Cesare Pavese, “Το φεγγάρι και οι φωτιές”

ΙΤΑΛΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -2. Πρώτα μεταπολεμικά χρόνια στην Ιταλία, αλλά και με αναδρομές οδηγούμαστε πίσω στα μεσοπολεμικά. Κλειστοί ορίζοντες, που όποιος τους διαβεί μπορεί να δει και λίγο παραέξω τη ζωή.

 

Cesare Pavese “La luna e I falò” 1950 “Το φεγγάρι και οι φωτιές” μετ. Ά. Παπασταύρου εκδόσεις Μεταίχμιο -2021

Μεγάλο όνομα της ιταλικής λογοτεχνίας κι έτσι είπα να διαβάσω πώς είδε τον μεταπολεμικό κόσμο μας. Αυτοκτόνησε κιόλας.

> Ο Τσέζαρε Παβέζε είναι ένας από τους πιο αγαπημένους Ιταλούς συγγραφείς της γενιάς που ονομάστηκε "νεορεαλιστική". Γεννήθηκε το 1908 στο Σαν Μπέλμπο του Κουένο. Το 1914 πέθανε ο πατέρας του και τα οικογενειακά βάρη ανέλαβε η δραστήρια και λιγόλογη μητέρα του. Μετά τη στοιχειώδη εκπαίδευση, παρακολούθησε τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου στους Ιησουίτες. Το 1926 αποφοίτησε. Έμαθε μόνος του αγγλικά και μελέτησε τον Ουίτμαν. Το 1927 γράφτηκε στη φιλοσοφική και το 1930 πέθανε η μητέρα του. Εκείνη τη χρονιά άρχισε να μελετά και να θαυμάζει τον Κρότσε. Από το 1933, μαζί με μια ομάδα αντιφασιστών διανοούμενων, φίλων του από το λύκειο "Μάσσιμο ντ' Αζέλιο", συνεργάζεται με το νεοσυσταθέντα εκδοτικό οίκο "Εϊνάουντι" και μετά τη σύλληψη του Τζίνσμπουργκ, καλείται να αναλάβει τη διεύθυνση της επιθεώρησης "La Cultura". Το 1935 συλλαμβάνεται, ταυτόχρονα με τον Εϊνάουντι, εξαιτίας ενός γράμματος του Αλτιέρο Σπινέλλι που βρέθηκε στο σπίτι του, αλλά ύστερα από αίτηση χάριτος η ποινή του μειώθηκε. Το '36 επέστρεψε στο Τορίνο, όπου σε μια ερωτική απογοήτευση προστέθηκε η αποτυχία του "Lavorate stanca" ("Η δουλειά κουράζει"). Το '41 η κριτική επαίνεσε την έκδοση του "Paesi tuoi" ("Οι χώρες σου"). Την ίδια εποχή γράφει και την "Αμμουδιά". Μετά την απελευθέρωση επέστρεψε στο Τορίνο, γράφτηκε στο Κ.Κ. Ιταλίας και άρχισε τη συνεργασία με την "Ουνιτά", όπoυ γνώρισε τον Ίταλο Καλβίνο, κ.ά. Το '46 έγραψε τη "Fuoco grande" ("Μεγάλη φωτιά"), που θα εκδοθεί μετά το θάνατό του και στη συνέχεια: "Dialoghi con Leuco" ("Διάλογοι με τη Λευκώ"), "Ο διάβολος στους λόφους", "Τρεις γυναίκες μόνες", "La luna e il falo" ("Το φεγγάρι και οι φωτιές"). Το '50 τού απονεμήθηκε το βραβείο "Στρέγκα". Στις 27 Αυγούστου του 1950 αυτοκτόνησε σ' ένα ξενοδοχείο του Τορίνο, σε ηλικία σαράντα δύο ετών.

ΕΧΩ μια αμυδρή εντύπωση πως η μεταπολεμική λογοτεχνία, η αμέσως μετά τον πόλεμο, είναι μίζερη. Και στην Ελλάδα και στην Ιταλία η έξοδος από τον II Παγκόσμιο Πόλεμο και η φτώχια στις πρώτες δεκαετίες επιβάρυνε τις πλάτες των λογοτεχνών με μια κακομοιριά, που οδήγησε σε μια οπτική γωνία ματαιότητας. Ενώ ίσως θα περίμενε κανείς όραμα για ένα ειρηνικό μέλλον, είναι τόσο βαριά η σκιά του πολέμου και οι δεινές οικονομικές συνθήκες, που δεν αφήνει περιθώριο για ελπίδες.

ΑΥΤΟ ΒΛΕΠΩ και στο τελευταίο έργο του Pavese. Δεν ξέρω αν τα άλλα είναι πιο δυναμικά σε συναισθήματα και σε γραφή. Αλλά αυτό παρουσιάζει τον πρωταγωνιστή να γυρίζει αμέσως μετά τον πόλεμο στο χωριό του, στη Βορειοδυτική Ιταλία, στο φτωχό και μίζερο χωριό του, μετά την παραμονή του στην Αμερική. Εκεί πρόκοψε και γυρίζοντας έχει μια οικονομική άνεση, μικρή μάλλον αλλά σημαντική για την επαρχία της χώρας. Και βλέπει ό,τι άφησε πίσω του με μια νοσταλγία για το παρελθόν, με αναμνήσεις και παιδικές μνήμες αλλά και με μια στασιμότητα που αντικατοπτρίζεται και στον αργόσυρτο τρόπο της αφήγησης, σαν ένα καραβάνι που διασχίζει μονότονα την έρημο.

ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ βλέπουν κοντόθωρα μόνο το μικρό τους χωριό και λίγο γύρω γύρω, ενώ η κοντινή πολίχνη, ή η πιο μακρινή πόλη, ή αρκετά μακρινή Γένοβα φαντάζουν τόσο απόμακρες. Αυτό κάνει και τη ζωή τους χαμηλών πτήσεων και στόχων, ενώ ο ήρωας, που παίρνει το προσωνύμιο Χέλι, όταν πιάνει δουλειά στο αρχοντικό του Mateo, βλέπει λίγο μακρύτερα. Δεν είναι μόνο η ζωή των δεσποινίδων της οικογένειας, που φαντάζουν απόρθητα κάστρα για την τάξη του, αλλά και η δυνατότητα που σιγά σιγά αποκτά να φύγει έξω από τον περίβολο της μικροχωριάτικης ζωής του.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ πλευρές των φασιστών και των Αριστερών περνάνε λίγο μέσα στο μυθιστόρημα, αλλά πιο πολύ εστιάζει στο κοινωνικό θέμα, τόσο των φτωχών Ιταλών όσο και των πλούσιων, που δεν ζουν αναγκαστικά καλύτερα.

Πάπισσα Ιωάννα