στοιχείο άλογο, ιονεσκικό, παράλογο, κι άλλοτε με σκηνές σκληρές, πικραμένες, φορτισμένες με μια ωμότητα πολύ ερεθιστική, η οποία σοκάρει. Στο πρώτο κιόλας διήγημα ο Πάολο, μαύρος μετανάστης στην Κύπρο, μαζεύει μυρμήγκια, τρώει χαρτιά και κάνει εμετό, μια σουρεαλιστική σκηνή με πολλές προεκτάσεις, ενώ στο δεύτερο η ηρωίδα, με κομμένα πόδια και με τεχνητά μέλη (;), θυμίζει στον υπαίτιο την παρουσία-της. Από τη μια ένα παράλογο κοκτέιλ κι από την άλλο ο κυνισμός, από τη μία η ζωή ως συλλέκτης τραγελαφικών στιγμών κι από την άλλη η ωμή αλήθεια ως υπενθύμιση ηττών και ενοχών.

"Ο προσκυνητής"
του Ρενέ Μαγκρίτ

          Σε πολλά διηγήματα η συγγραφέας παίζει με την αποκάλυψη της ταυτότητας ενός “εγώ” ή ενός “εσύ”, το οποίο παραμένει άγνωστο εκτός από πολυάριθμες νύξεις για την ταυτότητά-του, ον που μπορεί να είναι ένα άψυχο αντικείμενο ή μέλος σώματος. Αυτό κάνει αφενός την ανάγνωση ντετεκτιβική εμπειρία και συνάμα γεννά συμβολισμούς και προεκτάσεις, τις οποίες ο αναγνώστης χαίρεται να εξιχνιάζει. Αυτό είναι ίσως το δυνατό-της κομμάτι, μαζί με μια υπόγεια συναισθηματική πίεση που εδώ κι εκεί αχνοφαίνεται, σαν κουφοβράζει, και ζητεί χαραμάδες να διοχετευτεί, για να μην εκραγεί.

          Αν ήταν το πρωτόλειο της νεαρής συγγραφέως, θα εκτιμούσα πολλά απ’ αυτά που είδα και στην “Γιγαντιαία πτώση μιας βλεφαρίδας”. Επειδή όμως είναι το δεύτερο, στο οποίο θα περίμενα εξέλιξη, αλλαγή, εμβάθυνση κ.ο.κ., θεωρώ ότι δεν προχώρησε όσο θα έπρεπε και παρέμεινε σε μια ιδιοσυστατική γραφή, μια γραφή αναμενόμενη και εν μέρει στάσιμη.

[Οι εικόνες που σπάνε τη μονοτονία του κειμένου αντλήθηκαν από: www.chowhound.com, www.tes.com και www.alexanderwild.com]

Πατριάρχης Φώτιος